Ontwikkelingspsychologie II - Robert S. Feldman
Hoofdstuk 1: jongvolwassenheid (20-40 jaar)
1.1.1
De meeste lichamelijke ontwikkelingen en rijping zijn aan het begin van de vroege volwassenheid,
rond het 20e levensjaar, voltooid.
Veroudering: de natuurlijke lichamelijke achteruitgang die wordt veroorzaakt door het ouder
worden (is ingezet rond deze leeftijd, de veranderingen zijn pas later duidelijk zichtbaar).
De hersenen blijven zowel in omvang als in gewicht doorgroeien tot ze ergens tijdens de vroege
volwassenheid hun maximum bereiken. Vervolgens zullen de hersenen in de latere fases in volume
afnemen. Er wordt verder gesnoeid in de grijze massa en de myelinisering loopt door. Deze
verandering in de hersenen ondersteunen uiteraard de cognitieve vorderingen in deze periode.
Myelinisering: vettige stof die op veel plaatsen in het zenuwstelsel het axon omhult. Myeline geeft
de witte stof zijn witte kleur. Het zorgt ervoor dat zenuwimpulsen sneller worden doorgestuurd. Als
er (veel) Myeline om de axon heen zit, gaat het signaal veel sneller, dan als het er niet omheen zit.
Crone & Dale beweren dat de prefrontale cortex, zeker bij mannen, gemiddeld pas op 25-jarige
leeftijd volledig is gerijpt, met alle gevolgen van dien voor de ontwikkelingstaken, zoals studeren en
werken, in deze levensfase.
Prefrontale cortex: de plaats in de hersenen waar de executieve functies zetelen (executieve
functies: zijn de mogelijkheden die wij hebben om onszelf te organiseren en om te plannen).
Crone & Dale stellen dat motivatie de kern lijkt te zijn voor effectiviteit van de executieve functies.
De zintuigen zijn in deze periode gevoeliger dan ooit. De gevoeligheid van deze zintuigen begint pas
na de veertigste of vijftigste verjaardag af te nemen. Ook de lichamelijke rijping voltooid in de
meeste opzichten.
1.1.2
Regelmatig bewegen levert veel voordelen op:
- Verbetert de conditie van het cardiovasculaire systeem (hart en bloedvaten gaan efficiënter
werken).
- De longcapaciteit neemt toe, waardoor het uithoudingsvermogen groter wordt.
- De spieren worden sterker en het lichaam wordt soepeler en wendbaarder.
- De bewegingsvrijheid wordt groter en de spieren, pezen en gewrichtsbanden worden
elastischer.
- Vormt een goede bescherming tegen osteoporose, botontkalking, op latere leeftijd.
- Stimuleert immuunsysteem; beter in staat om ziektes te bestrijden.
- Helpt ook tegen stress en angst te verminderen en werkt verlichtend bij depressie.
- Je zult langer leven
Secundaire veroudering: lichamelijke aftakeling die veroorzaakt wordt door omgevingsfactoren of
individueel gedrag (het gebruik van alcohol, drugs, tabak of onveilig vrijen).
,1.1.3
Er worden drie richtlijnen geformuleerd om gezonder te eten:
- Eet in verhouding meer voeding van plantaardige dan van dierlijke oorsprong
- Geef de voorkeur aan weinig of niet-bewerkte voeding en eet zo weinig mogelijk
ultrabewerkte voeding
- Vermijd overconsumptie en voedselverspilling
Tieners kunnen junkfood en ongezond voedsel eten zonder aan te komen, omdat ze enorm snel
groeien. vanaf de vroege volwassenheid verandert dat. De groeisnelheid vlakt af en
jongvolwassenen moeten het aantal calorieën dat ze als adolescent innamen, verminderen.
Overgewicht wordt gedefinieerd als een Body Mass Index (BMI). 6,6% van de personen tussen de 20
en 44 lijdt aan overgewicht. In 2016 heeft 43% van de bevolking overgewicht en 12% ernstig
overgewicht.
Veel mensen (vooral vrouwen) willen graag afvallen en volgen diëten.
We spreken van een eetstoornis (anorexia nervosa) als je geobsedeerd bent door alles wat met je
gewicht, lichaamsomvang en eten te maken heeft en dat daarom je gezondheid in gevaar komt.
Anorexia is vooral een vrouwenziekte. 45% geneest volledig, 30% gedeeltelijk en 25% helemaal niet.
5% sterft aan een lichamelijke ziekte of zelfmoord.
1.1.4
Een handicap kan aangeboren of niet-aangeboren zijn. niet-aangeboren wil zeggen dat iemand op
latere leeftijd door een ongeluk of ziekte gehandicapt raakt. Iemand moet dan niet alleen de
lichamelijke beperking leren accepteren, maar ook het verlies van geliefden of vrienden (bij
ongeluk), het verlies van werk, hobby’s en sociale contacten en de behoefte aan langdurige en
intensieve medische zorg.
1.1.5
Stress: de lichamelijke en emotionele reactie op gebeurtenissen die ons bedreigen of uitdagen. Hoe
goed iemand met stress om kan gaan wordt bepaald door het samenspel tussen lichamelijke en
psychologische factoren.
Psychoneuro-immunologie (PNI): onderzoek naar de relatie tussen de hersenen, het
immuunsysteem en psychologische factoren. Hebben ontdekt dat stress verschillende gevolgen kan
hebben.
Gevolgen stress: een biologische reactie als bepaalde hormonen een versnelde hartslag, verhoogde
bloeddruk en meer transpiratie en zweten veroorzaken. In sommige situaties kunnen deze
onmiddellijke effecten heilzaam zijn, omdat ze het sympathische zenuwstelsel prikkelen tot een
‘noodsituatiereactie’, waardoor mensen beter in staat zijn zichzelf te verdedigen in een plotselinge
en bedreigende situatie.
Langdurige en voortdurende blootstelling aan stressoren kan ertoe leiden dat het lichaam steeds
slechter in staat is om stress te hanteren.
, De oorzaken van stress:
Stap 1: primaire inschatting – de betrokkene beoordeelt de gebeurtenis om te bepalen of de
gevolgen ervan positief, negatief of neutraal zijn. Als de gebeurtenis in eerste instantie negatief
overkomt, schat de betrokkene aan de hand van de schade die vergelijkbare gebeurtenissen in het
verleden hebben veroorzaakt in hoe bedreigend de gebeurtenis waarschijnlijk zal zijn en hoe groot
de kans is dat hij de dreiging kan afwenden (bijvoorbeeld: je inschatting of die vrouw ingaat op de
vraag om uit te gaan is anders wanneer je in het verleden makkelijk gescoord hebt dan wanneer je
de laatste twee keer bent afgewezen). De eerste inschatting die je doet als er een gebeurtenis
plaatsvindt (is het positief of negatief?). Ook al is het positief, er kan alsnog stress aan zitten (vrouw
vertelt dat ze zwanger is).
Stap 2: secundaire inschatting – is het
antwoord van de betrokkene op de vraag ‘Kan ik dit aan?, kan ik erop reageren?’ het is een
inschatting of zijn copingvaardigheden en hulpbronnen voldoende zijn om de dreiging die de
potentiële stressor inhoudt tegenstand kan bieden. De betrokkene maakt uit of hij in staat zal zijn
om de gevaren in de situatie tegenstand te bieden. Als er geen hulpbronnen aanwezig zijn en de
potentiële dreiging groot is, ervaart hij stress (een verkeersboete brengt iedereen van streek, maar
als je nauwelijks geld hebt, ervaar je nog meer stress).
Stress en het stressniveau varieert met de inschatting van de betrokkene, en die inschatting varieert
met het temperament van de betrokkene en met de omstandigheden.
Er zijn een paar principes waarmee we kunnen voorspellen of een gebeurtenis als stressvol zal
worden opgevat:
- Gebeurtenissen en omstandigheden die negatieve emoties oproepen, leiden eerder tot stress
dan positieve gebeurtenissen en omstandigheden. Een adoptie van een kind levert minder
stress op dan omgaan met de ziekte van je geliefde.
- Situaties die onbeheersbaar of onvoorspelbaar zijn, veroorzaken eerder stress dan situaties
die beheerst en voorspeld kunnen worden. Een oppas regelen bij onverwachtse ziekte van
een kind levert meer stress op dan een oppas regelen voor het etentje van volgende week.
- Gebeurtenissen en omstandigheden die ambigu en verwarrend zijn, veroorzaken meer stress
dan gebeurtenissen en omstandigheden die eenduidig en overzichtelijk zijn. als mensen een
Hoofdstuk 1: jongvolwassenheid (20-40 jaar)
1.1.1
De meeste lichamelijke ontwikkelingen en rijping zijn aan het begin van de vroege volwassenheid,
rond het 20e levensjaar, voltooid.
Veroudering: de natuurlijke lichamelijke achteruitgang die wordt veroorzaakt door het ouder
worden (is ingezet rond deze leeftijd, de veranderingen zijn pas later duidelijk zichtbaar).
De hersenen blijven zowel in omvang als in gewicht doorgroeien tot ze ergens tijdens de vroege
volwassenheid hun maximum bereiken. Vervolgens zullen de hersenen in de latere fases in volume
afnemen. Er wordt verder gesnoeid in de grijze massa en de myelinisering loopt door. Deze
verandering in de hersenen ondersteunen uiteraard de cognitieve vorderingen in deze periode.
Myelinisering: vettige stof die op veel plaatsen in het zenuwstelsel het axon omhult. Myeline geeft
de witte stof zijn witte kleur. Het zorgt ervoor dat zenuwimpulsen sneller worden doorgestuurd. Als
er (veel) Myeline om de axon heen zit, gaat het signaal veel sneller, dan als het er niet omheen zit.
Crone & Dale beweren dat de prefrontale cortex, zeker bij mannen, gemiddeld pas op 25-jarige
leeftijd volledig is gerijpt, met alle gevolgen van dien voor de ontwikkelingstaken, zoals studeren en
werken, in deze levensfase.
Prefrontale cortex: de plaats in de hersenen waar de executieve functies zetelen (executieve
functies: zijn de mogelijkheden die wij hebben om onszelf te organiseren en om te plannen).
Crone & Dale stellen dat motivatie de kern lijkt te zijn voor effectiviteit van de executieve functies.
De zintuigen zijn in deze periode gevoeliger dan ooit. De gevoeligheid van deze zintuigen begint pas
na de veertigste of vijftigste verjaardag af te nemen. Ook de lichamelijke rijping voltooid in de
meeste opzichten.
1.1.2
Regelmatig bewegen levert veel voordelen op:
- Verbetert de conditie van het cardiovasculaire systeem (hart en bloedvaten gaan efficiënter
werken).
- De longcapaciteit neemt toe, waardoor het uithoudingsvermogen groter wordt.
- De spieren worden sterker en het lichaam wordt soepeler en wendbaarder.
- De bewegingsvrijheid wordt groter en de spieren, pezen en gewrichtsbanden worden
elastischer.
- Vormt een goede bescherming tegen osteoporose, botontkalking, op latere leeftijd.
- Stimuleert immuunsysteem; beter in staat om ziektes te bestrijden.
- Helpt ook tegen stress en angst te verminderen en werkt verlichtend bij depressie.
- Je zult langer leven
Secundaire veroudering: lichamelijke aftakeling die veroorzaakt wordt door omgevingsfactoren of
individueel gedrag (het gebruik van alcohol, drugs, tabak of onveilig vrijen).
,1.1.3
Er worden drie richtlijnen geformuleerd om gezonder te eten:
- Eet in verhouding meer voeding van plantaardige dan van dierlijke oorsprong
- Geef de voorkeur aan weinig of niet-bewerkte voeding en eet zo weinig mogelijk
ultrabewerkte voeding
- Vermijd overconsumptie en voedselverspilling
Tieners kunnen junkfood en ongezond voedsel eten zonder aan te komen, omdat ze enorm snel
groeien. vanaf de vroege volwassenheid verandert dat. De groeisnelheid vlakt af en
jongvolwassenen moeten het aantal calorieën dat ze als adolescent innamen, verminderen.
Overgewicht wordt gedefinieerd als een Body Mass Index (BMI). 6,6% van de personen tussen de 20
en 44 lijdt aan overgewicht. In 2016 heeft 43% van de bevolking overgewicht en 12% ernstig
overgewicht.
Veel mensen (vooral vrouwen) willen graag afvallen en volgen diëten.
We spreken van een eetstoornis (anorexia nervosa) als je geobsedeerd bent door alles wat met je
gewicht, lichaamsomvang en eten te maken heeft en dat daarom je gezondheid in gevaar komt.
Anorexia is vooral een vrouwenziekte. 45% geneest volledig, 30% gedeeltelijk en 25% helemaal niet.
5% sterft aan een lichamelijke ziekte of zelfmoord.
1.1.4
Een handicap kan aangeboren of niet-aangeboren zijn. niet-aangeboren wil zeggen dat iemand op
latere leeftijd door een ongeluk of ziekte gehandicapt raakt. Iemand moet dan niet alleen de
lichamelijke beperking leren accepteren, maar ook het verlies van geliefden of vrienden (bij
ongeluk), het verlies van werk, hobby’s en sociale contacten en de behoefte aan langdurige en
intensieve medische zorg.
1.1.5
Stress: de lichamelijke en emotionele reactie op gebeurtenissen die ons bedreigen of uitdagen. Hoe
goed iemand met stress om kan gaan wordt bepaald door het samenspel tussen lichamelijke en
psychologische factoren.
Psychoneuro-immunologie (PNI): onderzoek naar de relatie tussen de hersenen, het
immuunsysteem en psychologische factoren. Hebben ontdekt dat stress verschillende gevolgen kan
hebben.
Gevolgen stress: een biologische reactie als bepaalde hormonen een versnelde hartslag, verhoogde
bloeddruk en meer transpiratie en zweten veroorzaken. In sommige situaties kunnen deze
onmiddellijke effecten heilzaam zijn, omdat ze het sympathische zenuwstelsel prikkelen tot een
‘noodsituatiereactie’, waardoor mensen beter in staat zijn zichzelf te verdedigen in een plotselinge
en bedreigende situatie.
Langdurige en voortdurende blootstelling aan stressoren kan ertoe leiden dat het lichaam steeds
slechter in staat is om stress te hanteren.
, De oorzaken van stress:
Stap 1: primaire inschatting – de betrokkene beoordeelt de gebeurtenis om te bepalen of de
gevolgen ervan positief, negatief of neutraal zijn. Als de gebeurtenis in eerste instantie negatief
overkomt, schat de betrokkene aan de hand van de schade die vergelijkbare gebeurtenissen in het
verleden hebben veroorzaakt in hoe bedreigend de gebeurtenis waarschijnlijk zal zijn en hoe groot
de kans is dat hij de dreiging kan afwenden (bijvoorbeeld: je inschatting of die vrouw ingaat op de
vraag om uit te gaan is anders wanneer je in het verleden makkelijk gescoord hebt dan wanneer je
de laatste twee keer bent afgewezen). De eerste inschatting die je doet als er een gebeurtenis
plaatsvindt (is het positief of negatief?). Ook al is het positief, er kan alsnog stress aan zitten (vrouw
vertelt dat ze zwanger is).
Stap 2: secundaire inschatting – is het
antwoord van de betrokkene op de vraag ‘Kan ik dit aan?, kan ik erop reageren?’ het is een
inschatting of zijn copingvaardigheden en hulpbronnen voldoende zijn om de dreiging die de
potentiële stressor inhoudt tegenstand kan bieden. De betrokkene maakt uit of hij in staat zal zijn
om de gevaren in de situatie tegenstand te bieden. Als er geen hulpbronnen aanwezig zijn en de
potentiële dreiging groot is, ervaart hij stress (een verkeersboete brengt iedereen van streek, maar
als je nauwelijks geld hebt, ervaar je nog meer stress).
Stress en het stressniveau varieert met de inschatting van de betrokkene, en die inschatting varieert
met het temperament van de betrokkene en met de omstandigheden.
Er zijn een paar principes waarmee we kunnen voorspellen of een gebeurtenis als stressvol zal
worden opgevat:
- Gebeurtenissen en omstandigheden die negatieve emoties oproepen, leiden eerder tot stress
dan positieve gebeurtenissen en omstandigheden. Een adoptie van een kind levert minder
stress op dan omgaan met de ziekte van je geliefde.
- Situaties die onbeheersbaar of onvoorspelbaar zijn, veroorzaken eerder stress dan situaties
die beheerst en voorspeld kunnen worden. Een oppas regelen bij onverwachtse ziekte van
een kind levert meer stress op dan een oppas regelen voor het etentje van volgende week.
- Gebeurtenissen en omstandigheden die ambigu en verwarrend zijn, veroorzaken meer stress
dan gebeurtenissen en omstandigheden die eenduidig en overzichtelijk zijn. als mensen een
