Jeugdrecht begrepen
Hoofdstuk 1: Inleiding recht
Het recht heeft als doel het ordenen van de samenleving en het geven van regels/oplossingen om
conflicten te voorkomen. Zo komen we tot de definitie: Het recht is het geheel van overheidsregels
dat de samenleving ordent. De inhoud van het recht wordt door de politiek bepaald en verschilt van
land tot land.
Om ordening aan te brengen in die massa aan regels wordt het recht ingedeeld in 4 rechtsgebieden:
- Het staatsrecht
Dit recht geeft de basisregels voor de organisatie van de overheid en geeft een beschrijving van de
verschillende organen van de overheid, zoals gemeenteraad en provinciale staten en het beschrijft
hun onderling verhouding. Ook geeft het staatsrecht regels voor de relatie tussen burger en
overheid. De belangrijkste wet van het staatsrecht is de Grondwet.
- Het bestuursrecht
Het staatsrecht schetst de overheid ‘in ruste’ en het bestuursrecht houdt zich bezig met de overheid
‘in actie’. Het bestuursrecht geeft regels voor de bestuurstaak (ordenende taak) van de overheid en
regels voor de uitvoering hiervan. Voorbeelden zijn: zorg voor milieu, onderwijs en jeugdhulp. De
overheid komt hierbij vaak in aanmerking met de burgers: burgers die een uitkering willen, jeugdhulp
of een dakkapel. Een belangrijke wet die praktisch voor het hele bestuursrecht geldt is de Algemene
Wet Bestuursrecht.
- Het strafrecht
Het strafrecht neemt alle gedragingen op die de rechtsorde zozeer schenden dat een bestraffende
reactie van de overheid moet volgen. Twee belangrijke wetboeken hierbij zijn: 1) Het Wetboek van
Strafrecht, wat strafbepalingen omvat en 2) Het Wetboek van Strafvordering, hierin staat wat er
gebeurt als er eenmaal een strafbaar feit is gepleegd en gaat in op de gang van zaken tijdens het
strafproces (bijv welke rechten de verdachte heeft.)
- Het burgerlijk recht
Dit recht regelt de rechtsverhoudingen tussen burgers onderling en bestaat uit 3 onderdelen:
1. Personen- en familierecht
2. Vermogensrecht
3. Rechtspersonenrecht (regels zijn gegeven voor het oprichten, instandhouden, besturen en
opheffen van organen, organisaties en andere juridische structuren die rechtspersoonlijkheid
hebben)
Het Jeugdrecht valt niet onder 1 rechtsgebied, maar bestaat uit alle onderdelen uit de verschillende
rechtsgebieden.
Bij een tweede indeling van het recht wordt onderscheid gemaakt tussen materieel en formeel recht.
Het materieel recht bevat rechten en plichten en het formeel recht (procesrecht) beschrijft wat er
gebeurt als het materiaal recht geschonden wordt.
Een derde indeling richt zich op de reikwijdte van de regels.
Nationaal recht geldt op het grondgebied van een bepaald land/staat.
Het internationaal recht regelt de rechtsrelaties tussen verschillende staten en worden vaak
vastgelegd in internationale verdragen. Het internationaal recht, in ons geval Europese Unie, heeft
steeds meer invloed op de nationale wetgeving. Zo gelden bijv. in alle Europese landen de Algemene
Verordering Gegevensbescherming (AVG), de rechten van de mens en fundamentele vrijheden
(EVRM) en de Rechten van het Kind (IVRK).
,Hoofdstuk 2: De ouders van de jeugdige
Dit hoofdstuk gaat over het personen- en familierecht van het burgerlijk recht.
De moeder is de vrouw uit wie een kind geboren is. De biologische moeder is de juridische moeder.
Bij draagmoederschap moeten de wensouders een verzoek indienen bij de rechtbank voor
toekenning van het ouderschap.
De juridische vader is de man die bij de geboorte met de moeder gehuwd is (of geregistreerd
parntenerschap), die de jeugdige erkent heeft, van wie door de rechter het vaderschap is vastgesteld
of die de jeugdige heeft geadopteerd.
Overlijdt een man tijdens het huwelijk en brengt de vrouw een kind ter wereld binnen 306
dagen na het overlijden, dan wordt de overleden man als juridische vader gezien.
Als een kind biologisch niet van de echtgenoot van de vrouw is, dan kunnen zij het
vaderschap dat door een huwelijk is ontstaan, ontkennen bij de rechtbank (via DNA test). De
andere man, de echte verwekker, heeft geen juridische middelen om het vaderschap te
ontkennen.
Als een vrouw op het moment van de geboorte geen formele relatie heeft
(echtgenoot/geregistreerd partnerschap), dan krijgt het kind bij de geboorte alleen een
moeder. Een partner/man kan de juridische vader worden door het kind te erkennen. Na de
erkenning is de erkenner de juridische vader van de jeugdige, ook al is een andere man de
biologische vader.
Voor erkenning van een jeugdige tot 16 jaar heeft de man toestemming van de moeder
nodig. Is de jeugdige tussen 12-16 jaar dan moet ook de jeugdige toestemming geven. Na 16
jaar is alleen de toestemming van de jeugdige nodig.
Een kind dat eenmaal juridische vader heeft houdt deze man in principe zijn hele leven als
juridische vader (ook na overlijden, scheiding, hertrouwen etc.).
Geven moeder en/of jeugdige geen toestemming gaat de erkenning niet door, maar kan de man
aantonen dat hij de verwekker is, dan kan hij de rechtbank vragen om vervangende toestemming.
De rechter geeft de man toestemming voor de erkenning als hij meent dat de erkenning de belangen
van het kind niet zal schaden en de belangen niet zal schaden die de moeder heeft bij een
ongestoorde verhouding met haar kind.
Erkenning is niet mogelijk…
- Door een man die vanwege te nauwe verwantschap geen huwelijk met de moeder mag
sluiten (vader, broer, zoon).
- Door een man die nog geen 16 jaar oud is.
- Door een man die onder curatele staat, tenzij hij toestemming heeft van de kantonrechter.
- Als de jeugdige al 2 juridische ouders heeft.
Ongedaan maken van Erkenning
De erkenning kan ongedaan worden als de erkenner niet de biologische vader is. Een kind kan
moet dan binnen 3 jaar (na ontdekking) een verzoek doen tot ongedaanmaking van de erkenning. Is
het kind nog minderjarig als het ontdekt dat zijn erkenner niet zijn biologische vader is dan kan het
tot en met zijn 20e jaar een verzoek indienen.
Ook kan de erkenning ongedaan worden bij dwaling/bedrog/misbruik van omstandigheden door
de moeder. Bijv als de moeder tegen de man zegt dat het zijn kind is, terwijl later blijkt dat dit niet zo
is. De man kan de rechter dan vragen om de erkenning te vernietigen.
Juridisch vaderschap moet nier verward worden met een vaderschapsactie, waarbij de moeder de
rechter vraagt om de man te verplichten een bijdrage te leveren in de kosten van het kind.
,Als een moeder getrouwd is met een vrouw, dan kan er duo-ouderschap gevormd worden. Als een
kind met genetisch materiaal van een donorbank is verwerkt en de moeder is met de vrouw
getrouwd, dan wordt zij automatisch de duo-ouder. Als ze niet getrouwd zijn, kan de vrouw ook om
erkenning vragen. Een moeder heeft niet de mogelijkheid om zowel de zaaddonor als de vrouwelijke
partner toestemming te geven voor erkenning (max 2 juridische ouders).
Adoptie is een uitzondering op de regel dat juridisch ouderschap een levenslange band schept tussen
ouders en kind om door de adoptie worden de juridische banden tussen de jeugdige en zijn
biologische ouders verbroken.
U kunt een kind adopteren als:
dit het beste is voor het kind
het kind jonger is dan 18 jaar. Is het kind 12 jaar of ouder? Dan moet het kind het eens zijn
met de adoptie.
u minimaal 18 jaar ouder bent dan het kind
u niet de grootouder bent van het kind
de eerste ouders niet meer voor het kind kunnen of willen zorgen
de eerste moeder 16 jaar of ouder is als u het kind adopteert
de eerste ouders toestemming geven voor de adoptie, of er geen mening over hebben
In geval van twee adoptief ouders: U en uw partner zorgen al minimaal 1 jaar voor het kind.
U woont al minimaal 3 jaar samen met uw partner.
In geval van 1 adoptiefouder: jeugdige woont minstens 3 jaar bij hem/haar
Na adoptie ontstaan familierechterlijke banden; het kind krijgt dezelfde achternaam, de vader van
adoptievader wordt zijn opa, evt krijgt hij vroers/zussen en hij krijgt dezelfde nationaliteit etc
Partneradoptie: als de partner van de ouder de jeugdige adopteert beide juridische ouders
Alleen het geadopteerde kind kan de adoptie achteraf ongedaan maken (vanaf z’n 20 e tot 23).
De rechtbank wijst dit verzoek toe als het in belang is van de geadopteerde en als de rechter
overtuigd is van de redelijkheid van het verzoek. Het kind krijgt weer familierechterlijke betrekkingen
met de biologische ouders.
- Juridische ouders hebben vaak het gezag over hun kind en als ze dit niet hebben, dan heeft
de ouder recht op omgang met zijn kind.
- Juridische ouders zijn onderhoudsplichtig tm 21 e verjaardag als de jeugdige voor die tijd
trouwt, dan vervalt de onderhoudsplicht ook.
Positie van de eicel- of spermadonor
Tot 2004 kon een donor op verzoek anoniem blijven tov de jeugdige. Door de Wet donorgegevens
kunstmatige bevruchting is dat veranderd. Deze wet verplicht ziekenhuizen/instellingen die
kunstamtige bevruchtingen verrichten, om een aantal gegevens van de donor door te geven aan
Stichting Donorgegevens Kunstmatige Bevruchting. Een jeugdige vanaf 12 jaar kan contact zoeken
met de stichting om informatie op te vragen over persoonlijke kenmerken van zijn donor. Vanaf dat
het kind 16 jaar is kan hij een verzoek indienen om de identiteit van de donor bekend te maken. De
stichting stelt de donor op de hoogte en vraagt hem om schriftelijke instemming. Weigert de donor
dan moet de stichting de belangen van de jeugdigen en de belangen van de donor tegen elkaar
afwegen. Vaak wegen de belangen van de jeugdige zwaarder. Als de donor overleden of onvindbaar
is dan moet de stichting handelen alsof de donor bezwaar heeft gemaakt.
In 2023 heeft nog een wijziging aan de wet plaatsgevonden, waardoor een zaaddonor
beperkt is om zijn zaad te schenken aan 12 vrouwen.
, Hoofdstuk 3: Het gezag over de jeugdige
Gezag bestaat uit:
- Opvoeden en verzorgen
- Beheer van evt vermogen (bezittingen/schulden) van de jeugdige
>Hierbij hebben ouders het vruchtgenot van dit vermogen, zo mogen ze de rente bijv zelf houden.
- Verrichten van juridische handelingen namens de jeugdige (wettelijk vertegenwoordiger)
Vanaf het moment dat een jeugdige 18 jaar wordt, wordt er geen gezag meer over hem uitgevoerd.
Bij conflicten tussen ouders en minderjarigen waarbij hun belangen botsen, kunnen de ouders niet
altijd de belangen van hun kind behartigen, vooral als de ouders zelf betrokken partij zijn, zoals bij
geschillen over de woonplaats of zorgtaken van het kind. In zulke gevallen kan de rechtbank een
bijzonder curator benoemen om de belangen van de minderjarige te behartigen en, indien nodig,
juridische stappen te ondernemen. Voorwaarde voor de benoeming van een bijzonder curator is een
concreet en fundamenteel probleem waarover meningsverschillen bestaan en dat aanleiding kan
geven tot een rechtszaak. De curator heeft alleen een rol in het specifieke conflict waarvoor hij is
benoemd, niet in andere opvoedingszaken. De rechtbank kan op eigen initiatief of op verzoek van
belanghebbenden, zoals ouders of de minderjarige zelf, een bijzonder curator benoemen. De functie
van bijzonder curator wordt vaak vervuld door een advocaat.
Om gezag uit te oefenen hoeven gehuwde ouders (of geregistreerd partnerschap) niets speciaals te
doen, ze krijgen het automatisch.
Ook na erkenning ontstaat automatisch gezamenlijk gezag (sinds 2023), maar hierbij zijn een aantal
uitzonderingen:
- Als moeder en erkenner bij de erkenning verklaren dat alleen de moeder gezag blijft
uitoefenen.
- Als de moeder al samen met een ander dan de erkenner het gezag uitvoert.
Na het overlijden van een gezaghebbende ouder, hoeft de andere gezaghebbende ouder niks te
regelen en zet hij/zij het gezag automatisch alleen voort.
Zonder huwelijk, geregistreerd partnerschap of erkenning oefent de (meerderjarige) moeder alleen
het gezag over het kind uit.
Als een ouder het gezag alleen uitoefent, kan een partner een belangrijke rol spelen. Ouders kunnen
de rechter vragen om gezamenlijk gezag uit te oefenen, zodat de partner samen met de ouder het
gezag heeft, zonder juridische ouder te worden. Gezamenlijk gezag door een ouder en zijn partner is
alleen mogelijk als 1) de ouder het gezag alleen uitoefent en 2) de niet-ouder in een nauwe
persoonlijke betrekking tot het kind staat (minstens een jaar gezinsleven leiden). De partnet wordt
ook onderhoudsplichtig.
Op dit moment (maart 2024) ligt er een wetvoorstel bij de regering over Deelgezag: de bevoegdheid
van een belangrijk persoon in het leven van het kind om met de gezaghebbende ouders en voogden
beslissingen te nemen over de dagelijkse verzorging.
Als er geen ouders zijn of als zij het gezag niet mogen uitoefenen, dan oefent een voogd het gezag
over de jeugdige uit (de voogd kan door instanties aangesteld zijn).
Een verschil tussen ouderlijk gezag en voogdij is dat ouders het recht en de plicht hebben hun
kinderen zelf te verzorgen en op te voeden. De voogd hoeft dat niet en kan de zorg van de jeugdigen
uit handen geven. Wel houdt de voogd de verantwoordelijkheid. Ook heeft de voogd geen
onderhoudsplicht, behalve als er twee natuurlijke personen samen voogdij uitvoeren.
Hoofdstuk 1: Inleiding recht
Het recht heeft als doel het ordenen van de samenleving en het geven van regels/oplossingen om
conflicten te voorkomen. Zo komen we tot de definitie: Het recht is het geheel van overheidsregels
dat de samenleving ordent. De inhoud van het recht wordt door de politiek bepaald en verschilt van
land tot land.
Om ordening aan te brengen in die massa aan regels wordt het recht ingedeeld in 4 rechtsgebieden:
- Het staatsrecht
Dit recht geeft de basisregels voor de organisatie van de overheid en geeft een beschrijving van de
verschillende organen van de overheid, zoals gemeenteraad en provinciale staten en het beschrijft
hun onderling verhouding. Ook geeft het staatsrecht regels voor de relatie tussen burger en
overheid. De belangrijkste wet van het staatsrecht is de Grondwet.
- Het bestuursrecht
Het staatsrecht schetst de overheid ‘in ruste’ en het bestuursrecht houdt zich bezig met de overheid
‘in actie’. Het bestuursrecht geeft regels voor de bestuurstaak (ordenende taak) van de overheid en
regels voor de uitvoering hiervan. Voorbeelden zijn: zorg voor milieu, onderwijs en jeugdhulp. De
overheid komt hierbij vaak in aanmerking met de burgers: burgers die een uitkering willen, jeugdhulp
of een dakkapel. Een belangrijke wet die praktisch voor het hele bestuursrecht geldt is de Algemene
Wet Bestuursrecht.
- Het strafrecht
Het strafrecht neemt alle gedragingen op die de rechtsorde zozeer schenden dat een bestraffende
reactie van de overheid moet volgen. Twee belangrijke wetboeken hierbij zijn: 1) Het Wetboek van
Strafrecht, wat strafbepalingen omvat en 2) Het Wetboek van Strafvordering, hierin staat wat er
gebeurt als er eenmaal een strafbaar feit is gepleegd en gaat in op de gang van zaken tijdens het
strafproces (bijv welke rechten de verdachte heeft.)
- Het burgerlijk recht
Dit recht regelt de rechtsverhoudingen tussen burgers onderling en bestaat uit 3 onderdelen:
1. Personen- en familierecht
2. Vermogensrecht
3. Rechtspersonenrecht (regels zijn gegeven voor het oprichten, instandhouden, besturen en
opheffen van organen, organisaties en andere juridische structuren die rechtspersoonlijkheid
hebben)
Het Jeugdrecht valt niet onder 1 rechtsgebied, maar bestaat uit alle onderdelen uit de verschillende
rechtsgebieden.
Bij een tweede indeling van het recht wordt onderscheid gemaakt tussen materieel en formeel recht.
Het materieel recht bevat rechten en plichten en het formeel recht (procesrecht) beschrijft wat er
gebeurt als het materiaal recht geschonden wordt.
Een derde indeling richt zich op de reikwijdte van de regels.
Nationaal recht geldt op het grondgebied van een bepaald land/staat.
Het internationaal recht regelt de rechtsrelaties tussen verschillende staten en worden vaak
vastgelegd in internationale verdragen. Het internationaal recht, in ons geval Europese Unie, heeft
steeds meer invloed op de nationale wetgeving. Zo gelden bijv. in alle Europese landen de Algemene
Verordering Gegevensbescherming (AVG), de rechten van de mens en fundamentele vrijheden
(EVRM) en de Rechten van het Kind (IVRK).
,Hoofdstuk 2: De ouders van de jeugdige
Dit hoofdstuk gaat over het personen- en familierecht van het burgerlijk recht.
De moeder is de vrouw uit wie een kind geboren is. De biologische moeder is de juridische moeder.
Bij draagmoederschap moeten de wensouders een verzoek indienen bij de rechtbank voor
toekenning van het ouderschap.
De juridische vader is de man die bij de geboorte met de moeder gehuwd is (of geregistreerd
parntenerschap), die de jeugdige erkent heeft, van wie door de rechter het vaderschap is vastgesteld
of die de jeugdige heeft geadopteerd.
Overlijdt een man tijdens het huwelijk en brengt de vrouw een kind ter wereld binnen 306
dagen na het overlijden, dan wordt de overleden man als juridische vader gezien.
Als een kind biologisch niet van de echtgenoot van de vrouw is, dan kunnen zij het
vaderschap dat door een huwelijk is ontstaan, ontkennen bij de rechtbank (via DNA test). De
andere man, de echte verwekker, heeft geen juridische middelen om het vaderschap te
ontkennen.
Als een vrouw op het moment van de geboorte geen formele relatie heeft
(echtgenoot/geregistreerd partnerschap), dan krijgt het kind bij de geboorte alleen een
moeder. Een partner/man kan de juridische vader worden door het kind te erkennen. Na de
erkenning is de erkenner de juridische vader van de jeugdige, ook al is een andere man de
biologische vader.
Voor erkenning van een jeugdige tot 16 jaar heeft de man toestemming van de moeder
nodig. Is de jeugdige tussen 12-16 jaar dan moet ook de jeugdige toestemming geven. Na 16
jaar is alleen de toestemming van de jeugdige nodig.
Een kind dat eenmaal juridische vader heeft houdt deze man in principe zijn hele leven als
juridische vader (ook na overlijden, scheiding, hertrouwen etc.).
Geven moeder en/of jeugdige geen toestemming gaat de erkenning niet door, maar kan de man
aantonen dat hij de verwekker is, dan kan hij de rechtbank vragen om vervangende toestemming.
De rechter geeft de man toestemming voor de erkenning als hij meent dat de erkenning de belangen
van het kind niet zal schaden en de belangen niet zal schaden die de moeder heeft bij een
ongestoorde verhouding met haar kind.
Erkenning is niet mogelijk…
- Door een man die vanwege te nauwe verwantschap geen huwelijk met de moeder mag
sluiten (vader, broer, zoon).
- Door een man die nog geen 16 jaar oud is.
- Door een man die onder curatele staat, tenzij hij toestemming heeft van de kantonrechter.
- Als de jeugdige al 2 juridische ouders heeft.
Ongedaan maken van Erkenning
De erkenning kan ongedaan worden als de erkenner niet de biologische vader is. Een kind kan
moet dan binnen 3 jaar (na ontdekking) een verzoek doen tot ongedaanmaking van de erkenning. Is
het kind nog minderjarig als het ontdekt dat zijn erkenner niet zijn biologische vader is dan kan het
tot en met zijn 20e jaar een verzoek indienen.
Ook kan de erkenning ongedaan worden bij dwaling/bedrog/misbruik van omstandigheden door
de moeder. Bijv als de moeder tegen de man zegt dat het zijn kind is, terwijl later blijkt dat dit niet zo
is. De man kan de rechter dan vragen om de erkenning te vernietigen.
Juridisch vaderschap moet nier verward worden met een vaderschapsactie, waarbij de moeder de
rechter vraagt om de man te verplichten een bijdrage te leveren in de kosten van het kind.
,Als een moeder getrouwd is met een vrouw, dan kan er duo-ouderschap gevormd worden. Als een
kind met genetisch materiaal van een donorbank is verwerkt en de moeder is met de vrouw
getrouwd, dan wordt zij automatisch de duo-ouder. Als ze niet getrouwd zijn, kan de vrouw ook om
erkenning vragen. Een moeder heeft niet de mogelijkheid om zowel de zaaddonor als de vrouwelijke
partner toestemming te geven voor erkenning (max 2 juridische ouders).
Adoptie is een uitzondering op de regel dat juridisch ouderschap een levenslange band schept tussen
ouders en kind om door de adoptie worden de juridische banden tussen de jeugdige en zijn
biologische ouders verbroken.
U kunt een kind adopteren als:
dit het beste is voor het kind
het kind jonger is dan 18 jaar. Is het kind 12 jaar of ouder? Dan moet het kind het eens zijn
met de adoptie.
u minimaal 18 jaar ouder bent dan het kind
u niet de grootouder bent van het kind
de eerste ouders niet meer voor het kind kunnen of willen zorgen
de eerste moeder 16 jaar of ouder is als u het kind adopteert
de eerste ouders toestemming geven voor de adoptie, of er geen mening over hebben
In geval van twee adoptief ouders: U en uw partner zorgen al minimaal 1 jaar voor het kind.
U woont al minimaal 3 jaar samen met uw partner.
In geval van 1 adoptiefouder: jeugdige woont minstens 3 jaar bij hem/haar
Na adoptie ontstaan familierechterlijke banden; het kind krijgt dezelfde achternaam, de vader van
adoptievader wordt zijn opa, evt krijgt hij vroers/zussen en hij krijgt dezelfde nationaliteit etc
Partneradoptie: als de partner van de ouder de jeugdige adopteert beide juridische ouders
Alleen het geadopteerde kind kan de adoptie achteraf ongedaan maken (vanaf z’n 20 e tot 23).
De rechtbank wijst dit verzoek toe als het in belang is van de geadopteerde en als de rechter
overtuigd is van de redelijkheid van het verzoek. Het kind krijgt weer familierechterlijke betrekkingen
met de biologische ouders.
- Juridische ouders hebben vaak het gezag over hun kind en als ze dit niet hebben, dan heeft
de ouder recht op omgang met zijn kind.
- Juridische ouders zijn onderhoudsplichtig tm 21 e verjaardag als de jeugdige voor die tijd
trouwt, dan vervalt de onderhoudsplicht ook.
Positie van de eicel- of spermadonor
Tot 2004 kon een donor op verzoek anoniem blijven tov de jeugdige. Door de Wet donorgegevens
kunstmatige bevruchting is dat veranderd. Deze wet verplicht ziekenhuizen/instellingen die
kunstamtige bevruchtingen verrichten, om een aantal gegevens van de donor door te geven aan
Stichting Donorgegevens Kunstmatige Bevruchting. Een jeugdige vanaf 12 jaar kan contact zoeken
met de stichting om informatie op te vragen over persoonlijke kenmerken van zijn donor. Vanaf dat
het kind 16 jaar is kan hij een verzoek indienen om de identiteit van de donor bekend te maken. De
stichting stelt de donor op de hoogte en vraagt hem om schriftelijke instemming. Weigert de donor
dan moet de stichting de belangen van de jeugdigen en de belangen van de donor tegen elkaar
afwegen. Vaak wegen de belangen van de jeugdige zwaarder. Als de donor overleden of onvindbaar
is dan moet de stichting handelen alsof de donor bezwaar heeft gemaakt.
In 2023 heeft nog een wijziging aan de wet plaatsgevonden, waardoor een zaaddonor
beperkt is om zijn zaad te schenken aan 12 vrouwen.
, Hoofdstuk 3: Het gezag over de jeugdige
Gezag bestaat uit:
- Opvoeden en verzorgen
- Beheer van evt vermogen (bezittingen/schulden) van de jeugdige
>Hierbij hebben ouders het vruchtgenot van dit vermogen, zo mogen ze de rente bijv zelf houden.
- Verrichten van juridische handelingen namens de jeugdige (wettelijk vertegenwoordiger)
Vanaf het moment dat een jeugdige 18 jaar wordt, wordt er geen gezag meer over hem uitgevoerd.
Bij conflicten tussen ouders en minderjarigen waarbij hun belangen botsen, kunnen de ouders niet
altijd de belangen van hun kind behartigen, vooral als de ouders zelf betrokken partij zijn, zoals bij
geschillen over de woonplaats of zorgtaken van het kind. In zulke gevallen kan de rechtbank een
bijzonder curator benoemen om de belangen van de minderjarige te behartigen en, indien nodig,
juridische stappen te ondernemen. Voorwaarde voor de benoeming van een bijzonder curator is een
concreet en fundamenteel probleem waarover meningsverschillen bestaan en dat aanleiding kan
geven tot een rechtszaak. De curator heeft alleen een rol in het specifieke conflict waarvoor hij is
benoemd, niet in andere opvoedingszaken. De rechtbank kan op eigen initiatief of op verzoek van
belanghebbenden, zoals ouders of de minderjarige zelf, een bijzonder curator benoemen. De functie
van bijzonder curator wordt vaak vervuld door een advocaat.
Om gezag uit te oefenen hoeven gehuwde ouders (of geregistreerd partnerschap) niets speciaals te
doen, ze krijgen het automatisch.
Ook na erkenning ontstaat automatisch gezamenlijk gezag (sinds 2023), maar hierbij zijn een aantal
uitzonderingen:
- Als moeder en erkenner bij de erkenning verklaren dat alleen de moeder gezag blijft
uitoefenen.
- Als de moeder al samen met een ander dan de erkenner het gezag uitvoert.
Na het overlijden van een gezaghebbende ouder, hoeft de andere gezaghebbende ouder niks te
regelen en zet hij/zij het gezag automatisch alleen voort.
Zonder huwelijk, geregistreerd partnerschap of erkenning oefent de (meerderjarige) moeder alleen
het gezag over het kind uit.
Als een ouder het gezag alleen uitoefent, kan een partner een belangrijke rol spelen. Ouders kunnen
de rechter vragen om gezamenlijk gezag uit te oefenen, zodat de partner samen met de ouder het
gezag heeft, zonder juridische ouder te worden. Gezamenlijk gezag door een ouder en zijn partner is
alleen mogelijk als 1) de ouder het gezag alleen uitoefent en 2) de niet-ouder in een nauwe
persoonlijke betrekking tot het kind staat (minstens een jaar gezinsleven leiden). De partnet wordt
ook onderhoudsplichtig.
Op dit moment (maart 2024) ligt er een wetvoorstel bij de regering over Deelgezag: de bevoegdheid
van een belangrijk persoon in het leven van het kind om met de gezaghebbende ouders en voogden
beslissingen te nemen over de dagelijkse verzorging.
Als er geen ouders zijn of als zij het gezag niet mogen uitoefenen, dan oefent een voogd het gezag
over de jeugdige uit (de voogd kan door instanties aangesteld zijn).
Een verschil tussen ouderlijk gezag en voogdij is dat ouders het recht en de plicht hebben hun
kinderen zelf te verzorgen en op te voeden. De voogd hoeft dat niet en kan de zorg van de jeugdigen
uit handen geven. Wel houdt de voogd de verantwoordelijkheid. Ook heeft de voogd geen
onderhoudsplicht, behalve als er twee natuurlijke personen samen voogdij uitvoeren.
