samenvatting sociologie een inleiding elchardus 3e editie 2021
,samenvatting sociologie een inleiding elchardus 3e editie 2021
, samenvatting sociologie een inleiding elchardus 3e editie 2021
Hoofdstuk 1: De sociologische verzuchting
1.1 Wat is sociologie? Een poging tot definitie, die gelukkig mislukt
Sociologie is een recente wetenschap. De werkelijkheid, zoals ze is kan nooit in een exacte definitie
vastgelegd worden. Raymond Aron was op het goeie spoor; hij en zijn vakgenoten waren het over 1
ding eens: het is moeilijk om een definitie van de sociologie vast te leggen. Max Weber is een van de
grondleggers en legt het zelfde probleem vast.
1.4 Waarom al die zorgen om orde?
Sociale orde en het behoud ervan = behoud van de mogelijkheid om tot nageleefde regels te
komen. (niet naar het behoud van bestaande machtsverhoudingen, wetten, instellingen, regels,
gewoonten en instellingen)
Sociologie = kind van Verlichting en onderdeel van een emancipatieproces
Beperkingen = nodig
Mens kan de orde waarin hij leeft in eigen handen nemen als er een bewustwording is dat de
bestaande orde, de geldende wetten en de instellingen die het leven regelen niet door god gegeven
zijn of door de natuur bepaald zijn. Zonder beperkingen en zonder respect voor de regels, zou het
leven volkomen onvoorspelbaar zijn en daardoor ook onleefbaar worden (resultaat: oorlog)
Twee fundamentele sociologische vragen:
1) Probleem van de orde
Hoe worden voorspelbaarheid en een mate van orde gerealiseerd in het sociale leven? (
afstand nemen van ons eigen handelen om het vanzelfsprekende te problematiseren)
2) Probleem van de niet-arbitraire contingentie
= Welke regels zijn absoluut nodig en dus niet-arbitrair? (verklaring voor de bijzondere soort
rusteloosheid, typisch voor moderne mens: de orde is niet onproblematisch gegeven door
god, natuur of traditie. Het bestaande is steeds voorlopig, nooit vanzelfsprekend.)
1.5 De legitimerende derden: natuur, geschiedenis en samenhang
a) Natuur
Mensen zijn fysieke organismen, we verleggen en overwinnen wel zelf onze fysieke
beperkingen (verlenging levensduur, leren vliegen,...). De natuur legt ons fysieke
beperkingen op, maar sommige gedragingen zitten op rand van natuur en cultuur:
Bv: uitdrukking bepaalde emoties
Ekman & Friesen
stam in Nieuw-Guinea zonder contact met westerse cultuur foto’s getoond van gelaatsuitdrukkingen
die emoties uitbeelden uit onze cultuur en die foutloos herkend werden.
Het is niet duidelijk welke kenmerken van onze sociale organisatie beschouwd kunnen worden als
bepaald door de natuur = niet-contingent.
Natuur = bovenmenselijk
19e eeuw & begin 20e eeuw werd vaak naar de natuur gegrepen zonder de wetenschap in achting te
nemen, om een bepaalde maatschappelijke orde te verdedigen. Dit werd gedaan omdat iets
natuurlijk werd beschouwd als iets dat bovenmenselijk was => iedereen moest zich hier dus maar
gewoon bij neerleggen.
, samenvatting sociologie een inleiding elchardus 3e editie 2021
Hayek (liberale denker, economist)
Zijn idee over de markteconomie hield in dat ordening overeenstemt met “aangeboren instincten”
van de mens die in vorige maatschappijtypes werden onderdrukt.
⟶ Het streven naar rechtvaardige verdeling van goederen & sociale gelijkheid via politieke weg is een
beroep op primitieve gemeenschapsgevoelens van vervlogen culturen.
= tegennatuurlijk en t ypisch voor primitieve culturen die nog niet het juiste inzicht hebben
verworven over natuur van de mens. Het inzicht in de ware natuur van de mens leidt volgens
hem tot een keuze van radicale vormen van vrijemarkteconomie.
Door die onwetenschappelijke methode hebben sociologen lang ontkend dat genetica relevant kon
zijn voor het handelen en denken van de mens te verklaren.
=> dit is nu niet meer het geval, er is nl een groeiende belangstelling voor de relevantie van genetica
en evolutie in sociale en culturele kwesties.
Natuur = niet-contingente regels
Sommige beperkingen die de natuur ons oplegt aan onze keuzemogelijkheden zijn niet duidelijk,
daarbij lukt het ons om via technologische en wetenschappelijke vooruitgangen die grenzen te
verleggen.
We zijn m.a.w. op de hoogte dat de natuur een bron is van niet-contingente regels, maar we weten
niet precies welke regels dit zijn en worden het er niet over eens. => daarom, basishypothese = alles
contingent.
b) Geschiedenis
= mogelijke bron voor het niet-contingente/niet-arbitrair. Gemeenschappen en
samenlevingen leven met hun verleden. “Keuzes” die samenlevingen/culturen maken
beperken de latere keuzemogelijkheden en maken sommige keuzes moeilijk tot
onmogelijk.
Bv: een samenleving zonder moderne wetenschap en technologie is ondenkbaar doordat
onze samenleving hierdoor getekend is.
⟶ Dat besef heeft aanleiding gegeven tot talrijke theorieën die in de geschiedenis een bepaalde,
dwingende volgorde en ontwikkeling onderkennen.
1) August Comte
= religie, metafysica + positivisme onderscheden, ze volgen elkaar namelijk op in een vaste
ontwikkelingsgang van de mensheid. Culturen die getekend zijn door het metafysische
denken zullen noodgedwongen overstappen tot een positivistische, wetenschappelijkere
wijze van denken.
Positivisme= logisch en onvermijdelijk gevolg van de geschiedenis.
2) Karl Marx
= geschiedenis een dwingende ontwikkeling waarvan het toekomstige stadia kon worden beschreven:
• de afwezigheid van beperkingen
• een aangename orde waarin niets arbitrair was
• handhaven van orde zonder dwang of illusie
Een dergelijk geloof van de geschiedenis, godsbeschikking en natuur kan een bepaalde orde
legitimeren en kan de mensen doen geloven dat bepaalde regels en ontwikkelingen onvermijdelijk en
dus niet-arbitrair zijn.
Eigen samenleving, eigen opvattingen, eigen wensen = onvermijdelijke toekomst v/d mensheid en
een uitstekend argument.
Beperkingen opleggen
Natuur & geschiedenis leggen beperkingen op aan de wegen die een samenleving, cultuur of
beschaving kan inslaan. Net zoals bij natuur, staat de mate waarin dat werkelijk zo is, centraal in het
probleem van de convergentie (samenkomen van een punt). Het is ook niet duidelijk welke
beperkingen precies door het verleden zijn opgelegd.
⟶ keuzevrijheid beperken en mensen van bepaalde keuzes overtuigen:
,samenvatting sociologie een inleiding elchardus 3e editie 2021
, samenvatting sociologie een inleiding elchardus 3e editie 2021
Hoofdstuk 1: De sociologische verzuchting
1.1 Wat is sociologie? Een poging tot definitie, die gelukkig mislukt
Sociologie is een recente wetenschap. De werkelijkheid, zoals ze is kan nooit in een exacte definitie
vastgelegd worden. Raymond Aron was op het goeie spoor; hij en zijn vakgenoten waren het over 1
ding eens: het is moeilijk om een definitie van de sociologie vast te leggen. Max Weber is een van de
grondleggers en legt het zelfde probleem vast.
1.4 Waarom al die zorgen om orde?
Sociale orde en het behoud ervan = behoud van de mogelijkheid om tot nageleefde regels te
komen. (niet naar het behoud van bestaande machtsverhoudingen, wetten, instellingen, regels,
gewoonten en instellingen)
Sociologie = kind van Verlichting en onderdeel van een emancipatieproces
Beperkingen = nodig
Mens kan de orde waarin hij leeft in eigen handen nemen als er een bewustwording is dat de
bestaande orde, de geldende wetten en de instellingen die het leven regelen niet door god gegeven
zijn of door de natuur bepaald zijn. Zonder beperkingen en zonder respect voor de regels, zou het
leven volkomen onvoorspelbaar zijn en daardoor ook onleefbaar worden (resultaat: oorlog)
Twee fundamentele sociologische vragen:
1) Probleem van de orde
Hoe worden voorspelbaarheid en een mate van orde gerealiseerd in het sociale leven? (
afstand nemen van ons eigen handelen om het vanzelfsprekende te problematiseren)
2) Probleem van de niet-arbitraire contingentie
= Welke regels zijn absoluut nodig en dus niet-arbitrair? (verklaring voor de bijzondere soort
rusteloosheid, typisch voor moderne mens: de orde is niet onproblematisch gegeven door
god, natuur of traditie. Het bestaande is steeds voorlopig, nooit vanzelfsprekend.)
1.5 De legitimerende derden: natuur, geschiedenis en samenhang
a) Natuur
Mensen zijn fysieke organismen, we verleggen en overwinnen wel zelf onze fysieke
beperkingen (verlenging levensduur, leren vliegen,...). De natuur legt ons fysieke
beperkingen op, maar sommige gedragingen zitten op rand van natuur en cultuur:
Bv: uitdrukking bepaalde emoties
Ekman & Friesen
stam in Nieuw-Guinea zonder contact met westerse cultuur foto’s getoond van gelaatsuitdrukkingen
die emoties uitbeelden uit onze cultuur en die foutloos herkend werden.
Het is niet duidelijk welke kenmerken van onze sociale organisatie beschouwd kunnen worden als
bepaald door de natuur = niet-contingent.
Natuur = bovenmenselijk
19e eeuw & begin 20e eeuw werd vaak naar de natuur gegrepen zonder de wetenschap in achting te
nemen, om een bepaalde maatschappelijke orde te verdedigen. Dit werd gedaan omdat iets
natuurlijk werd beschouwd als iets dat bovenmenselijk was => iedereen moest zich hier dus maar
gewoon bij neerleggen.
, samenvatting sociologie een inleiding elchardus 3e editie 2021
Hayek (liberale denker, economist)
Zijn idee over de markteconomie hield in dat ordening overeenstemt met “aangeboren instincten”
van de mens die in vorige maatschappijtypes werden onderdrukt.
⟶ Het streven naar rechtvaardige verdeling van goederen & sociale gelijkheid via politieke weg is een
beroep op primitieve gemeenschapsgevoelens van vervlogen culturen.
= tegennatuurlijk en t ypisch voor primitieve culturen die nog niet het juiste inzicht hebben
verworven over natuur van de mens. Het inzicht in de ware natuur van de mens leidt volgens
hem tot een keuze van radicale vormen van vrijemarkteconomie.
Door die onwetenschappelijke methode hebben sociologen lang ontkend dat genetica relevant kon
zijn voor het handelen en denken van de mens te verklaren.
=> dit is nu niet meer het geval, er is nl een groeiende belangstelling voor de relevantie van genetica
en evolutie in sociale en culturele kwesties.
Natuur = niet-contingente regels
Sommige beperkingen die de natuur ons oplegt aan onze keuzemogelijkheden zijn niet duidelijk,
daarbij lukt het ons om via technologische en wetenschappelijke vooruitgangen die grenzen te
verleggen.
We zijn m.a.w. op de hoogte dat de natuur een bron is van niet-contingente regels, maar we weten
niet precies welke regels dit zijn en worden het er niet over eens. => daarom, basishypothese = alles
contingent.
b) Geschiedenis
= mogelijke bron voor het niet-contingente/niet-arbitrair. Gemeenschappen en
samenlevingen leven met hun verleden. “Keuzes” die samenlevingen/culturen maken
beperken de latere keuzemogelijkheden en maken sommige keuzes moeilijk tot
onmogelijk.
Bv: een samenleving zonder moderne wetenschap en technologie is ondenkbaar doordat
onze samenleving hierdoor getekend is.
⟶ Dat besef heeft aanleiding gegeven tot talrijke theorieën die in de geschiedenis een bepaalde,
dwingende volgorde en ontwikkeling onderkennen.
1) August Comte
= religie, metafysica + positivisme onderscheden, ze volgen elkaar namelijk op in een vaste
ontwikkelingsgang van de mensheid. Culturen die getekend zijn door het metafysische
denken zullen noodgedwongen overstappen tot een positivistische, wetenschappelijkere
wijze van denken.
Positivisme= logisch en onvermijdelijk gevolg van de geschiedenis.
2) Karl Marx
= geschiedenis een dwingende ontwikkeling waarvan het toekomstige stadia kon worden beschreven:
• de afwezigheid van beperkingen
• een aangename orde waarin niets arbitrair was
• handhaven van orde zonder dwang of illusie
Een dergelijk geloof van de geschiedenis, godsbeschikking en natuur kan een bepaalde orde
legitimeren en kan de mensen doen geloven dat bepaalde regels en ontwikkelingen onvermijdelijk en
dus niet-arbitrair zijn.
Eigen samenleving, eigen opvattingen, eigen wensen = onvermijdelijke toekomst v/d mensheid en
een uitstekend argument.
Beperkingen opleggen
Natuur & geschiedenis leggen beperkingen op aan de wegen die een samenleving, cultuur of
beschaving kan inslaan. Net zoals bij natuur, staat de mate waarin dat werkelijk zo is, centraal in het
probleem van de convergentie (samenkomen van een punt). Het is ook niet duidelijk welke
beperkingen precies door het verleden zijn opgelegd.
⟶ keuzevrijheid beperken en mensen van bepaalde keuzes overtuigen:
