Biologie Leerdoelen Hoofdstuk 4 –
Voortplanting & Hoofdstuk 5 – Erfelijkheid
§4.1 – Nieuw leven
Leerdoel 1: Je beschrijft het ontstaan van een zygote en de
ontwikkeling van embryo tot foetus.
Na de ovulatie ontwikkelt zich in
een van beide ovaria (eierstokken)
een eicel. Deze cel groeit flink in de
eerste twee weken.
De eicel bevindt zich dan in de
eileider en kan hier ook bevrucht
worden door een zaadcel. De
zaadcel gaat eerst door een
doorzichtige laag rond de eicel (zona
pellucida). Deze wordt gedeeltelijk
afgebroken waardoor ze de eicel
kunnen bereiken. De zaadcel die als
eerste contact maakt met het celmembraan van de eicel fuseert met de cel en levert DNA af.
De zona pellucida wordt meteen een ondoordringbare laag, zodat maar 1 zaadcel versmelt
met de eicel. De bevruchting is dan afgerond, er is een zygote gevormd.
De stappen van de bevruchting op een rijtje kun je zien in de afbeelding.
De eerste delingen van de cel
zijn klievingsdelingen, de
dochtercellen groeien niet. Na
5 dagen zijn het er zo’n
honderd, het klompje cellen is
dan een soort blaasje (blastula).
Trilharen in de eileider
vervoeren de blastula naar de
baarmoeder, waar het (na een week) gaat innestelen. De buitenkant van de blastula heet de
trofoblast, hier gaan zich uitstulpingen aan vormen die vlokken heten. Via deze vlokken gaan
er voedingsstoffen en zuurstof naar de embryoblast. Hierdoor kan de embryoblast zijn cellen
laten delen en specialiseren, dan ontstaat er een embryo. Deze begint als een platte schijf, de
kiemschijf. Tussen deze kiemschijf en de trofoblast wordt de hechtsteel gevormd, het begin
van de navelstreng.
,Ook ontstaat er een dooierblaasje, met extra voedingsstoffen. Deze verdwijnt al snel en alleen
de amnionholte blijft over. Het vruchtwater hierin beschermt het embryo voor schokken en
stoten. De 2 vruchtvliezen: amnion (van amninonbaasje) en chorion (van trofoblast)
omringen het embryo.
Pas na 8 weken heeft het embryo al zijn organen goed ontwikkeld. Vanaf dit moment is de
baby een foetus.
Leerdoel 2: Je legt het belang uit van de placenta en de invloed
van de leefstijl van de moeder op de groei van het kind.
Tussen de baby en de moeder
ontstaat de placenta. Via hier kan
de baby stofwisseling doen met het
bloed van de moeder, de vlokken
zijn dus niet meer nodig.
Het gaat wel gescheiden, de
stofwisseling gaat via membranen
en niet via het bloed zelf.
De bloedsomloop van het (nog)
embryo bevat de navelstreng die
naar de placenta loopt. Deze heeft 2 slagaders en 1 ader. De ader neemt zuurstofrijk bloed
weer mee terug vanaf de placenta.
De leefstijl van de moeder heeft invloed op de baby. Als de baby nog een embryo is, heeft het
voldoende voedingsstoffen nodig om alle organen te maken en ontwikkelen. In deze periode
is de baby heel kwetsbaar voor medicijnen, alcohol en drugs.
Als de moeder rookt komen deze stoffen ook bij de baby en zal het ondergewicht krijgen bij
de geboorte.
Leerdoel 3: Je beschrijft de ontwikkeling, bouw en werking van
de voortplantingsorganen en de vorming van secundaire
geslachtskenmerken.
Een embryo met een X en een Y chromosoom groeien uit tot man en die met 2 X
chromosomen tot een vrouw. Het SRY-gen activeert onder andere het Y chromosoom en als
deze niet werkt groeit een persoon met XY toch uit tot een vrouw. De primaire
geslachtskenmerken ontstaan ook. Jongens krijgen een penis en balzak (met testes) en
meisjes schaamlippen en een vagina.
,In de puberteit groeien de voortplantingsorganen van een meisje
tot een volwassen bouw. Iedere maand ontwikkelt een eicel
vanuit een van de ovaria. Is er binnen 24 uur na de eisprong
geen bevruchting, sterft de eicel af. Het baarmoederslijmvlies is
in deze tijd ter voorbereiding op zwangerschap gegroeid en laat
los als er geen zwangerschap is. Dit is menstruatie.
De vagina heeft een slijmvlies met een pH van 3,8 tot 4,5 om
bacteriën en schimmels te voorkomen. De buitenste
schaamlippen beschermen de vagina. Tussen de binnenste
schaamlippen zit de clitoris, deze zwelt op bij opwinding.
De ingang van de vagina heeft ook een soepel randje weefsel,
het maagdenvlies
Ook bij jongens groeien de voortplantingsorganen, onder andere
de balzak, de testes en de penis. De testes zijn sterk gekronkelde
zaadbuisjes, hier ontstaan de zaadcellen. Deze worden opgeslagen
in de bijballen. Zonder zaadlozing worden de zaadcellen
afgebroken na ongeveer een maand. Bij een zaadlozing worden de
zaadcellen door de zaadleider geduwd. De prostaatklier en
zaadblaasjes voegen vocht toe (samen is het sperma) en vervolgens
gaat het door de urineleider naar buiten.
Bij opwinding vullen de zwellichamen zich op met bloed en is er
een erectie. De eikel is het gevoeligste deel.
Bij kou trekken de spieren in de balzak de teelballen tegen het
warme lichaam aan, bij hogere temperaturen ontspannen deze
spieren. Zo blijft de temperatuur in de teelballen ongeveer 2°C
lager dan de lichaamstemperatuur voor optimale productie.
Het groeien van de geslachtsorganen zijn secundaire geslachtskenmerken van beide
geslachten.
Bij jongens neemt ook de spiermassa toe, de stembanden groeien, er ontstaat beharing in het
gezicht, oksels, schaamstreek en op andere plekken.
Bij meisjes groeien ook de borsten, verbreden de heupen, komt er meer vetweefsel en ontstaat
er beharing onder de oksels en op de schaamstreek.
Leerdoel 4: Je licht toe wat tertiaire geslachtskenmerken zijn, hoe
seksuele geaardheid kan verschillen en wat ongewenste
intimiteiten zijn.
Je verandert ook geestelijk, dit zijn de tertiaire geslachtskenmerken. Deze komen vaak voor
bij 1 bepaald geslacht, maar zijn niet kenmerkend voor dat geslacht aangezien dit bij beide
geslachten kan voorkomen.
, Zo hebben mensen andere seksuele voorkeuren. Val je op het andere geslacht ben je
heteroseksueel, val je op hetzelfde geslacht ben je homoseksueel of lesbisch, val je op beide
geslachten ben je biseksueel en val je op geen enkel geslacht ben je aseksueel.
Je kunt je ook niet thuis voelen in je biologische geslacht, dan ben je transgender. Mensen die
zich zowel mannelijk als vrouwelijk voelen zijn intersekse.
Ongewenste intimiteiten komen voor. Er is sprake van ongewenst seksueel gedrag.
Aanranding is het gewongen ondergaan van seksuele handelingen zoals aanraken van
lichaamsdelen.
Verkrachting is het ongewenst seksueel binnendringen.
Voortplanting & Hoofdstuk 5 – Erfelijkheid
§4.1 – Nieuw leven
Leerdoel 1: Je beschrijft het ontstaan van een zygote en de
ontwikkeling van embryo tot foetus.
Na de ovulatie ontwikkelt zich in
een van beide ovaria (eierstokken)
een eicel. Deze cel groeit flink in de
eerste twee weken.
De eicel bevindt zich dan in de
eileider en kan hier ook bevrucht
worden door een zaadcel. De
zaadcel gaat eerst door een
doorzichtige laag rond de eicel (zona
pellucida). Deze wordt gedeeltelijk
afgebroken waardoor ze de eicel
kunnen bereiken. De zaadcel die als
eerste contact maakt met het celmembraan van de eicel fuseert met de cel en levert DNA af.
De zona pellucida wordt meteen een ondoordringbare laag, zodat maar 1 zaadcel versmelt
met de eicel. De bevruchting is dan afgerond, er is een zygote gevormd.
De stappen van de bevruchting op een rijtje kun je zien in de afbeelding.
De eerste delingen van de cel
zijn klievingsdelingen, de
dochtercellen groeien niet. Na
5 dagen zijn het er zo’n
honderd, het klompje cellen is
dan een soort blaasje (blastula).
Trilharen in de eileider
vervoeren de blastula naar de
baarmoeder, waar het (na een week) gaat innestelen. De buitenkant van de blastula heet de
trofoblast, hier gaan zich uitstulpingen aan vormen die vlokken heten. Via deze vlokken gaan
er voedingsstoffen en zuurstof naar de embryoblast. Hierdoor kan de embryoblast zijn cellen
laten delen en specialiseren, dan ontstaat er een embryo. Deze begint als een platte schijf, de
kiemschijf. Tussen deze kiemschijf en de trofoblast wordt de hechtsteel gevormd, het begin
van de navelstreng.
,Ook ontstaat er een dooierblaasje, met extra voedingsstoffen. Deze verdwijnt al snel en alleen
de amnionholte blijft over. Het vruchtwater hierin beschermt het embryo voor schokken en
stoten. De 2 vruchtvliezen: amnion (van amninonbaasje) en chorion (van trofoblast)
omringen het embryo.
Pas na 8 weken heeft het embryo al zijn organen goed ontwikkeld. Vanaf dit moment is de
baby een foetus.
Leerdoel 2: Je legt het belang uit van de placenta en de invloed
van de leefstijl van de moeder op de groei van het kind.
Tussen de baby en de moeder
ontstaat de placenta. Via hier kan
de baby stofwisseling doen met het
bloed van de moeder, de vlokken
zijn dus niet meer nodig.
Het gaat wel gescheiden, de
stofwisseling gaat via membranen
en niet via het bloed zelf.
De bloedsomloop van het (nog)
embryo bevat de navelstreng die
naar de placenta loopt. Deze heeft 2 slagaders en 1 ader. De ader neemt zuurstofrijk bloed
weer mee terug vanaf de placenta.
De leefstijl van de moeder heeft invloed op de baby. Als de baby nog een embryo is, heeft het
voldoende voedingsstoffen nodig om alle organen te maken en ontwikkelen. In deze periode
is de baby heel kwetsbaar voor medicijnen, alcohol en drugs.
Als de moeder rookt komen deze stoffen ook bij de baby en zal het ondergewicht krijgen bij
de geboorte.
Leerdoel 3: Je beschrijft de ontwikkeling, bouw en werking van
de voortplantingsorganen en de vorming van secundaire
geslachtskenmerken.
Een embryo met een X en een Y chromosoom groeien uit tot man en die met 2 X
chromosomen tot een vrouw. Het SRY-gen activeert onder andere het Y chromosoom en als
deze niet werkt groeit een persoon met XY toch uit tot een vrouw. De primaire
geslachtskenmerken ontstaan ook. Jongens krijgen een penis en balzak (met testes) en
meisjes schaamlippen en een vagina.
,In de puberteit groeien de voortplantingsorganen van een meisje
tot een volwassen bouw. Iedere maand ontwikkelt een eicel
vanuit een van de ovaria. Is er binnen 24 uur na de eisprong
geen bevruchting, sterft de eicel af. Het baarmoederslijmvlies is
in deze tijd ter voorbereiding op zwangerschap gegroeid en laat
los als er geen zwangerschap is. Dit is menstruatie.
De vagina heeft een slijmvlies met een pH van 3,8 tot 4,5 om
bacteriën en schimmels te voorkomen. De buitenste
schaamlippen beschermen de vagina. Tussen de binnenste
schaamlippen zit de clitoris, deze zwelt op bij opwinding.
De ingang van de vagina heeft ook een soepel randje weefsel,
het maagdenvlies
Ook bij jongens groeien de voortplantingsorganen, onder andere
de balzak, de testes en de penis. De testes zijn sterk gekronkelde
zaadbuisjes, hier ontstaan de zaadcellen. Deze worden opgeslagen
in de bijballen. Zonder zaadlozing worden de zaadcellen
afgebroken na ongeveer een maand. Bij een zaadlozing worden de
zaadcellen door de zaadleider geduwd. De prostaatklier en
zaadblaasjes voegen vocht toe (samen is het sperma) en vervolgens
gaat het door de urineleider naar buiten.
Bij opwinding vullen de zwellichamen zich op met bloed en is er
een erectie. De eikel is het gevoeligste deel.
Bij kou trekken de spieren in de balzak de teelballen tegen het
warme lichaam aan, bij hogere temperaturen ontspannen deze
spieren. Zo blijft de temperatuur in de teelballen ongeveer 2°C
lager dan de lichaamstemperatuur voor optimale productie.
Het groeien van de geslachtsorganen zijn secundaire geslachtskenmerken van beide
geslachten.
Bij jongens neemt ook de spiermassa toe, de stembanden groeien, er ontstaat beharing in het
gezicht, oksels, schaamstreek en op andere plekken.
Bij meisjes groeien ook de borsten, verbreden de heupen, komt er meer vetweefsel en ontstaat
er beharing onder de oksels en op de schaamstreek.
Leerdoel 4: Je licht toe wat tertiaire geslachtskenmerken zijn, hoe
seksuele geaardheid kan verschillen en wat ongewenste
intimiteiten zijn.
Je verandert ook geestelijk, dit zijn de tertiaire geslachtskenmerken. Deze komen vaak voor
bij 1 bepaald geslacht, maar zijn niet kenmerkend voor dat geslacht aangezien dit bij beide
geslachten kan voorkomen.
, Zo hebben mensen andere seksuele voorkeuren. Val je op het andere geslacht ben je
heteroseksueel, val je op hetzelfde geslacht ben je homoseksueel of lesbisch, val je op beide
geslachten ben je biseksueel en val je op geen enkel geslacht ben je aseksueel.
Je kunt je ook niet thuis voelen in je biologische geslacht, dan ben je transgender. Mensen die
zich zowel mannelijk als vrouwelijk voelen zijn intersekse.
Ongewenste intimiteiten komen voor. Er is sprake van ongewenst seksueel gedrag.
Aanranding is het gewongen ondergaan van seksuele handelingen zoals aanraken van
lichaamsdelen.
Verkrachting is het ongewenst seksueel binnendringen.
