Aantekeningen Forensische Psychiatrie opnieuw colleges gekeken
Hoorcollege 1
Relevantie
Van alle delinquenten heeft 60% een psychische stoornis, 60% een verslaving (is ook
een psychische stoornis), 80% een uitkering/geen werk, 57% schulden en 35% een
lichtverstandelijke beperking (is ook een psychische stoornis)
Alles heeft met elkaar te maken. Denk bijvoorbeeld aan door een psychische
stoornis kan je verslaafd raken, maar je kan ook door verslaving een psychische
stoornis krijgen.
Hoe verder in de strafrechtsketen hoe meer gestoorden percentueel
Voor een taakstraf moet je een adres hebben, voor daklozen is het dus niet
mogelijk
Tbs/gevangenis is dus als het ware een beetje het afvoerputje van de
samenleving
Aantal incidenten met verwarde mensen blijft stijgen
Er staat niet hoeveel mensen er zijn met verward gedrag, maar hoe vaak het
gemeld wordt. Als er meer aandacht voor is dan raken mensen daarop gericht en
dan gaan ze ook eerder zien van ‘oh dat is iets wat ik kan/moet melden’. -> Iets
minder tolerantie voor gedrag wat we niet begrijpen waarvan we ook denken dat
het tot gevaarlijke situaties kan leiden.
Doelgroep wordt groter -> (1) Mensen worden meer verward, meer prikkels en
de samenleving wordt ingewikkelder (2) Invloed van corona
Mensen die verward gedrag vertonen zijn meer op straat dus ‘meer zichtbaar’ ->
De GGZ vangt ze minder op, meer gesloten bedden afgestoten want eigen risico
van gezondheidszorg is omhooggegaan = ambulantisering van de GGZ
Max, een leven in TBS -> zie docu!!!
Strafrecht gaat anders om met personen met een psychische stoornis -> als
verdachte kwetsbaar en als dader minder verantwoordelijk (gedragsdeskundigen
helpen daarbij)
Gedragskundige gaan over de strafbaarheid van de dader en de sanctietoemeting
Speciale sancties: TBS
Voorwaarden TBS (1) psychische stoornis (2) ernstig delict (3) gevaar voor
herhaling vereist (4) gedragskundig advies (geldt ook voor jeugd bij bijvoorbeeld
een plaatsing in een inrichting voor jeugdigen -> PIJ-maatregel)
Begripsbepaling
Psychiatrie: Psyche (geest) -> Dokteren aan de geest, de geest is dat wat voortkomt
uit het zenuwstelsel met name de hersenen ‘wij zijn ons brein’. We kunnen in het
brein nog niet alles zien, maar wel wat er voortkomt uit het brein -> gedrag,
gedachte, gevoelens
Neurologie: Kijkt naar het zenuwstelsel (hersenen etc.) -> Somatische manier, dus is
er iets fysiek te zien of te doen met hersenen/zenuwen, gaat daar iets mis dan
kunnen we daar iets mee
, Psychologie: Zonder medicatie, dit is voorbehouden aan de psychiatrie. Een manier
van kijken -> logos (leer), het is een sociale wetenschap. Hoe kijkt sociale
wetenschap? Een dokter kijkt heel zwart/wit: je bent ziek of je bent gezond. Bij
psychologie kijken we vaak naar grotere groepen -> normaalverdeling bij intelligentie
(je hebt rechts hoogbegaafd en links licht verstandelijk beperkt en in het midden is
het ‘normaal’). Voor bepaalde zaken die voortkomen uit het brein is het goed om
meer dimensioneel te kijken -> Psychologen onderscheiden anders vaak door middel
van vragenlijsten
Forensisch: Een hulpwetenschap van het recht ‘ten dienste van het recht’.
(Psycho)pathologie: Pathos (ziekte) dus de leer van de ziekte van de geest
(Psycho)diagnostiek: onderscheiden wat er aan de hand is
Nosologie: hoe benoemen we dat nou eigenlijk -> oude term van classificeren
Ziekte, stoornis, afwijking -> Het wordt vaak psychische stoornis genoemd, daar zit in
dat het iets anders is dan somatisch en er zijn nog steeds verschillende visies erop
‘Waar komt het nou vandaan? Echt uit ons brein? Moeten we er anders naar kijken?’
Hierdoor is het begrip stoornis ingeburgerd. Afwijking past het best bij de sociale
wetenschappelijke kijk hierop
Symptomen: afwijkingen of stoornissen in psychische functies -> soms komen die in
een bepaalde vaste samenstelling voor en dan wordt het een syndroom genoemd
(griep, corona)
Functiestoornissen/ symptomen
1. Cognitieve (kennende) functies = denken
Bewustzijn
Intellectuele vermogens
Oordeelsvermogen
Waarneming
Denken
2. Affectieve functies (gevoelsleven) =
Stemming -> Klimaat = grondtoon
Affect (emotie) -> Weer
3. Conatieve/voluntatieve functies = willen/handelen
Executieve functies
Psychomotoriek
Begripsbepaling
Psychiatrie: dichotoom & Psychologie: dimensioneel
Persoonlijkheidsstoornis? -> Ziektemodel, maar wel tussenopties mogelijk. Waar leg
je de grens? Meer dimensioneel dan de Psychopathie
Psychopathie? -> Hannibal Lecter bijvoorbeeld, psychopathie wordt gescoord aan de
hand van een vragenlijst op basis van een normaalverdeling
Visies op psychiatrische stoornis:
, 1. Pathofysiologische afwijking -> Er is iets in het lijf, een virus of iets anders en daar
kunnen we mee aan de slag. Het feit blijft dat we eigenlijk zaken die we observeren in
het gedrag etc kunnen we niet heel fysiek maken, we kunnen het niet echt aanwijzen
in het brein
2. Verlies van betekenis
3. Schadelijke disfunctie = disfunctioneren
4. Sociaal construct (iets wat de samenleving heeft gemaakt met een bepaald doel) ->
bestaat een psychische stoornis wel of is dat een sociaal construct, want de geest is
niet heel erg grijpbaar. Er zit altijd wel een deel sociale constructie om het begrip
psychische stoornis heen maar er is wel iets realistisch waarvan je kan zeggen dat het
realistisch problematisch is.
5. Onvermogen om het ‘goede leven’ te leiden
6. Leed = lijdensdruk (Jij of je omgeving) Bepaalde persoonlijkheidsstoornissen en een
psychopaat lijdt zelf niet, maar mensen in zijn omgeving wel
7. Beperkingen waar mensen zelf niet mee kunnen omgaan
Kortom: afspraken (want we zijn het met elkaar eens op het beschrijvende
niveau) -> hoe kunnen we beschrijven wat we zien wat er mis is los waar het
vandaan komt
Geschiedenis van de classificatie
Emil Kraeplin (1856-1926) -> Een van de eerste die hiermee ^ begonnen is, hij is
stoornissen namen gaan geven. Hij heeft ook als eerste het woord schizofrenie
gebruikt en misschien ook nog wel met een hele andere betekenis dan wat we daar
nu aan geven. Alle zenuwartsen gebruikten hun eigen termen voor wat er aan de
hand was dus iedereen had het over iets anders, dat maakt het moeilijk voor de
wetenschap.
Deze namen staan in de DSM 5 -> Niet in de hele wereld wordt dit als het handboek
gezien. Wat er bijvoorbeeld in DSM 1 stond, was ‘homofilie’ maar dat staat er
vandaag niet meer in. Vroeger was er bijvoorbeeld nog geen gameverslaving, want
dat was toen nog niet aan de orde.
Psychische stoornis volgens DSM5:
Klinische significante symptomen in psychische functies
Disfunctie in psychologie, biologie, ontwikkeling
Significante lijdensdruk, beperkingen in functioneren op sociaal of beroepsmatig
gebied
Reactie op stressor of verlies, passend binnen cultuur -> rouw bijvoorbeeld is niet per
se een depressie
Niet sociaal deviant gedrag (politiek, religieus, seksueel), conflict individu met
maatschappij ook niet, tenzij gevolg van individueel disfunctioneren
Tenminste zoveel van deze symptomen
Disclaimer voor juridisch gebruik -> Het is niet zo dat als je aan een stoornis van de
DSM voldoet dat je dan meteen in juridische zin ‘legally insane’ zijn
Lijden of disfunctioneren moet wel altijd sprake van zijn!
Beperkingen van/kritiek op de DSM:
, Atheoretisch -> Alleen beschrijvende symptomen
Reductionistisch -> Het is 1 label, proberen een persoon te vatten in 1 woord en dat
doet een mens nooit recht. Het reduceert een mens met al z’n complexiteit tot 1
woord
Schijn van validiteit -> Door er een wetenschappelijk boek van te maken, lijkt het net
alsof het allemaal hele valide dingen zijn maar validiteit is moeilijk om te meten in
deze situatie want je gaat nooit weten of iemand echt schizofreen is bijvoorbeeld.
We moeten hier allemaal manieren voor vinden om dit te kunnen meten
Grens met normaliteit
Grenzen onderling
(NAO en tenzij beter verklaard door andere stoornis) -> Niet anderszins omschreven (NAO)
iemand voldoet aan algemene criteria maar niet helemaal precies dan zijn er
restcategorieën, belangrijk of de behandeling bijvoorbeeld vergoed wordt
Comorbiditeit -> Mensen voldoen aan meerdere stoornissen/classificaties tegelijk.
Heeft iemand echt meerdere stoornissen of voldoet de persoon gewoon aan 1
stoornis en uit dat zich op meerdere manieren waardoor iemand aan meerdere
classificaties voldoet.
Cultuurgebondenheid
Belangen? -> Belangen van farmaceutische industrie, ze willen dat dokters het
voorschrijven want ze hebben een medicijn en zij vinden het ook belangrijk dat het
op basis van de DSM is
Verschil: classificatie en diagnose
Classificatie: beschrijft stoornis -> noemer uit DSM dus is beschrijvend
- Op groepsniveau
- Bedoeld voor onderzoek
- Niet bepalend of behandeling is geïndiceerd
- Classificatie is onderdeel van de diagnostiek
Diagnose: beschrijft stoornis
- Op individueel niveau
- Omvat factoren van invloed op beloop en behandeling
- Bepalend of behandeling is geïndiceerd
Classificatie is een klein onderdeel van diagnostiek en diagnostiek is weer een
klein onderdeel van indicatiestelling
Diagnose: aangrijpingspunt behandeling
Mogelijke (oorzakelijke) factoren
Kwetsbaar makende factoren: familiaire belasting, afhankelijke persoonlijkheidsstoornis,
suikerziekte (?)
Uitlokkende factoren: overlijden echtgenote
In standhoudende factoren: werkloosheid
Factoren Behandeling
Hoorcollege 1
Relevantie
Van alle delinquenten heeft 60% een psychische stoornis, 60% een verslaving (is ook
een psychische stoornis), 80% een uitkering/geen werk, 57% schulden en 35% een
lichtverstandelijke beperking (is ook een psychische stoornis)
Alles heeft met elkaar te maken. Denk bijvoorbeeld aan door een psychische
stoornis kan je verslaafd raken, maar je kan ook door verslaving een psychische
stoornis krijgen.
Hoe verder in de strafrechtsketen hoe meer gestoorden percentueel
Voor een taakstraf moet je een adres hebben, voor daklozen is het dus niet
mogelijk
Tbs/gevangenis is dus als het ware een beetje het afvoerputje van de
samenleving
Aantal incidenten met verwarde mensen blijft stijgen
Er staat niet hoeveel mensen er zijn met verward gedrag, maar hoe vaak het
gemeld wordt. Als er meer aandacht voor is dan raken mensen daarop gericht en
dan gaan ze ook eerder zien van ‘oh dat is iets wat ik kan/moet melden’. -> Iets
minder tolerantie voor gedrag wat we niet begrijpen waarvan we ook denken dat
het tot gevaarlijke situaties kan leiden.
Doelgroep wordt groter -> (1) Mensen worden meer verward, meer prikkels en
de samenleving wordt ingewikkelder (2) Invloed van corona
Mensen die verward gedrag vertonen zijn meer op straat dus ‘meer zichtbaar’ ->
De GGZ vangt ze minder op, meer gesloten bedden afgestoten want eigen risico
van gezondheidszorg is omhooggegaan = ambulantisering van de GGZ
Max, een leven in TBS -> zie docu!!!
Strafrecht gaat anders om met personen met een psychische stoornis -> als
verdachte kwetsbaar en als dader minder verantwoordelijk (gedragsdeskundigen
helpen daarbij)
Gedragskundige gaan over de strafbaarheid van de dader en de sanctietoemeting
Speciale sancties: TBS
Voorwaarden TBS (1) psychische stoornis (2) ernstig delict (3) gevaar voor
herhaling vereist (4) gedragskundig advies (geldt ook voor jeugd bij bijvoorbeeld
een plaatsing in een inrichting voor jeugdigen -> PIJ-maatregel)
Begripsbepaling
Psychiatrie: Psyche (geest) -> Dokteren aan de geest, de geest is dat wat voortkomt
uit het zenuwstelsel met name de hersenen ‘wij zijn ons brein’. We kunnen in het
brein nog niet alles zien, maar wel wat er voortkomt uit het brein -> gedrag,
gedachte, gevoelens
Neurologie: Kijkt naar het zenuwstelsel (hersenen etc.) -> Somatische manier, dus is
er iets fysiek te zien of te doen met hersenen/zenuwen, gaat daar iets mis dan
kunnen we daar iets mee
, Psychologie: Zonder medicatie, dit is voorbehouden aan de psychiatrie. Een manier
van kijken -> logos (leer), het is een sociale wetenschap. Hoe kijkt sociale
wetenschap? Een dokter kijkt heel zwart/wit: je bent ziek of je bent gezond. Bij
psychologie kijken we vaak naar grotere groepen -> normaalverdeling bij intelligentie
(je hebt rechts hoogbegaafd en links licht verstandelijk beperkt en in het midden is
het ‘normaal’). Voor bepaalde zaken die voortkomen uit het brein is het goed om
meer dimensioneel te kijken -> Psychologen onderscheiden anders vaak door middel
van vragenlijsten
Forensisch: Een hulpwetenschap van het recht ‘ten dienste van het recht’.
(Psycho)pathologie: Pathos (ziekte) dus de leer van de ziekte van de geest
(Psycho)diagnostiek: onderscheiden wat er aan de hand is
Nosologie: hoe benoemen we dat nou eigenlijk -> oude term van classificeren
Ziekte, stoornis, afwijking -> Het wordt vaak psychische stoornis genoemd, daar zit in
dat het iets anders is dan somatisch en er zijn nog steeds verschillende visies erop
‘Waar komt het nou vandaan? Echt uit ons brein? Moeten we er anders naar kijken?’
Hierdoor is het begrip stoornis ingeburgerd. Afwijking past het best bij de sociale
wetenschappelijke kijk hierop
Symptomen: afwijkingen of stoornissen in psychische functies -> soms komen die in
een bepaalde vaste samenstelling voor en dan wordt het een syndroom genoemd
(griep, corona)
Functiestoornissen/ symptomen
1. Cognitieve (kennende) functies = denken
Bewustzijn
Intellectuele vermogens
Oordeelsvermogen
Waarneming
Denken
2. Affectieve functies (gevoelsleven) =
Stemming -> Klimaat = grondtoon
Affect (emotie) -> Weer
3. Conatieve/voluntatieve functies = willen/handelen
Executieve functies
Psychomotoriek
Begripsbepaling
Psychiatrie: dichotoom & Psychologie: dimensioneel
Persoonlijkheidsstoornis? -> Ziektemodel, maar wel tussenopties mogelijk. Waar leg
je de grens? Meer dimensioneel dan de Psychopathie
Psychopathie? -> Hannibal Lecter bijvoorbeeld, psychopathie wordt gescoord aan de
hand van een vragenlijst op basis van een normaalverdeling
Visies op psychiatrische stoornis:
, 1. Pathofysiologische afwijking -> Er is iets in het lijf, een virus of iets anders en daar
kunnen we mee aan de slag. Het feit blijft dat we eigenlijk zaken die we observeren in
het gedrag etc kunnen we niet heel fysiek maken, we kunnen het niet echt aanwijzen
in het brein
2. Verlies van betekenis
3. Schadelijke disfunctie = disfunctioneren
4. Sociaal construct (iets wat de samenleving heeft gemaakt met een bepaald doel) ->
bestaat een psychische stoornis wel of is dat een sociaal construct, want de geest is
niet heel erg grijpbaar. Er zit altijd wel een deel sociale constructie om het begrip
psychische stoornis heen maar er is wel iets realistisch waarvan je kan zeggen dat het
realistisch problematisch is.
5. Onvermogen om het ‘goede leven’ te leiden
6. Leed = lijdensdruk (Jij of je omgeving) Bepaalde persoonlijkheidsstoornissen en een
psychopaat lijdt zelf niet, maar mensen in zijn omgeving wel
7. Beperkingen waar mensen zelf niet mee kunnen omgaan
Kortom: afspraken (want we zijn het met elkaar eens op het beschrijvende
niveau) -> hoe kunnen we beschrijven wat we zien wat er mis is los waar het
vandaan komt
Geschiedenis van de classificatie
Emil Kraeplin (1856-1926) -> Een van de eerste die hiermee ^ begonnen is, hij is
stoornissen namen gaan geven. Hij heeft ook als eerste het woord schizofrenie
gebruikt en misschien ook nog wel met een hele andere betekenis dan wat we daar
nu aan geven. Alle zenuwartsen gebruikten hun eigen termen voor wat er aan de
hand was dus iedereen had het over iets anders, dat maakt het moeilijk voor de
wetenschap.
Deze namen staan in de DSM 5 -> Niet in de hele wereld wordt dit als het handboek
gezien. Wat er bijvoorbeeld in DSM 1 stond, was ‘homofilie’ maar dat staat er
vandaag niet meer in. Vroeger was er bijvoorbeeld nog geen gameverslaving, want
dat was toen nog niet aan de orde.
Psychische stoornis volgens DSM5:
Klinische significante symptomen in psychische functies
Disfunctie in psychologie, biologie, ontwikkeling
Significante lijdensdruk, beperkingen in functioneren op sociaal of beroepsmatig
gebied
Reactie op stressor of verlies, passend binnen cultuur -> rouw bijvoorbeeld is niet per
se een depressie
Niet sociaal deviant gedrag (politiek, religieus, seksueel), conflict individu met
maatschappij ook niet, tenzij gevolg van individueel disfunctioneren
Tenminste zoveel van deze symptomen
Disclaimer voor juridisch gebruik -> Het is niet zo dat als je aan een stoornis van de
DSM voldoet dat je dan meteen in juridische zin ‘legally insane’ zijn
Lijden of disfunctioneren moet wel altijd sprake van zijn!
Beperkingen van/kritiek op de DSM:
, Atheoretisch -> Alleen beschrijvende symptomen
Reductionistisch -> Het is 1 label, proberen een persoon te vatten in 1 woord en dat
doet een mens nooit recht. Het reduceert een mens met al z’n complexiteit tot 1
woord
Schijn van validiteit -> Door er een wetenschappelijk boek van te maken, lijkt het net
alsof het allemaal hele valide dingen zijn maar validiteit is moeilijk om te meten in
deze situatie want je gaat nooit weten of iemand echt schizofreen is bijvoorbeeld.
We moeten hier allemaal manieren voor vinden om dit te kunnen meten
Grens met normaliteit
Grenzen onderling
(NAO en tenzij beter verklaard door andere stoornis) -> Niet anderszins omschreven (NAO)
iemand voldoet aan algemene criteria maar niet helemaal precies dan zijn er
restcategorieën, belangrijk of de behandeling bijvoorbeeld vergoed wordt
Comorbiditeit -> Mensen voldoen aan meerdere stoornissen/classificaties tegelijk.
Heeft iemand echt meerdere stoornissen of voldoet de persoon gewoon aan 1
stoornis en uit dat zich op meerdere manieren waardoor iemand aan meerdere
classificaties voldoet.
Cultuurgebondenheid
Belangen? -> Belangen van farmaceutische industrie, ze willen dat dokters het
voorschrijven want ze hebben een medicijn en zij vinden het ook belangrijk dat het
op basis van de DSM is
Verschil: classificatie en diagnose
Classificatie: beschrijft stoornis -> noemer uit DSM dus is beschrijvend
- Op groepsniveau
- Bedoeld voor onderzoek
- Niet bepalend of behandeling is geïndiceerd
- Classificatie is onderdeel van de diagnostiek
Diagnose: beschrijft stoornis
- Op individueel niveau
- Omvat factoren van invloed op beloop en behandeling
- Bepalend of behandeling is geïndiceerd
Classificatie is een klein onderdeel van diagnostiek en diagnostiek is weer een
klein onderdeel van indicatiestelling
Diagnose: aangrijpingspunt behandeling
Mogelijke (oorzakelijke) factoren
Kwetsbaar makende factoren: familiaire belasting, afhankelijke persoonlijkheidsstoornis,
suikerziekte (?)
Uitlokkende factoren: overlijden echtgenote
In standhoudende factoren: werkloosheid
Factoren Behandeling
