ONDERNEMINGSRECHT
Deel 1 Beginselen van ondernemingsrecht
Hoofdstuk 1: van ‘handelsrecht’ naar ‘ondernemingsrecht’ (niet zo belangrijk)
Afdeling 1: ontstaan en toepassingsgebied van het ‘handelsrecht’
Flashback naar verleden
● Hermes = god van de handel
● eerste belangrijke codificatie was Code de commerce = Wetboek van Koophandel (1807) was
kroonstuk van handelsrecht dat van toepassing was op handelaars
o handelaar of koopman = hij die daden van koophandel stelde en daarvan,
hoofdzakelijk of aanvullend, zijn beroep maakte, wat winstoogmerk vereiste
● lang keek men negatief naar handelaar want hij is vies want wordt door winst gedreven
Afdeling 2: stapsgewijze decodificatie van het Wetboek van Koophandel, gevolgd door de invoering
van het Wetboek van vennootschappen en van het Wetboek van economisch recht
Decodificatie van Wetboek van Koophandel vanaf 20ste E + ontstaan van Wetboek van
vennootschappen en Wetboek economisch recht
Afdeling 3: naar een volwaardig ‘ondernemingsrecht’ met een Wetboek van economisch recht en
een Wetboek van vennootschappen en verenigingen
Afschaffing handelsrecht 2018:
1. Handelaarsbegrip afgeschaft
2. Wetboek van Koophandel verdwijnt
3. nieuw algemeen, formeel ondernemingsbegrip ingevoerd in het WER (ipv handelaarsbegrip,
functioneel ondernemingsbegrip was er al)
Gemoderniseerd vennootschaps- en verenigingsrecht doorgevoerd
Gemoderniseerd insolventierecht:
● tot 2018 konden enkel handelaars failliet verklaard worden
o nu ook mogelijk in landbouw, mijnbouw… of advocaten, artsen, notarissen… -> ze
vallen allemaal onder insolventierecht (bv een advocaat of arts viel niet onder het
handelaarsbegrip en kon daarom niet failliet verklaard worden <-> sinds 2018 vallen
ze wel onder ondernemingsbegrip)
▪ Beroepsgroepen zagen in dat insolventierecht geen straf meer is wat vroeger
wel was (vroeger: SE beschermen tegen SA) -> insolventierecht is meer en
meer bescherming voor SA tegen SE
▪ Faillissement is iets dat je wil want als je zit met financiële problemen dan is
dit de beste oplossing want je wil net die bescherming
● na faillissement kan u gewoon uw nieuwe inkomsten houden want
deze kunnen niet in beslag genomen worden (‘propere
lei’/kwijtschelding)
o Als u geen onderneming bent dan 2 opties:
▪ 1) SE’s leggen beslag op uw goederen (alles u heeft)
▪ 2) U gaat in een collectieve schuldverdeling -> inkomsten w gedurende
enkele jaren gebruikt om schulden aan te vullen
⇒ ondernemingskwalificatie biedt enorme voordelen want dan geniet u o.a. de
bescherming van faillissement
Handelsrecht heeft ‘alles overwonnen’:
● bv A verkoopt aan B en B aan C maar blijkt dat A niet handelingsbekwaam was -> typisch
Romeinsrechtelijke visie/burgerrechtelijke visie was A moet beschermd worden dus B wordt
ook retroactief handelingsonbekwaam dus C moet goed teruggeven <-> typisch
handelingsrechtelijk is bezit geldt als titel want we willen dat handelsverkeer draait en we
, willen derden TGT, hier C, beschermen (ter promotie van het handesverkeer) => probleem
voor A en B
o dus eigenlijk heeft het handelsrecht alles overwonnen
● bv B treedt op namens A en als B niet bvg is dan is C, medecontractant, de dupe volgens de
typsiche burgerrechtelijke visie <-> vandaag zegt men B was niet bvg en C is TGT dus
probleem ligt bij A en niet bij C
o dus eigenlijk heeft het handelsrecht alles overwonnen
De evolutie van handelsrecht naar ondernemingsrecht weerspiegeld in evolutie van rechtbank van
koophandel tot ondernemingsrechtbank
Hoofdstuk 2: onderneming in formele en in functionele zin
OPFRISSING:
Rechtssubject:
● = drager van rechten en plichten (met activa en passiva)
o Activa: goederen die waarde voor u hebben
▪ Buiten-patrimoniale rechten = geldelijke staat niet voorop
● Recht om te huwen, kinderen opvoeden, stemrecht, recht om niet
gefolterd te worden, recht op vrije meningsuiting…
o Als je deze rechten schendt zal er toch vaak een
schadevergoeding aan vast hangen ondanks dat ze
niet-geldelijk zijn
o Dit zijn geen rechten die in de handel zijn
▪ Zakelijke rechten
● = een recht erga omnes/tegenwerpelijk aan de rest vd wereld =>
revindicatie mogelijk
▪ Persoonlijke rechten
● = recht dat je hebt ten aanzien van bepaalde personen, u heeft als
SE een SV => de schuld van de ene is de schuldvordering van de
ander -> ZIE PASSIVA
▪ Intellectuele rechten
● Vormen een uitzondering op basisprincipe uit ondernemingsrecht ->
je mag na-apen, imiteren, concurreren en bij intellectuele rechten
mag dat niet ondanks dat dit basisprincipe eig van openbare orde is
● 3 mogelijke uitzonderingen (3 mogelijke intellectuele rechten
waarmee je monopolie geeft aan iemand):
o Eerste uitzondering = auteursrecht = je maakt een gedicht
dus dan ben jij de enige die dat mag gebruiken (werk van
letterkunde en kunst bv gedicht, slides van een vak… want u
mag dit niet zomaar kopiëren)
▪ Schending auteursrecht is strafrechtelijk
gesanctioneerd
▪ Tot 70j na de dood van de auteur
▪ Doel van monopolie (monopolie is eig niet goed dus
waarom doen we dat?): om prikkel te geven want
dit motiveert u om dingen te bedenken, te schrijven
o Tweede uitzondering: octrooi -> uitvinding die dienstig is
voor industrie + als u dat geregistreerd heeft dan krijgt u
monopolie voor 20j (vb: geneesmiddel)
▪ Waarom? We laten toe dat een stukje van de
investering wordt gerecupereerd door diegene die
geïnvesteerd heeft
, ▪ Na 20j kan je dus het product namaken
▪ MAAR 20j is door de hedendaagse technologie een
eeuwigheid
o Derde uitzondering = merkenrecht (bv slogan, naam, logo,
jingles…)
▪ U moet dit registreren en u kan dit eeuwig blijven
hebben
o Passiva: schulden (verbintenissen)
▪ bv prof is SA om les te geven en student is SE om les te krijgen
▪ 2 soorten SE:
● Vrijwillige SE
o Door ervoor te kiezen/rechtshandeling
▪ bv contract
● Onvrijwillige SE
o Door toevallige situatie/rechtsfeit -> buitencontractueel
▪ bv slachtoffer van onrechtmatige daad
▪ Verbod op eigenrichting:
● stel u sluit een contract af voor een kot en u betaalt vooraf maar de
verhuurder laat u niet binnen -> dan geldt er wel een verbod op
eigenrichting => u heeft het recht om binnen te gaan maar u kan niet
binnengaan (enac mogelijk maar u kan niet gewoon inbreken)
o Kan politie tussenkomen als u contract niet wordt
nagekomen? -> politie komt niet tussen voor schendingen
van wet (= onrechtmatigheid), enkel wat betreft misdrijven
of bij schending openbare orde -> misdrijf = deelverzameling
binnen de onrechtmatigheden en rechter legt er
strafrechtelijke sanctie aan op
▪ Strafsanctie legt leed op en gaat verder dan enkel
het herstel van de onrechtmatigheid
● Waarom doen we dit? We willen extra
afschrikking opleggen (gevangenis, boete,
verlies bepaalde rechten)
● DUS voor gewone contracten komt de
politie niet tussen
o U kan wel als huurder een rechter inschakelen => u moet
dagvaarden (gerechtsdeurwaarder) (kom voor die dag, dat uur naar
vredegerecht)
▪ U moet niet komen als u wordt uitgenodigd door
dagvaarding (geen plicht om voor rechter te
verschijnen) maar best toch doen want als ik niet
kom opdagen dan krijg ik een verstekvonnis => we
volgen met de ogen dicht de eiser dus eiser krijgt
wat hij wil/vraagt (u waarschijnlijk veroordeeld)
▪ Een vonnis heeft 2 magische krachten:
● Gezag van gewijsde
o = wat rechter zegt wordt voor waar gehouden, dit is de
juridische waarheid en we willen niet meer het tegenbewijs
horen => we kunnen niet opnieuw beginnen want
tegenpartij kan altijd exceptie van gewijsde inroepen tenzij
zeer uitzonderlijke situaties
● Uitvoerbare kracht
, o = formulier van tenuitvoerlegging dat aan elk vonnis hangt
(bv uitvoering in natura)
▪ Deurwaarder betekent vonnis en als ik het niet kan
of wil uitvoeren dan moeit koning zich en wordt
bevolen dat het vonnis ten uitvoer wordt gelegd
(ook politie en zelfs leger kunnen vonnis ten uitvoer
leggen)
● Beslag leggen -> deurwaarder komt
goederen opladen -> goederen worden
verkocht en opbrengst gaat naar SE
● Geweld is mogelijk als dat nodig is
o Overheid heeft geweldsmonopolie
want verbod op eigenrichting tenzij
wettelijke zelfverdediging
o uitvoerbare titel wordt uitgewonnen op alle patrimoniale
rechten van SA
▪ Alle patrimoniale rechten van de SA dienen als
onderpand voor de SE(‘s) art 3.36 BW
-> in beginsel delen alle SE gelijk in opbrengst in
verhouding tot de omvang van de SV TENZIJ recht
van voorrang
(eventueel rekening houden met voorrang +
chirografaire (zullen vaak niks hebben bij
faillissement) vs bevoorrechte SE’s)
● Als SA insolvabel is, geldt er wel duidelijk
onderscheid tussen zakelijke en persoonlijke
rechten
o activa en passiva op balans door…
▪ zaken die je zelf hebt gedaan
▪ toerekening op grond van vertegenwoordiging
=> groot belang van vertegenwoordiging in ondernemingsrecht want
rechtspersoon heeft vertegenwoordiging nodig omdat ze niet
bestaat (is fictie)
▪ Rechtsopvolging: regel in erfrecht is overgang onder algemene titel => alle
activa en passiva gaan over op erfgenaam = overgang onder algemene titel
=> geen vereffening <-> bij rechtspersonen is er vereffening onder
aandeelhouders na betaling van passiva
Vermogen: art 3.35 BW definitie
● Natuurlijke persoon of rechtspersoon heeft slechts 1 enkel vermogen
● Ondernemingsrecht bestaat uit creëren van afgescheiden vermogen -> nieuwe RP
● Argwaan tegenover vermogenssplitsing/vermogensafscheiding in burgerlijk recht MAAR bij
ondernemingsrecht doen we dat net wel
o Waarom argwaan? Dit is een vorm van AHbeperking bv je bent AS voor 1mil maar je
SE kan zich niet op jouw vermogen beroepen => SE kan niks doen
▪ Je kan schuiven met goederen om te ontsnappen aan verbintenissen
o Afschaffing feodaliteit na FR -> elk goed in vermogen als onderpand MAAR
Napoleon kwam daar beetje op terug want hij wilde bepaalde mensen belonen door
privileges te geven -> hij stelde instituut in waarbij kasteel en sommige goederen
ingebracht werden die niet door SE konden worden uitgewonnen (= majoraat -> dit
werd afgeschaft bij onafhankelijkheid van België)
● Art 3.36 BW in principe alle SE gelijk MAAR voorrang mogelijk:
, o algemene voorrang voor fiscus, sociale zekerheidsinstellingen…
o bijzondere voorrang op bepaalde goederen bv recht van verhuurder op goederen die
het gehuurde goed stofferen => verhuurder bevoorrecht op opbrengsten van die
goederen als ze verkocht worden MAAR als de opbrengsten niet volstaan om de
verhuurder te vergoeden dan is de verhuurder een gewone SE zonder voorrecht
▪ Verhuurder verleent krediet dus je bent bezorgd over de goedheid van je
huurder (je hebt liever iemand met goede job dan arme dompelaar) → om
de angst van verhuurder te verminderen geef je voorrecht
o contractuele zakelijke zekerheidsrechten (bv hypotheek, pand)
▪ Bv A sluit co met B en B krijgt voorrang op huis of RG -> raar want C, D, E…
ondergaan hiervan gevolgen want dit co schaadt derden en affecteert hun
positie negatief
● Daarom is publiciteit van zo’n voorrecht noodzakelijk zodat derden
het weten en kunnen checken of een goed met een bepaald
zekerheidsrecht is bezwaard
o Hypotheekregister en pandregister maar deze laatste werkt
minder sterk dan hypotheekregister
▪ OG: overschrijving kantoor rechtszekerheid
▪ RG: feitelijk bezit, iets in pand geven (dan
overschrijven in pandregister)
▪ Waarom verschil tss OG en RG wat betreft beide
registers en dus waarom een ander systeem voor OG
en RG?
● 1e reden: RG beweegt voortdurend dus
moeilijker te registreren en RG kunnen ook
van vorm veranderen (OG beweegt niet dus
makkelijker te registreren)
● 2e reden: RG wordt heel vaak verhandeld
<-> OG minder vaak
o Dus niet handig om op te leggen dat
we elke dag pandregister moeten
checken
● 3e reden: OG is meestal waardevol DUS de
moeite registratie op te leggen <-> RG kan
vaak ook waardeloos zijn
● ⇒ Voor RG geldt bezit geldt als titel art 3.28
BW => onderzoek is niet vereist <-> bij OG
wel onderzoek tot 30j (zo ook rekening
houden met verkrijgende verjaring)
o als je niet behoort tot bevoorrechte SE dan ben je chirografaire SE
▪ chirografaire SE kan stapje achteruit doen bv als andere SE dat vraagt
● waarom zou u dit doen? omdat de bank of SE het vraagt
▪ bv achtergestelde lening = een krediet waarbij schuldeiser in het geval van
een faillissement van schuldenaar wordt achtergesteld => dat betekent dat
de schuldeiser achter de andere schuldeisers komt
Rechtspersoon en vennootschap:
● Rechtspersoon is rechtssubject die geen mens is
o vennootschappen die rechtspersonen zijn (nv, bv…)
▪ maar ook vennootschappen zonder rechtspersoonlijkheid = maatschap
o RP die geen vennootschap is = vzw of staat
o RP kan opgericht w door wet bv rode kruis, kuLEUVEN
● Vennootschap -> doel om winst te verdelen <-> vzw (geen winst verdelen)
, o vennootschap met RP kan enkel worden opgericht mits oprichtingsakte die moet
worden neergelegd en in die akte staat dat je vennootschap bent en welke
vennootschap je bent (formaliteitsvoorwaarden)
▪ <-> maatschap is niet aan vormvereisten onderworpen => u kan maatschap
zijn zonder dat u het weet => bij maatschap wel de vraag naar kwalificatie
(meestal is maatschap iets dat dient om vermogen te verdelen onder leden)
o Vennootschap met volkomen RP vs onvolkomen RP vs vennootschap zonder RP
▪ Volkomen: lid/vennoot niet AS want ander rechtssubject
● Bij vof en commanditaire vennootschap (commV) wijkt de wetgever
hiervan af => onvolkomen RP (lid/venoot wel AS)
● Maatschap lijkt op vof
o Rechtspersoonlijkheid is een juridisch begrip waar gevolgen aan vasthangen
Afdeling 1: onderneming in formele en functionele zin
“Onderneming” (belangrijkste label) -> ondernemer is geen juridisch begrip:
● 2 verschillende situaties
o 1) We plakken het op een subject
▪ In de wet wijst onderneming meestal op een subject
▪ ‘ik ben een onderneming’
o 2) Term die we gebruiken voor het rechtsobject
▪ = handelszaak = geheel van goederen gebruikt voor economische activiteit
▪ ‘ik heb een onderneming’
● Het is een label dat wet op organisatie plakt en daaruit volgen rechtsgevolgen
● Onderneming in formele zin vs in functionele zin -> beide begrippen sluiten elkaar niet uit
o formele ondernemingsbegrip van belang voor…
▪ Bevoegdheid van de ondernemingsrb (art 573, eerste lid GerW)
▪ inschrijvingsplicht in KBO
▪ insolventierecht
▪ boekhoudplicht
▪ vermoeden van hoofdelijkheid
▪ ondernemingsbewijsrecht
▪ …
o functionele ondernemingsbegrip van belang voor…
▪ mededingingsrecht
▪ prijsreglementering
▪ martpraktijkenrecht
▪ …
● in het oude handelsrecht vielen vrije beroepen (art I.1, 14° WER) niet onder
handelaarsbegrip -> nu vallen ze onder ondernemingsbegrip in formele en functionele zin
o begrip handelaar afgeschaft
o maar wat als regionale wetgever verwijst naar handelaar? -> gewestelijke wetgeving
verwijst naar een federaal begrip dat niet meer bestaat dus moeilijke situatie
● Onderneming in functionele zin is deelverzameling van onderneming in formele zin -> het
verschil zit hem in vzw’s en stichtingen zonder economische activiteit
o HDR baat café uit en is onderneming in formele zin en het streeft een economisch
doel na dus ook in functionele zin
o MAAR je hebt ook ondernemingen in functionele zin die geen onderneming in
formele zin zijn bv staat en bepaalde publieke rechtspersonen met economische
activiteiten
, ▪ Als u publiekrechtelijk bent dan hebben we al bestuursrecht dus heb je niet
bescherming uit ondernemingsrecht nodig (1 laag bescherming is genoeg)
▪ Van zodra je goederen en diensten aanbiedt, wat je vorm ook is, val je
bijvoorbeeld onder mededingingsrecht (def. van onderneming in functionele
zin) => voor mededingingsrecht geen verschil tussen privaatrechtelijk of
publiekrechtelijk
Rechtsgevolgen van ondernemingsbegrip in formele zin:
● Vordering tegen onderneming dan ondernemingsrb bvg
○ ondernemingsrb onderscheidt zich van rb van eerste aanleg door het feit dat er
rechters zijn die geen jurist zijn in ondernemingsrb maar die kennis hebben van
ondernemingszaken (mensen gepikt uit het ondernemingsleven)
■ deze mensen noemen we rio’s en die werken gratis maar ze zijn heel
belangrijk want ze zorgen voor toezicht op ondernemingen
● van zodra SA een onderneming is geldt ondernemingsbewijsrecht
○ onderscheid tussen burgerlijk bewijsrecht en ondernemingsbewijsrecht -> deze is
soepeler dan burgerlijk bewijsrecht
■ bewijs tegen een onderneming dan bewijzen met ondernemingsbewijsrecht
wie ook het bewijs levert
● wanneer ondernemingen samen SA zijn voor de schuld is hoofdelijkheid van
ondernemingen regel van aanvullend recht
○ ook niet-ondernemingen kunnen hoofdelijk verbonden zijn als ze dat afspreken
○ als je niets afspreekt dan niet-ondernemingen gelijke delen en ondernemingen
hoofdelijkheid
○ dit is enkel een regel over de aard van de gehoudenheid dus deze regel is geen grond
waardoor je verbonden bent dus het geldt enkel als je verbonden bent
■ dus ze zijn niet zomaar gebonden als ondernemingen samenwerken <-> wel
als ze samen een contract aangaan bijvoorbeeld
○ belang van hoofdelijkheid:
■ bijvoorbeeld: u huurt met 3 een kot met huurpijs 900 euro
● huurpijs w niet betaald dus verhuurder kan elke AS stellen voor 300
tenzij anders bepaald in co
■ bijvoorbeeld: 3 ondernemingen huren samen iets voor 900 euro
● als er niets in contract staat geldt hoofdelijkheid => volledige som bij
iedereen kunnen verhalen dus u moet maar aan 1 partij de som
vragen MAAR die partij kan naar andere partijen gaan om te
verdelen afhankelijk van hoe dit is afgesproken
■ dus als alles goed gaat doet hoofdelijkheid er eigenlijk niet toe MAAR stel
een van de drie partijen is insolvabel dan zal de verhuurder maar 600 euro
bijvoorbeeld kunnen krijgen DUS daarom hoofdelijkheid zodat je alles
gewoon kan halen bij 1 partij en moet je je geen zorgen maken om de
interne regeling onder de SA’s
⇒ belang in geval van insolvabele medeSA
● bij hoofdelijkheid verschuift insolvabiliteitsrisico van SE naar medeSA
○ = persoonlijke zekerheid
● hoofdelijkheid belangrijk door internationalisering van de handel (zo
in buitenland niet alle partijen te moeten zoeken om te vorderen ->
maar slechts 1 persoon)
● Insolventieprocedures van Boek XX van toepassing (faillissementsrecht)
○ Insolventieprocedures in 2017 uitgebreid naar alle ondernemingen dus onderneming
in formele zin onderworpen aan insolventierecht dus advocatenkantoor kan nu ook
failliet (vroeger niet want het viel niet onder handelaarsbegrip)
Deel 1 Beginselen van ondernemingsrecht
Hoofdstuk 1: van ‘handelsrecht’ naar ‘ondernemingsrecht’ (niet zo belangrijk)
Afdeling 1: ontstaan en toepassingsgebied van het ‘handelsrecht’
Flashback naar verleden
● Hermes = god van de handel
● eerste belangrijke codificatie was Code de commerce = Wetboek van Koophandel (1807) was
kroonstuk van handelsrecht dat van toepassing was op handelaars
o handelaar of koopman = hij die daden van koophandel stelde en daarvan,
hoofdzakelijk of aanvullend, zijn beroep maakte, wat winstoogmerk vereiste
● lang keek men negatief naar handelaar want hij is vies want wordt door winst gedreven
Afdeling 2: stapsgewijze decodificatie van het Wetboek van Koophandel, gevolgd door de invoering
van het Wetboek van vennootschappen en van het Wetboek van economisch recht
Decodificatie van Wetboek van Koophandel vanaf 20ste E + ontstaan van Wetboek van
vennootschappen en Wetboek economisch recht
Afdeling 3: naar een volwaardig ‘ondernemingsrecht’ met een Wetboek van economisch recht en
een Wetboek van vennootschappen en verenigingen
Afschaffing handelsrecht 2018:
1. Handelaarsbegrip afgeschaft
2. Wetboek van Koophandel verdwijnt
3. nieuw algemeen, formeel ondernemingsbegrip ingevoerd in het WER (ipv handelaarsbegrip,
functioneel ondernemingsbegrip was er al)
Gemoderniseerd vennootschaps- en verenigingsrecht doorgevoerd
Gemoderniseerd insolventierecht:
● tot 2018 konden enkel handelaars failliet verklaard worden
o nu ook mogelijk in landbouw, mijnbouw… of advocaten, artsen, notarissen… -> ze
vallen allemaal onder insolventierecht (bv een advocaat of arts viel niet onder het
handelaarsbegrip en kon daarom niet failliet verklaard worden <-> sinds 2018 vallen
ze wel onder ondernemingsbegrip)
▪ Beroepsgroepen zagen in dat insolventierecht geen straf meer is wat vroeger
wel was (vroeger: SE beschermen tegen SA) -> insolventierecht is meer en
meer bescherming voor SA tegen SE
▪ Faillissement is iets dat je wil want als je zit met financiële problemen dan is
dit de beste oplossing want je wil net die bescherming
● na faillissement kan u gewoon uw nieuwe inkomsten houden want
deze kunnen niet in beslag genomen worden (‘propere
lei’/kwijtschelding)
o Als u geen onderneming bent dan 2 opties:
▪ 1) SE’s leggen beslag op uw goederen (alles u heeft)
▪ 2) U gaat in een collectieve schuldverdeling -> inkomsten w gedurende
enkele jaren gebruikt om schulden aan te vullen
⇒ ondernemingskwalificatie biedt enorme voordelen want dan geniet u o.a. de
bescherming van faillissement
Handelsrecht heeft ‘alles overwonnen’:
● bv A verkoopt aan B en B aan C maar blijkt dat A niet handelingsbekwaam was -> typisch
Romeinsrechtelijke visie/burgerrechtelijke visie was A moet beschermd worden dus B wordt
ook retroactief handelingsonbekwaam dus C moet goed teruggeven <-> typisch
handelingsrechtelijk is bezit geldt als titel want we willen dat handelsverkeer draait en we
, willen derden TGT, hier C, beschermen (ter promotie van het handesverkeer) => probleem
voor A en B
o dus eigenlijk heeft het handelsrecht alles overwonnen
● bv B treedt op namens A en als B niet bvg is dan is C, medecontractant, de dupe volgens de
typsiche burgerrechtelijke visie <-> vandaag zegt men B was niet bvg en C is TGT dus
probleem ligt bij A en niet bij C
o dus eigenlijk heeft het handelsrecht alles overwonnen
De evolutie van handelsrecht naar ondernemingsrecht weerspiegeld in evolutie van rechtbank van
koophandel tot ondernemingsrechtbank
Hoofdstuk 2: onderneming in formele en in functionele zin
OPFRISSING:
Rechtssubject:
● = drager van rechten en plichten (met activa en passiva)
o Activa: goederen die waarde voor u hebben
▪ Buiten-patrimoniale rechten = geldelijke staat niet voorop
● Recht om te huwen, kinderen opvoeden, stemrecht, recht om niet
gefolterd te worden, recht op vrije meningsuiting…
o Als je deze rechten schendt zal er toch vaak een
schadevergoeding aan vast hangen ondanks dat ze
niet-geldelijk zijn
o Dit zijn geen rechten die in de handel zijn
▪ Zakelijke rechten
● = een recht erga omnes/tegenwerpelijk aan de rest vd wereld =>
revindicatie mogelijk
▪ Persoonlijke rechten
● = recht dat je hebt ten aanzien van bepaalde personen, u heeft als
SE een SV => de schuld van de ene is de schuldvordering van de
ander -> ZIE PASSIVA
▪ Intellectuele rechten
● Vormen een uitzondering op basisprincipe uit ondernemingsrecht ->
je mag na-apen, imiteren, concurreren en bij intellectuele rechten
mag dat niet ondanks dat dit basisprincipe eig van openbare orde is
● 3 mogelijke uitzonderingen (3 mogelijke intellectuele rechten
waarmee je monopolie geeft aan iemand):
o Eerste uitzondering = auteursrecht = je maakt een gedicht
dus dan ben jij de enige die dat mag gebruiken (werk van
letterkunde en kunst bv gedicht, slides van een vak… want u
mag dit niet zomaar kopiëren)
▪ Schending auteursrecht is strafrechtelijk
gesanctioneerd
▪ Tot 70j na de dood van de auteur
▪ Doel van monopolie (monopolie is eig niet goed dus
waarom doen we dat?): om prikkel te geven want
dit motiveert u om dingen te bedenken, te schrijven
o Tweede uitzondering: octrooi -> uitvinding die dienstig is
voor industrie + als u dat geregistreerd heeft dan krijgt u
monopolie voor 20j (vb: geneesmiddel)
▪ Waarom? We laten toe dat een stukje van de
investering wordt gerecupereerd door diegene die
geïnvesteerd heeft
, ▪ Na 20j kan je dus het product namaken
▪ MAAR 20j is door de hedendaagse technologie een
eeuwigheid
o Derde uitzondering = merkenrecht (bv slogan, naam, logo,
jingles…)
▪ U moet dit registreren en u kan dit eeuwig blijven
hebben
o Passiva: schulden (verbintenissen)
▪ bv prof is SA om les te geven en student is SE om les te krijgen
▪ 2 soorten SE:
● Vrijwillige SE
o Door ervoor te kiezen/rechtshandeling
▪ bv contract
● Onvrijwillige SE
o Door toevallige situatie/rechtsfeit -> buitencontractueel
▪ bv slachtoffer van onrechtmatige daad
▪ Verbod op eigenrichting:
● stel u sluit een contract af voor een kot en u betaalt vooraf maar de
verhuurder laat u niet binnen -> dan geldt er wel een verbod op
eigenrichting => u heeft het recht om binnen te gaan maar u kan niet
binnengaan (enac mogelijk maar u kan niet gewoon inbreken)
o Kan politie tussenkomen als u contract niet wordt
nagekomen? -> politie komt niet tussen voor schendingen
van wet (= onrechtmatigheid), enkel wat betreft misdrijven
of bij schending openbare orde -> misdrijf = deelverzameling
binnen de onrechtmatigheden en rechter legt er
strafrechtelijke sanctie aan op
▪ Strafsanctie legt leed op en gaat verder dan enkel
het herstel van de onrechtmatigheid
● Waarom doen we dit? We willen extra
afschrikking opleggen (gevangenis, boete,
verlies bepaalde rechten)
● DUS voor gewone contracten komt de
politie niet tussen
o U kan wel als huurder een rechter inschakelen => u moet
dagvaarden (gerechtsdeurwaarder) (kom voor die dag, dat uur naar
vredegerecht)
▪ U moet niet komen als u wordt uitgenodigd door
dagvaarding (geen plicht om voor rechter te
verschijnen) maar best toch doen want als ik niet
kom opdagen dan krijg ik een verstekvonnis => we
volgen met de ogen dicht de eiser dus eiser krijgt
wat hij wil/vraagt (u waarschijnlijk veroordeeld)
▪ Een vonnis heeft 2 magische krachten:
● Gezag van gewijsde
o = wat rechter zegt wordt voor waar gehouden, dit is de
juridische waarheid en we willen niet meer het tegenbewijs
horen => we kunnen niet opnieuw beginnen want
tegenpartij kan altijd exceptie van gewijsde inroepen tenzij
zeer uitzonderlijke situaties
● Uitvoerbare kracht
, o = formulier van tenuitvoerlegging dat aan elk vonnis hangt
(bv uitvoering in natura)
▪ Deurwaarder betekent vonnis en als ik het niet kan
of wil uitvoeren dan moeit koning zich en wordt
bevolen dat het vonnis ten uitvoer wordt gelegd
(ook politie en zelfs leger kunnen vonnis ten uitvoer
leggen)
● Beslag leggen -> deurwaarder komt
goederen opladen -> goederen worden
verkocht en opbrengst gaat naar SE
● Geweld is mogelijk als dat nodig is
o Overheid heeft geweldsmonopolie
want verbod op eigenrichting tenzij
wettelijke zelfverdediging
o uitvoerbare titel wordt uitgewonnen op alle patrimoniale
rechten van SA
▪ Alle patrimoniale rechten van de SA dienen als
onderpand voor de SE(‘s) art 3.36 BW
-> in beginsel delen alle SE gelijk in opbrengst in
verhouding tot de omvang van de SV TENZIJ recht
van voorrang
(eventueel rekening houden met voorrang +
chirografaire (zullen vaak niks hebben bij
faillissement) vs bevoorrechte SE’s)
● Als SA insolvabel is, geldt er wel duidelijk
onderscheid tussen zakelijke en persoonlijke
rechten
o activa en passiva op balans door…
▪ zaken die je zelf hebt gedaan
▪ toerekening op grond van vertegenwoordiging
=> groot belang van vertegenwoordiging in ondernemingsrecht want
rechtspersoon heeft vertegenwoordiging nodig omdat ze niet
bestaat (is fictie)
▪ Rechtsopvolging: regel in erfrecht is overgang onder algemene titel => alle
activa en passiva gaan over op erfgenaam = overgang onder algemene titel
=> geen vereffening <-> bij rechtspersonen is er vereffening onder
aandeelhouders na betaling van passiva
Vermogen: art 3.35 BW definitie
● Natuurlijke persoon of rechtspersoon heeft slechts 1 enkel vermogen
● Ondernemingsrecht bestaat uit creëren van afgescheiden vermogen -> nieuwe RP
● Argwaan tegenover vermogenssplitsing/vermogensafscheiding in burgerlijk recht MAAR bij
ondernemingsrecht doen we dat net wel
o Waarom argwaan? Dit is een vorm van AHbeperking bv je bent AS voor 1mil maar je
SE kan zich niet op jouw vermogen beroepen => SE kan niks doen
▪ Je kan schuiven met goederen om te ontsnappen aan verbintenissen
o Afschaffing feodaliteit na FR -> elk goed in vermogen als onderpand MAAR
Napoleon kwam daar beetje op terug want hij wilde bepaalde mensen belonen door
privileges te geven -> hij stelde instituut in waarbij kasteel en sommige goederen
ingebracht werden die niet door SE konden worden uitgewonnen (= majoraat -> dit
werd afgeschaft bij onafhankelijkheid van België)
● Art 3.36 BW in principe alle SE gelijk MAAR voorrang mogelijk:
, o algemene voorrang voor fiscus, sociale zekerheidsinstellingen…
o bijzondere voorrang op bepaalde goederen bv recht van verhuurder op goederen die
het gehuurde goed stofferen => verhuurder bevoorrecht op opbrengsten van die
goederen als ze verkocht worden MAAR als de opbrengsten niet volstaan om de
verhuurder te vergoeden dan is de verhuurder een gewone SE zonder voorrecht
▪ Verhuurder verleent krediet dus je bent bezorgd over de goedheid van je
huurder (je hebt liever iemand met goede job dan arme dompelaar) → om
de angst van verhuurder te verminderen geef je voorrecht
o contractuele zakelijke zekerheidsrechten (bv hypotheek, pand)
▪ Bv A sluit co met B en B krijgt voorrang op huis of RG -> raar want C, D, E…
ondergaan hiervan gevolgen want dit co schaadt derden en affecteert hun
positie negatief
● Daarom is publiciteit van zo’n voorrecht noodzakelijk zodat derden
het weten en kunnen checken of een goed met een bepaald
zekerheidsrecht is bezwaard
o Hypotheekregister en pandregister maar deze laatste werkt
minder sterk dan hypotheekregister
▪ OG: overschrijving kantoor rechtszekerheid
▪ RG: feitelijk bezit, iets in pand geven (dan
overschrijven in pandregister)
▪ Waarom verschil tss OG en RG wat betreft beide
registers en dus waarom een ander systeem voor OG
en RG?
● 1e reden: RG beweegt voortdurend dus
moeilijker te registreren en RG kunnen ook
van vorm veranderen (OG beweegt niet dus
makkelijker te registreren)
● 2e reden: RG wordt heel vaak verhandeld
<-> OG minder vaak
o Dus niet handig om op te leggen dat
we elke dag pandregister moeten
checken
● 3e reden: OG is meestal waardevol DUS de
moeite registratie op te leggen <-> RG kan
vaak ook waardeloos zijn
● ⇒ Voor RG geldt bezit geldt als titel art 3.28
BW => onderzoek is niet vereist <-> bij OG
wel onderzoek tot 30j (zo ook rekening
houden met verkrijgende verjaring)
o als je niet behoort tot bevoorrechte SE dan ben je chirografaire SE
▪ chirografaire SE kan stapje achteruit doen bv als andere SE dat vraagt
● waarom zou u dit doen? omdat de bank of SE het vraagt
▪ bv achtergestelde lening = een krediet waarbij schuldeiser in het geval van
een faillissement van schuldenaar wordt achtergesteld => dat betekent dat
de schuldeiser achter de andere schuldeisers komt
Rechtspersoon en vennootschap:
● Rechtspersoon is rechtssubject die geen mens is
o vennootschappen die rechtspersonen zijn (nv, bv…)
▪ maar ook vennootschappen zonder rechtspersoonlijkheid = maatschap
o RP die geen vennootschap is = vzw of staat
o RP kan opgericht w door wet bv rode kruis, kuLEUVEN
● Vennootschap -> doel om winst te verdelen <-> vzw (geen winst verdelen)
, o vennootschap met RP kan enkel worden opgericht mits oprichtingsakte die moet
worden neergelegd en in die akte staat dat je vennootschap bent en welke
vennootschap je bent (formaliteitsvoorwaarden)
▪ <-> maatschap is niet aan vormvereisten onderworpen => u kan maatschap
zijn zonder dat u het weet => bij maatschap wel de vraag naar kwalificatie
(meestal is maatschap iets dat dient om vermogen te verdelen onder leden)
o Vennootschap met volkomen RP vs onvolkomen RP vs vennootschap zonder RP
▪ Volkomen: lid/vennoot niet AS want ander rechtssubject
● Bij vof en commanditaire vennootschap (commV) wijkt de wetgever
hiervan af => onvolkomen RP (lid/venoot wel AS)
● Maatschap lijkt op vof
o Rechtspersoonlijkheid is een juridisch begrip waar gevolgen aan vasthangen
Afdeling 1: onderneming in formele en functionele zin
“Onderneming” (belangrijkste label) -> ondernemer is geen juridisch begrip:
● 2 verschillende situaties
o 1) We plakken het op een subject
▪ In de wet wijst onderneming meestal op een subject
▪ ‘ik ben een onderneming’
o 2) Term die we gebruiken voor het rechtsobject
▪ = handelszaak = geheel van goederen gebruikt voor economische activiteit
▪ ‘ik heb een onderneming’
● Het is een label dat wet op organisatie plakt en daaruit volgen rechtsgevolgen
● Onderneming in formele zin vs in functionele zin -> beide begrippen sluiten elkaar niet uit
o formele ondernemingsbegrip van belang voor…
▪ Bevoegdheid van de ondernemingsrb (art 573, eerste lid GerW)
▪ inschrijvingsplicht in KBO
▪ insolventierecht
▪ boekhoudplicht
▪ vermoeden van hoofdelijkheid
▪ ondernemingsbewijsrecht
▪ …
o functionele ondernemingsbegrip van belang voor…
▪ mededingingsrecht
▪ prijsreglementering
▪ martpraktijkenrecht
▪ …
● in het oude handelsrecht vielen vrije beroepen (art I.1, 14° WER) niet onder
handelaarsbegrip -> nu vallen ze onder ondernemingsbegrip in formele en functionele zin
o begrip handelaar afgeschaft
o maar wat als regionale wetgever verwijst naar handelaar? -> gewestelijke wetgeving
verwijst naar een federaal begrip dat niet meer bestaat dus moeilijke situatie
● Onderneming in functionele zin is deelverzameling van onderneming in formele zin -> het
verschil zit hem in vzw’s en stichtingen zonder economische activiteit
o HDR baat café uit en is onderneming in formele zin en het streeft een economisch
doel na dus ook in functionele zin
o MAAR je hebt ook ondernemingen in functionele zin die geen onderneming in
formele zin zijn bv staat en bepaalde publieke rechtspersonen met economische
activiteiten
, ▪ Als u publiekrechtelijk bent dan hebben we al bestuursrecht dus heb je niet
bescherming uit ondernemingsrecht nodig (1 laag bescherming is genoeg)
▪ Van zodra je goederen en diensten aanbiedt, wat je vorm ook is, val je
bijvoorbeeld onder mededingingsrecht (def. van onderneming in functionele
zin) => voor mededingingsrecht geen verschil tussen privaatrechtelijk of
publiekrechtelijk
Rechtsgevolgen van ondernemingsbegrip in formele zin:
● Vordering tegen onderneming dan ondernemingsrb bvg
○ ondernemingsrb onderscheidt zich van rb van eerste aanleg door het feit dat er
rechters zijn die geen jurist zijn in ondernemingsrb maar die kennis hebben van
ondernemingszaken (mensen gepikt uit het ondernemingsleven)
■ deze mensen noemen we rio’s en die werken gratis maar ze zijn heel
belangrijk want ze zorgen voor toezicht op ondernemingen
● van zodra SA een onderneming is geldt ondernemingsbewijsrecht
○ onderscheid tussen burgerlijk bewijsrecht en ondernemingsbewijsrecht -> deze is
soepeler dan burgerlijk bewijsrecht
■ bewijs tegen een onderneming dan bewijzen met ondernemingsbewijsrecht
wie ook het bewijs levert
● wanneer ondernemingen samen SA zijn voor de schuld is hoofdelijkheid van
ondernemingen regel van aanvullend recht
○ ook niet-ondernemingen kunnen hoofdelijk verbonden zijn als ze dat afspreken
○ als je niets afspreekt dan niet-ondernemingen gelijke delen en ondernemingen
hoofdelijkheid
○ dit is enkel een regel over de aard van de gehoudenheid dus deze regel is geen grond
waardoor je verbonden bent dus het geldt enkel als je verbonden bent
■ dus ze zijn niet zomaar gebonden als ondernemingen samenwerken <-> wel
als ze samen een contract aangaan bijvoorbeeld
○ belang van hoofdelijkheid:
■ bijvoorbeeld: u huurt met 3 een kot met huurpijs 900 euro
● huurpijs w niet betaald dus verhuurder kan elke AS stellen voor 300
tenzij anders bepaald in co
■ bijvoorbeeld: 3 ondernemingen huren samen iets voor 900 euro
● als er niets in contract staat geldt hoofdelijkheid => volledige som bij
iedereen kunnen verhalen dus u moet maar aan 1 partij de som
vragen MAAR die partij kan naar andere partijen gaan om te
verdelen afhankelijk van hoe dit is afgesproken
■ dus als alles goed gaat doet hoofdelijkheid er eigenlijk niet toe MAAR stel
een van de drie partijen is insolvabel dan zal de verhuurder maar 600 euro
bijvoorbeeld kunnen krijgen DUS daarom hoofdelijkheid zodat je alles
gewoon kan halen bij 1 partij en moet je je geen zorgen maken om de
interne regeling onder de SA’s
⇒ belang in geval van insolvabele medeSA
● bij hoofdelijkheid verschuift insolvabiliteitsrisico van SE naar medeSA
○ = persoonlijke zekerheid
● hoofdelijkheid belangrijk door internationalisering van de handel (zo
in buitenland niet alle partijen te moeten zoeken om te vorderen ->
maar slechts 1 persoon)
● Insolventieprocedures van Boek XX van toepassing (faillissementsrecht)
○ Insolventieprocedures in 2017 uitgebreid naar alle ondernemingen dus onderneming
in formele zin onderworpen aan insolventierecht dus advocatenkantoor kan nu ook
failliet (vroeger niet want het viel niet onder handelaarsbegrip)
