Examenvragen pathologie
1. Geef een overzicht van de verschillen tussen kwaadaardige en goedaardige
gezwellen, hun architectuur en classificatie.
Verschillen kwaadaardige en goedaardige cellen:
Kenmerk Kwaadaardige Goedaardige
gezwellen gezwellen
Kanker Geen kanker
Groeiwijze Infiltratieve groei Expansieve groei
(groeien buiten (duwen omliggend
weefselcompartiment weefsel opzij zonder
waaruit ze zijn aan te vallen)
ontstaan)
Pseudokapsel Zelden Frequent een
(duidelijke fysieke pseudokapsel
afscheiding tussen
goedaardige tumor
en omliggend
weefsel
Begrenzing Onscherp, Scherp
onregelmatig
Groeisnelheid Hoog Laag
Beweeglijkheid Goed Minder goed
Mitotische activiteit Hoog Gering
Differentiatie Matig tot slechte Vrijwel altijd goed
Uitzaaien of Mogelijk Niet mogelijk
metastaseren
Architectuur gezwel:
Groeien meestal niet als ongestructureerde massa cellen: bestaan immers uit
tumorcellen maar ook uit gastheercellen. Net zoals alle groeiende cellen geven
ook tumorcellen groeifactoren af voor bloedvaten en bindweefsel. Tumor zorgt
dus op de duur ook voor aanmaak eigen bloedvaten en zijn eigen
extracellulaire matrix. Architecturale kenmerken zijn ook een belangrijke factor
in herkenbaarheid van een tumor. VB een carcinoma is vaak onder microscoop
als dusdanig herkenbaar omdat cellen in een aaneengesloten epitheliaal
verband liggen.
Classificatie van tumoren
Klassieke terminologie
Eigenschappen vd tumor geven de arts een indruk van de oorsprong, prognose
en de mogelijke behandeling vd tumor.
,Goed-/ kwaadaardig?
- Afleiden uit morfologie vd celkernen en hoeveelheid mitosefiguren
Welk type tumor?
- Epitheliale oorsprong
o Goedaardig: papilloma
o Kwaadaardig: carcinoma
- Epitheliale klieroorsprong
o Goedaardig: adenoma
o Kwaadaardig: adenocarcinoma
- Steun of tussenweefsel vd weke delen: sacroma
Vetweefsel
o Goedaardig: lipoma
o Kwaadaardig: liposacroma
Bindweefsel
o Goedaardig: fibroma
o Kwaadaardig: fibrosarcoma
Uitzonderingen
- Melanoma: kwaadaardige tumor uit cellen ve moedervlek of naevus
- Mesothelioma: kwaadaardige tumor van longvlies
- Lymfoma: meestal kwaadaardig gezwel uit lymfocuten (ziekte van
Hodgkin)
- Myeloma: aantal groepen kwaadaardige woekeringen in het bot van
hematogene oorsprong (ziekte van Kahler)
- Myelodysplasie: dysplastische cellen in beenmerg waardoor vb. anemie
kan ontstaan
Witte bloedcelkankers
Leukemie (“witte bloedcellen in het bloed”)
Ingedeeld in acuut/ chronisch en volgens de myeloide of lymfoide afkomst vd
cellen
- Acute myeloide leukemie
- Chronische myeloide leukemie
- Acute lymfatische leukemie
- Chronische lymfatische leukemie
2. Hoe verloopt het mechanisme van invasie en metastasering.
Voor sommige niet-pathologische cellen is infiltratief en migrerend vermogen
een normale eigenschap (vb lymfocyten). Tumorcellen maken in hun
infiltratieve groei gebruik van gelijkaardige mechanismen
Losraken uit weefselverband
In normaal epitheelweefsel: cellen hecht verbonden via cel-cel en cel-matrix
adhesiemoleculen AM (vb tight junctions). Deze AM zorgen ervoor dat cellen in
het weefsel op juiste plaats blijven. In tumorcellen zijn deze moleculen vaak
defect -> cellen liggen gwn los in matrix en zijn dus ook mobieler.
Proteolyse
Net als ontstekingscellen, zoals macrofagen, produceren tumorcellen die
invasieve groei vertonen niet-specifieke proteasen. Er worden echter ook
specifieke matrixproteasen gesynthetiseerd. Deze breken collageen af. Op die
manier banen de ontstekingscellen zich een weg doorheen het weefsel.
,Migratie
Tumorcellen bezitten in vgl met normale cellen een verhoogde motiliteit. Deze
motiliteit is niet alleen het gevolg van de afwezigheid van tight junctions en de
productie van proteasen. Het cytoskelet in de cel zorgt voor beweging.
Eenmaal infiltratief hebben de tumorcellen het vermogen om in bloedvaten of
lymfevaten binnen te dringen en mee te gaan met de stroom.
Metastasering
Via lymfevaten worden tumorcellen versleept nr het eerstvolgende
lymfeklierstation. Daar kunnen ze vast zitten, verder groeien en een
metastatische haard veroorzaken. Van daaruit kan dat een volgend station
bereikt worden of een bloedvat.
Hematogene metastasen ontstaan als tumorcel in BB terecht komt: komen vast
te zitten in capillaire vaatbed. Tumoren uit huid, keel en weke delen zullen
vooral longmetastasen veroorzaken. Tumoren vh gastro-intestinaal stelsel: via
vena porta: levermetastasen. Longtumoren kunnen via linker voorkamer en
linkerkamer naar overal in lichaam uitzaaien.
Circulerende tumoren geven niet altijd aanleiding tot metastasen
Sommige tumorcellen kunnen ook metastaseren via andere wegen.
VB
Longtumor kan via pleura andere delen vd long aantasten
Ovariumtumor kan via peritoneum in hele abdomen uitzaaien
3. Hoe ontstaat kanker
= oncogenese of in epitheliaal weefsel carcinogenese
Transformatie: tumoren ontstaan als gevolg van cel veranderingen waardoor
de cellen zich onttrekken aan normale groeireguleringsmechanismen. Deze
cellen worden tumorcellen die ongeremd beginnen vermenigvuldigen. Aan
basis van proces liggen multiple afwijkingen (mutaties) in de genetische
informatie.
geheel genetische info = genoom
Kanker: verworven afwijking in het genoom vd cel
2 zaken belangrijk voor ontstaan van kanker: erfelijkheid en
omgevingsfactoren. Erfelijke factoren spelen een rol in het ontstaan van
colon-, ovarium- en borsttumoren
Borst- en ovariumtumoren: BRCA-gen: dames met mutaties op BRCA1 OF
BRCA2 gen: sterk verhoogde kans op borstkanker (5x meer kans dan vrouw
zonder mutatie op BCRA) + manifesteert op jongere leeftijd
Screening duur en omslachtig: screenen enkel bij vrouwen met 2 of meer
naaste familieleden die borstkanker op jonge leeftijd hadden -> + resultaat? ->
borstamputatie (wordt niet veel gedaan)/ 6-maandelijkse mammografie/
andere contraceptie dan de pil
, Familiale polyposis coli: erfelijke dominante aandoening die zorgt voor
meerdere poliepen in het colon (precancereus)
Gelukkig krijgt niet iedereen met een erfelijke predispositie daadwerkelijk
kanker: omgevingsfactoren spelen ook een rol (carcinogenen). Deze
carcinogenen zijn in staat wijzigingen in het genoom aan te brengen.
Tumoren zijn in het algemeen monoclonaal: ze zijn ontstaan uit 1 cel. Er zijn
meerdere wijzigingen in het genoom nodig vooraleer een cel kan transformeren
naar een kankercel (proces van meerdere stappen).
Aantal veelvoorkomende stoffen die carcinogeen zijn:
Chemische carcinogenen
- Indirecte carcinogenen: pas carcinogeen na dat ze in lichaam worden
omgezet
o Organische koolstofverbindingen
- Directe carcinogenen: berokken onmiddellijk schade
o chemotherapeutica
- Aromatische aminen (derivaten van naftaleen of azolen) (kleurstoffen)
- Polycyclische koolwaterstoffen: in koolteer: bronchuscarcinoom bij rokers,
uitlaatgassen diesel, bbq, roken voedsel
- Nitrosamine en nitrosamide: nitriet
- Asbest en bepaalde zware metalen: mesothelioma
Fysische carcinogenen
- Radio-actieve stralen: leukemie
- Teveel aan ultra-violet: huidkanker
Biologische carcinogenen
- Infecties (Helicobacter pylori)
- Chronische hepatitits: leverkanker
- HPV: baarmoederhalskanker
Concrete oorzaken
- Tabaksgebruik
- Voeding (vitaminen, alcohol, vezels, overgewicht…)
- Uv-straling
- Milieuverontreiniging
- Beroep
4. Welke eigenschappen maken het uitzicht van een moedervlek verdacht.
ABCDE regel
Asymmetrie Een goedaardige geboortevlek is rond of ovaal, een
kwaadaardige is asymmetrisch
Border Onregelmatige boord: verdacht
Color Een geboortevlek bevat best niet te veel verschillende
kleuren. Als er zowel zwart, bruin en lichtbruin in 1
geboortevlek voor komt, verdient dit zonde aandacht.
Ook rode en witte zones zijn verdacht
Diameter Diameter van >6mm: verdacht
Evolution Is er een deel vd moedervlek verheven? Zo ja, is dit al
lang zo?
1. Geef een overzicht van de verschillen tussen kwaadaardige en goedaardige
gezwellen, hun architectuur en classificatie.
Verschillen kwaadaardige en goedaardige cellen:
Kenmerk Kwaadaardige Goedaardige
gezwellen gezwellen
Kanker Geen kanker
Groeiwijze Infiltratieve groei Expansieve groei
(groeien buiten (duwen omliggend
weefselcompartiment weefsel opzij zonder
waaruit ze zijn aan te vallen)
ontstaan)
Pseudokapsel Zelden Frequent een
(duidelijke fysieke pseudokapsel
afscheiding tussen
goedaardige tumor
en omliggend
weefsel
Begrenzing Onscherp, Scherp
onregelmatig
Groeisnelheid Hoog Laag
Beweeglijkheid Goed Minder goed
Mitotische activiteit Hoog Gering
Differentiatie Matig tot slechte Vrijwel altijd goed
Uitzaaien of Mogelijk Niet mogelijk
metastaseren
Architectuur gezwel:
Groeien meestal niet als ongestructureerde massa cellen: bestaan immers uit
tumorcellen maar ook uit gastheercellen. Net zoals alle groeiende cellen geven
ook tumorcellen groeifactoren af voor bloedvaten en bindweefsel. Tumor zorgt
dus op de duur ook voor aanmaak eigen bloedvaten en zijn eigen
extracellulaire matrix. Architecturale kenmerken zijn ook een belangrijke factor
in herkenbaarheid van een tumor. VB een carcinoma is vaak onder microscoop
als dusdanig herkenbaar omdat cellen in een aaneengesloten epitheliaal
verband liggen.
Classificatie van tumoren
Klassieke terminologie
Eigenschappen vd tumor geven de arts een indruk van de oorsprong, prognose
en de mogelijke behandeling vd tumor.
,Goed-/ kwaadaardig?
- Afleiden uit morfologie vd celkernen en hoeveelheid mitosefiguren
Welk type tumor?
- Epitheliale oorsprong
o Goedaardig: papilloma
o Kwaadaardig: carcinoma
- Epitheliale klieroorsprong
o Goedaardig: adenoma
o Kwaadaardig: adenocarcinoma
- Steun of tussenweefsel vd weke delen: sacroma
Vetweefsel
o Goedaardig: lipoma
o Kwaadaardig: liposacroma
Bindweefsel
o Goedaardig: fibroma
o Kwaadaardig: fibrosarcoma
Uitzonderingen
- Melanoma: kwaadaardige tumor uit cellen ve moedervlek of naevus
- Mesothelioma: kwaadaardige tumor van longvlies
- Lymfoma: meestal kwaadaardig gezwel uit lymfocuten (ziekte van
Hodgkin)
- Myeloma: aantal groepen kwaadaardige woekeringen in het bot van
hematogene oorsprong (ziekte van Kahler)
- Myelodysplasie: dysplastische cellen in beenmerg waardoor vb. anemie
kan ontstaan
Witte bloedcelkankers
Leukemie (“witte bloedcellen in het bloed”)
Ingedeeld in acuut/ chronisch en volgens de myeloide of lymfoide afkomst vd
cellen
- Acute myeloide leukemie
- Chronische myeloide leukemie
- Acute lymfatische leukemie
- Chronische lymfatische leukemie
2. Hoe verloopt het mechanisme van invasie en metastasering.
Voor sommige niet-pathologische cellen is infiltratief en migrerend vermogen
een normale eigenschap (vb lymfocyten). Tumorcellen maken in hun
infiltratieve groei gebruik van gelijkaardige mechanismen
Losraken uit weefselverband
In normaal epitheelweefsel: cellen hecht verbonden via cel-cel en cel-matrix
adhesiemoleculen AM (vb tight junctions). Deze AM zorgen ervoor dat cellen in
het weefsel op juiste plaats blijven. In tumorcellen zijn deze moleculen vaak
defect -> cellen liggen gwn los in matrix en zijn dus ook mobieler.
Proteolyse
Net als ontstekingscellen, zoals macrofagen, produceren tumorcellen die
invasieve groei vertonen niet-specifieke proteasen. Er worden echter ook
specifieke matrixproteasen gesynthetiseerd. Deze breken collageen af. Op die
manier banen de ontstekingscellen zich een weg doorheen het weefsel.
,Migratie
Tumorcellen bezitten in vgl met normale cellen een verhoogde motiliteit. Deze
motiliteit is niet alleen het gevolg van de afwezigheid van tight junctions en de
productie van proteasen. Het cytoskelet in de cel zorgt voor beweging.
Eenmaal infiltratief hebben de tumorcellen het vermogen om in bloedvaten of
lymfevaten binnen te dringen en mee te gaan met de stroom.
Metastasering
Via lymfevaten worden tumorcellen versleept nr het eerstvolgende
lymfeklierstation. Daar kunnen ze vast zitten, verder groeien en een
metastatische haard veroorzaken. Van daaruit kan dat een volgend station
bereikt worden of een bloedvat.
Hematogene metastasen ontstaan als tumorcel in BB terecht komt: komen vast
te zitten in capillaire vaatbed. Tumoren uit huid, keel en weke delen zullen
vooral longmetastasen veroorzaken. Tumoren vh gastro-intestinaal stelsel: via
vena porta: levermetastasen. Longtumoren kunnen via linker voorkamer en
linkerkamer naar overal in lichaam uitzaaien.
Circulerende tumoren geven niet altijd aanleiding tot metastasen
Sommige tumorcellen kunnen ook metastaseren via andere wegen.
VB
Longtumor kan via pleura andere delen vd long aantasten
Ovariumtumor kan via peritoneum in hele abdomen uitzaaien
3. Hoe ontstaat kanker
= oncogenese of in epitheliaal weefsel carcinogenese
Transformatie: tumoren ontstaan als gevolg van cel veranderingen waardoor
de cellen zich onttrekken aan normale groeireguleringsmechanismen. Deze
cellen worden tumorcellen die ongeremd beginnen vermenigvuldigen. Aan
basis van proces liggen multiple afwijkingen (mutaties) in de genetische
informatie.
geheel genetische info = genoom
Kanker: verworven afwijking in het genoom vd cel
2 zaken belangrijk voor ontstaan van kanker: erfelijkheid en
omgevingsfactoren. Erfelijke factoren spelen een rol in het ontstaan van
colon-, ovarium- en borsttumoren
Borst- en ovariumtumoren: BRCA-gen: dames met mutaties op BRCA1 OF
BRCA2 gen: sterk verhoogde kans op borstkanker (5x meer kans dan vrouw
zonder mutatie op BCRA) + manifesteert op jongere leeftijd
Screening duur en omslachtig: screenen enkel bij vrouwen met 2 of meer
naaste familieleden die borstkanker op jonge leeftijd hadden -> + resultaat? ->
borstamputatie (wordt niet veel gedaan)/ 6-maandelijkse mammografie/
andere contraceptie dan de pil
, Familiale polyposis coli: erfelijke dominante aandoening die zorgt voor
meerdere poliepen in het colon (precancereus)
Gelukkig krijgt niet iedereen met een erfelijke predispositie daadwerkelijk
kanker: omgevingsfactoren spelen ook een rol (carcinogenen). Deze
carcinogenen zijn in staat wijzigingen in het genoom aan te brengen.
Tumoren zijn in het algemeen monoclonaal: ze zijn ontstaan uit 1 cel. Er zijn
meerdere wijzigingen in het genoom nodig vooraleer een cel kan transformeren
naar een kankercel (proces van meerdere stappen).
Aantal veelvoorkomende stoffen die carcinogeen zijn:
Chemische carcinogenen
- Indirecte carcinogenen: pas carcinogeen na dat ze in lichaam worden
omgezet
o Organische koolstofverbindingen
- Directe carcinogenen: berokken onmiddellijk schade
o chemotherapeutica
- Aromatische aminen (derivaten van naftaleen of azolen) (kleurstoffen)
- Polycyclische koolwaterstoffen: in koolteer: bronchuscarcinoom bij rokers,
uitlaatgassen diesel, bbq, roken voedsel
- Nitrosamine en nitrosamide: nitriet
- Asbest en bepaalde zware metalen: mesothelioma
Fysische carcinogenen
- Radio-actieve stralen: leukemie
- Teveel aan ultra-violet: huidkanker
Biologische carcinogenen
- Infecties (Helicobacter pylori)
- Chronische hepatitits: leverkanker
- HPV: baarmoederhalskanker
Concrete oorzaken
- Tabaksgebruik
- Voeding (vitaminen, alcohol, vezels, overgewicht…)
- Uv-straling
- Milieuverontreiniging
- Beroep
4. Welke eigenschappen maken het uitzicht van een moedervlek verdacht.
ABCDE regel
Asymmetrie Een goedaardige geboortevlek is rond of ovaal, een
kwaadaardige is asymmetrisch
Border Onregelmatige boord: verdacht
Color Een geboortevlek bevat best niet te veel verschillende
kleuren. Als er zowel zwart, bruin en lichtbruin in 1
geboortevlek voor komt, verdient dit zonde aandacht.
Ook rode en witte zones zijn verdacht
Diameter Diameter van >6mm: verdacht
Evolution Is er een deel vd moedervlek verheven? Zo ja, is dit al
lang zo?
