Hoorcolleges Relatievermogensrecht &
Erfrecht (Burgerlijk Recht II)
Collegejaar 2019/2020 – Docent: Nuytinck – Radboud Universiteit Nijmegen
Inhoudsopgave
HC Relatievermogensrecht ...................................................................................................................... 2
HC Erfrecht ............................................................................................................................................ 19
1
,HC Relatievermogensrecht
Onderdeel: Relatievermogensrecht (huwelijks-, partnerschaps- en samenlevingsvermogensrecht)
H8 Studieboek: Huwelijksvermogensrecht.
Voor volgende week H18: Erfrecht.
Relatievermogensrecht is een ruimere term dan huwelijksvermogensrecht. Er zijn onderling veel
overeenkomsten tussen huwelijk en geregistreerd partnerschap, maar we kijken ook naar de
verschillen van de verschillende vormen.
We behandelen nu de belangrijkste onderdelen maar je moet alles uit het boek leren voor het
tentamen.
WIJZIGINGEN HUWELIJKSVERMOGENSRECHT
Historisch overzicht:
1. 1957: Lex Van Oven werd ingevoerd
- afschaffing maritale macht gehuwde man en handelingsonbekwaamheid gehuwde
vrouw;
o Eerst had man alle zeggenschap over de gemeenschap van goederen en vrouw
was toen handelingsonbekwaam
o Dus pas sinds 1957 is de gehuwde vrouw handelingsbekwaam
o Dit had grote gevolgen voor het huwelijksvermogensrecht
- in plaats daarvan bestuursverdeling bij wettelijke gemeenschap en handelingsvrijheid
behoudens art. 1:88)
o De huwelijksgemeenschap moet voortaan bestuurd worden door beide
echtgenoten want nu hebben ze beiden zeggenschap over de wettelijke
gemeenschap
o Handelingsvrijheid: Beide echtgenoten kunnen in beginsle; doen en laten wat ze
willen
▪ Beperkingen in de wet, bijv. 1:88 BW. Soms toestemming van de andere
echtgenoot nodig anders vernietigbare rechtshandeling. Deze
uitzonderingen zijn dus een beperking op de handelingsvrijheid.
2. 1970: invoering Boek 1 BW (nieuw)
3. 1992: aanpassing huwelijksvermogensrecht aan nieuw algemeen vermogensrecht
4. 1998: invoering geregistreerd partnerschap (staat vermogensrechtelijk en praktisch ook
afstammingsrechtelijk – behalve voor M/M-paren – en gezagsrechtelijk met huwelijk gelijk)
- Art. 1:80b
- Eén verschil: scheiding van tafel en bed doet zich alleen voor bij het huwelijk en niet bij
geregistreerd partnerschap
- Voor de rest zijn de regels identiek
- Het bereik van het huwelijksvermogensrecht werd hiermee dus uitgebreid
5. vanaf 2001: vier tranches tot herziening huwelijksvermogensrecht.
Deze zijn alle vier voltooid, misschien zullen er nog meer wijzigingen volgen in de toekomst.
a. Wet van 31 mei 2001, Stb. 2001, 275, in werking getreden op 22 juni 2001
b. Wet van 14 maart 2002, Stb. 2002, 152, in werking getreden op 1 september 2002
2
, - De Wet Regels Verrekenbedingen: Je wilt bijv. geen gemeenschap van goederen dan kun
je kiezen voor geen gemeenschap maar wel verrekenbedingen. Gaan we het nog
uitgebreider over hebben.
c. Wet van 18 april 2011, Stb. 2011, 205, in werking getreden op 1 januari 2012
- Wet Aanpassing Wettelijke Gemeenschap van Goederen
d. Wet van 24 april 2017, Stb. 2017, 177, in werking getreden op 1 januari 2018
- Algehele gemeenschap wordt vervangen voor een beperkte gemeenschap
- Wet Beperking Omvang Wettelijke Gemeenschap van Goederen
- Tot 2018 viel alles in de gemeenschap van goederen, ook hetgeen je al in je eigendom
had voordat het huwelijk was gesloten. Ook erfrechtelijke verkrijging en giften.
- Overigens ook wettelijke gemeenschap van schulden
- ‘Wettelijk’ is een neutraal woord want zo heette het toen het een algemene
gemeenschap van goederen was en zo heet het nog steeds
- Nu is het zo dat wat je al had voordat je ging trouwen, erfenissen en giften blijven privé
en die vallen dus niet in de gemeenschap
- Boedelmenging heeft dus niet langer betrekking op het voorhuwelijkse vermogen. Alleen
betrekking op hetgeen je tijdens het huwelijk verkrijgt anders dan erfrechtelijke
verkrijgingen en schenkingen.
→Dit gaat over het wettelijk systeem. Je kunt altijd afwijken.
Het gaat dus om de titels 6, 7 en 8 van BW 1.
• Titel 6: Art. 81-92a: Geldt voor alle echtgenoten ongeacht het huwelijksvermogensregime.
Wel of geen wettelijke gemeenschap doet er niet toe. Eén uitzondering is scheiding van tafel
en bed.
o Bij echtscheiding wordt het huwelijk zelf ontbonden
o Bij scheiding van tafel en bed, wat meestal een voorportaal is van een echtscheiding,
is het huwelijk nog niet ontbonden maar gelden de regels uit titel 6 niet langer
o Art. 1:92a: Deze titel geldt niet na scheiding van tafel en bed.
o Art. 1:99 lid 1 onder c BW: Huwelijksgemeenschap wordt wel ontbonden door
scheiding van tafel en bed maar het huwelijk zelf blijft in tact.
o Scheiding van tafel en bed wordt in de praktijk gekozen vooral vanwege religieuze
redenen, mensen willen scheiden maar op grond van religieuze overtuigingen vinden
ze dat dit niet kan. Formeel blijven ze dus getrouwd, het huwelijk blijft bestaan. Maar
het is een uitgekleed huwelijk want titel 6 niet meer van toepassing, gemeenschap
wordt ontbonden en ook in erfrecht geen rechten meer ten opzichte van elkaar.
• Titel 7: Wettelijke gemeenschap van goederen
o Art. 1:93-1:113 BW
o Vroeger dus algehele gemeenschap, nu een beperkte
o Dus alleen van belang voor echtgenoten die in die gemeenschap zijn gehuwd
• Titel 8: Huwelijkse voorwaarden
o Art. 1:114-143 BW
o Belangrijkste stelsel is verrekeningsstelsel
o Je wilt de vermogens privé houden, willen geen wettelijke gemeenschap. Je kunt dan
kiezen voor verrekenstelsel waarin ze bijvoorbeeld de waarde van het vermogen
gaan verrekenen bij overlijden of bij echtscheiding. Dat hangt ervan af wat er in de
3
, huwelijkse voorwaarden staat: soms is de verrekenverplichting beperkt tot de
situatie na overlijden (de langstlevende echtgenoot moet dan afrekenen met de
erfgenaam van de eerst stervende echtgenoot), soms moet ook in geval van
echtscheiding worden verrekend. Het kan een periodiek verrekenbeding zijn waarbij
ze jaarlijks de overgespaarde inkomsten met elkaar verrekenen, dan wel een finaal
verrekenbeding waarin ze alleen aan het einde van de rit (overlijden of
echtscheiding) de waarde van het vermogen gaan verrekenen. Dus
goederenrechtelijk blijven de vermogens gescheiden, maar de waarde van de
vermogens kun je wel verrekenen zodat ieder er economisch evenveel op vooruit
gaat.
o Je kunt ook uitsluiting van iedere gemeenschap willen. Gescheiden vermogens
zonder enige verrekening, ook wel de ‘koude uitsluiting’. De vermogens blijven privé
en geen enkele vorm van verrekening.
o Er zijn ook andere keuzestelsel. Wet geeft de verrekenbedingen als voorbeeld
(periodiek, finaal of een combinatie) en koude uitsluiting. Maar je kunt ook andere
dingen afspreken als je maar blijft binnen de grenzen van de wet, de openbare orde
en de goede zeden (contractsvrijheid 1:121 BW).
o Verrekenbeding is het enige keuzestelsel wat in de wet wordt geregeld. Vroeger nog
andere keuzestelsels, maar die zijn inmiddels verdwenen.
Via de schakelbepaling zijn de artikelen ook van toepassing op geregistreerd partnerschap. Maar je
mag de regels niet zomaar analoog toepassen op ongehuwd en ongeregistreerd samenwonen (ook
wel ‘de informele relatie’). HR besliste expliciet dat je dit niet analoog mag toepassen, al wisten we
dat al (HR 10-05-2019).
Het zijn dus niet zo veel artikelen, desalniettemin maakt dat de stof niet makkelijk.
RELATIEVERMOGENSREGIME
1. Relatievermogensregime = huwelijksvermogensregime, partnerschapsvermogensregime
of samenlevingsvermogensregime
o M/V-, M/M- of V/V-paren. Het geslacht doet er dus niet toe.
2. Geen huwelijk of geregistreerd partnerschap (g.p.), dus informele relatie, dan moet je
kijken of er eventueel een (notarieel of onderhands) samenlevingscontract is of anders
alleen algemeen vermogensrecht, in het bijzonder titel 3.7
o Samenlevingscontract is een onbenoemd contract. Staat niet in de wet. Als je de
vermogensrechtelijke relatie tussen de personen moet bekijken dan kijk je
hiernaar.
o Is er geen samenlevingscontract of is het betreffende onderwerp hierin niet
geregeld, dan val je terug op het algemeen vermogensrecht
o Titel 3.7 in het bijzonder van belang, de gemeenschap, want ook al is er geen
huwelijkse gemeenschap, de partners hebben vaak wel dingen samen gekocht
dus die goederen vallen in een aan hun toebehorende gemeenschap. We zullen
straks zien dat er grote verschillen tussen zitten. Je hebt dan niks te maken met
BW 1.
3. Geen huwelijkse voorwaarden in geval van een huwelijk, dan wettelijke gemeenschap
(w.g.), die sinds 2018 in beginsel geen aanbrengsten, erfrechtelijke verkrijgingen en
giften meer omvat (gemeenschap van goederen (en van schulden))
o ‘Aanbrengsten ten huwelijk’: wat je had toen je ging trouwen
o In praktijk heb je daarom meestal te maken met drie vermogens:
4
Erfrecht (Burgerlijk Recht II)
Collegejaar 2019/2020 – Docent: Nuytinck – Radboud Universiteit Nijmegen
Inhoudsopgave
HC Relatievermogensrecht ...................................................................................................................... 2
HC Erfrecht ............................................................................................................................................ 19
1
,HC Relatievermogensrecht
Onderdeel: Relatievermogensrecht (huwelijks-, partnerschaps- en samenlevingsvermogensrecht)
H8 Studieboek: Huwelijksvermogensrecht.
Voor volgende week H18: Erfrecht.
Relatievermogensrecht is een ruimere term dan huwelijksvermogensrecht. Er zijn onderling veel
overeenkomsten tussen huwelijk en geregistreerd partnerschap, maar we kijken ook naar de
verschillen van de verschillende vormen.
We behandelen nu de belangrijkste onderdelen maar je moet alles uit het boek leren voor het
tentamen.
WIJZIGINGEN HUWELIJKSVERMOGENSRECHT
Historisch overzicht:
1. 1957: Lex Van Oven werd ingevoerd
- afschaffing maritale macht gehuwde man en handelingsonbekwaamheid gehuwde
vrouw;
o Eerst had man alle zeggenschap over de gemeenschap van goederen en vrouw
was toen handelingsonbekwaam
o Dus pas sinds 1957 is de gehuwde vrouw handelingsbekwaam
o Dit had grote gevolgen voor het huwelijksvermogensrecht
- in plaats daarvan bestuursverdeling bij wettelijke gemeenschap en handelingsvrijheid
behoudens art. 1:88)
o De huwelijksgemeenschap moet voortaan bestuurd worden door beide
echtgenoten want nu hebben ze beiden zeggenschap over de wettelijke
gemeenschap
o Handelingsvrijheid: Beide echtgenoten kunnen in beginsle; doen en laten wat ze
willen
▪ Beperkingen in de wet, bijv. 1:88 BW. Soms toestemming van de andere
echtgenoot nodig anders vernietigbare rechtshandeling. Deze
uitzonderingen zijn dus een beperking op de handelingsvrijheid.
2. 1970: invoering Boek 1 BW (nieuw)
3. 1992: aanpassing huwelijksvermogensrecht aan nieuw algemeen vermogensrecht
4. 1998: invoering geregistreerd partnerschap (staat vermogensrechtelijk en praktisch ook
afstammingsrechtelijk – behalve voor M/M-paren – en gezagsrechtelijk met huwelijk gelijk)
- Art. 1:80b
- Eén verschil: scheiding van tafel en bed doet zich alleen voor bij het huwelijk en niet bij
geregistreerd partnerschap
- Voor de rest zijn de regels identiek
- Het bereik van het huwelijksvermogensrecht werd hiermee dus uitgebreid
5. vanaf 2001: vier tranches tot herziening huwelijksvermogensrecht.
Deze zijn alle vier voltooid, misschien zullen er nog meer wijzigingen volgen in de toekomst.
a. Wet van 31 mei 2001, Stb. 2001, 275, in werking getreden op 22 juni 2001
b. Wet van 14 maart 2002, Stb. 2002, 152, in werking getreden op 1 september 2002
2
, - De Wet Regels Verrekenbedingen: Je wilt bijv. geen gemeenschap van goederen dan kun
je kiezen voor geen gemeenschap maar wel verrekenbedingen. Gaan we het nog
uitgebreider over hebben.
c. Wet van 18 april 2011, Stb. 2011, 205, in werking getreden op 1 januari 2012
- Wet Aanpassing Wettelijke Gemeenschap van Goederen
d. Wet van 24 april 2017, Stb. 2017, 177, in werking getreden op 1 januari 2018
- Algehele gemeenschap wordt vervangen voor een beperkte gemeenschap
- Wet Beperking Omvang Wettelijke Gemeenschap van Goederen
- Tot 2018 viel alles in de gemeenschap van goederen, ook hetgeen je al in je eigendom
had voordat het huwelijk was gesloten. Ook erfrechtelijke verkrijging en giften.
- Overigens ook wettelijke gemeenschap van schulden
- ‘Wettelijk’ is een neutraal woord want zo heette het toen het een algemene
gemeenschap van goederen was en zo heet het nog steeds
- Nu is het zo dat wat je al had voordat je ging trouwen, erfenissen en giften blijven privé
en die vallen dus niet in de gemeenschap
- Boedelmenging heeft dus niet langer betrekking op het voorhuwelijkse vermogen. Alleen
betrekking op hetgeen je tijdens het huwelijk verkrijgt anders dan erfrechtelijke
verkrijgingen en schenkingen.
→Dit gaat over het wettelijk systeem. Je kunt altijd afwijken.
Het gaat dus om de titels 6, 7 en 8 van BW 1.
• Titel 6: Art. 81-92a: Geldt voor alle echtgenoten ongeacht het huwelijksvermogensregime.
Wel of geen wettelijke gemeenschap doet er niet toe. Eén uitzondering is scheiding van tafel
en bed.
o Bij echtscheiding wordt het huwelijk zelf ontbonden
o Bij scheiding van tafel en bed, wat meestal een voorportaal is van een echtscheiding,
is het huwelijk nog niet ontbonden maar gelden de regels uit titel 6 niet langer
o Art. 1:92a: Deze titel geldt niet na scheiding van tafel en bed.
o Art. 1:99 lid 1 onder c BW: Huwelijksgemeenschap wordt wel ontbonden door
scheiding van tafel en bed maar het huwelijk zelf blijft in tact.
o Scheiding van tafel en bed wordt in de praktijk gekozen vooral vanwege religieuze
redenen, mensen willen scheiden maar op grond van religieuze overtuigingen vinden
ze dat dit niet kan. Formeel blijven ze dus getrouwd, het huwelijk blijft bestaan. Maar
het is een uitgekleed huwelijk want titel 6 niet meer van toepassing, gemeenschap
wordt ontbonden en ook in erfrecht geen rechten meer ten opzichte van elkaar.
• Titel 7: Wettelijke gemeenschap van goederen
o Art. 1:93-1:113 BW
o Vroeger dus algehele gemeenschap, nu een beperkte
o Dus alleen van belang voor echtgenoten die in die gemeenschap zijn gehuwd
• Titel 8: Huwelijkse voorwaarden
o Art. 1:114-143 BW
o Belangrijkste stelsel is verrekeningsstelsel
o Je wilt de vermogens privé houden, willen geen wettelijke gemeenschap. Je kunt dan
kiezen voor verrekenstelsel waarin ze bijvoorbeeld de waarde van het vermogen
gaan verrekenen bij overlijden of bij echtscheiding. Dat hangt ervan af wat er in de
3
, huwelijkse voorwaarden staat: soms is de verrekenverplichting beperkt tot de
situatie na overlijden (de langstlevende echtgenoot moet dan afrekenen met de
erfgenaam van de eerst stervende echtgenoot), soms moet ook in geval van
echtscheiding worden verrekend. Het kan een periodiek verrekenbeding zijn waarbij
ze jaarlijks de overgespaarde inkomsten met elkaar verrekenen, dan wel een finaal
verrekenbeding waarin ze alleen aan het einde van de rit (overlijden of
echtscheiding) de waarde van het vermogen gaan verrekenen. Dus
goederenrechtelijk blijven de vermogens gescheiden, maar de waarde van de
vermogens kun je wel verrekenen zodat ieder er economisch evenveel op vooruit
gaat.
o Je kunt ook uitsluiting van iedere gemeenschap willen. Gescheiden vermogens
zonder enige verrekening, ook wel de ‘koude uitsluiting’. De vermogens blijven privé
en geen enkele vorm van verrekening.
o Er zijn ook andere keuzestelsel. Wet geeft de verrekenbedingen als voorbeeld
(periodiek, finaal of een combinatie) en koude uitsluiting. Maar je kunt ook andere
dingen afspreken als je maar blijft binnen de grenzen van de wet, de openbare orde
en de goede zeden (contractsvrijheid 1:121 BW).
o Verrekenbeding is het enige keuzestelsel wat in de wet wordt geregeld. Vroeger nog
andere keuzestelsels, maar die zijn inmiddels verdwenen.
Via de schakelbepaling zijn de artikelen ook van toepassing op geregistreerd partnerschap. Maar je
mag de regels niet zomaar analoog toepassen op ongehuwd en ongeregistreerd samenwonen (ook
wel ‘de informele relatie’). HR besliste expliciet dat je dit niet analoog mag toepassen, al wisten we
dat al (HR 10-05-2019).
Het zijn dus niet zo veel artikelen, desalniettemin maakt dat de stof niet makkelijk.
RELATIEVERMOGENSREGIME
1. Relatievermogensregime = huwelijksvermogensregime, partnerschapsvermogensregime
of samenlevingsvermogensregime
o M/V-, M/M- of V/V-paren. Het geslacht doet er dus niet toe.
2. Geen huwelijk of geregistreerd partnerschap (g.p.), dus informele relatie, dan moet je
kijken of er eventueel een (notarieel of onderhands) samenlevingscontract is of anders
alleen algemeen vermogensrecht, in het bijzonder titel 3.7
o Samenlevingscontract is een onbenoemd contract. Staat niet in de wet. Als je de
vermogensrechtelijke relatie tussen de personen moet bekijken dan kijk je
hiernaar.
o Is er geen samenlevingscontract of is het betreffende onderwerp hierin niet
geregeld, dan val je terug op het algemeen vermogensrecht
o Titel 3.7 in het bijzonder van belang, de gemeenschap, want ook al is er geen
huwelijkse gemeenschap, de partners hebben vaak wel dingen samen gekocht
dus die goederen vallen in een aan hun toebehorende gemeenschap. We zullen
straks zien dat er grote verschillen tussen zitten. Je hebt dan niks te maken met
BW 1.
3. Geen huwelijkse voorwaarden in geval van een huwelijk, dan wettelijke gemeenschap
(w.g.), die sinds 2018 in beginsel geen aanbrengsten, erfrechtelijke verkrijgingen en
giften meer omvat (gemeenschap van goederen (en van schulden))
o ‘Aanbrengsten ten huwelijk’: wat je had toen je ging trouwen
o In praktijk heb je daarom meestal te maken met drie vermogens:
4
