,
,Voorwoord
Dit onderzoek is geschreven voor de afronding van de opleiding Toegepaste
Psychologie aan Hogeschool Saxion Deventer in opdracht van X, afdelingshoofd x
van het X Ziekenhuis.
Na jarenlang naar dit moment te hebben toe gewerkt, voelt het nog wat
onwerkelijk dat dit de laatste loodjes zijn. De opleiding ben ik vier jaar geleden
gestart uit interesse voor de mens en zijn gedrag. Tevreden kijk ik terug naar
mijn ontwikkeling gedurende deze periode. Waar ik eerst naar dit onderwerp
keek met interesse, is dit onderwerp steeds meer onderdeel van mij geworden.
Dit proces is langzaam geweest en heeft zijn ups en downs gekend. Met groeiend
plezier heb ik de opleiding doorlopen en ben ik steeds meer over mezelf en over
mijn interessegebieden te weten gekomen. Ik ben ervan overtuigd dat deze
opleiding naast op professioneel vlak mij ook op persoonlijk vlak heeft
gestimuleerd en ontwikkeld. Waar deze opleiding een opstap is naar een
professioneel beroepsveld ervaar ik dat de opleiding mij ook in alledaagse
situaties handvatten biedt.
Omdat psychologie gaat waar de mens gaat, zijn de kennis en vaardigheden
opgedaan uit deze opleiding ontzettend breed toepasbaar en een waardevolle
toevoeging op een ieder die deze opleiding heeft mogen of nog mag volgen. Het
heeft voor verbreding, begrip en ontwikkeling gezorgd, wat ik altijd zal koesteren.
Voor de kans die ik heb gekregen om mijn opleiding af te ronden met een
onderzoek dat perfect past binnen mijn interessegebied ben ik X erg dankbaar. Ik
wil dan ook van deze gelegenheid gebruik maken om haar allereerst te bedanken
voor haar steun en begeleiding en de kans die ik heb gekregen. Afstuderen bij
het X Ziekenhuis heeft mij de mogelijkheid gegeven mezelf te ontwikkelen als
professional in het werkveld. Op de samenwerking met X en het X Ziekenhuis kijk
ik dan ook tevreden terug.
Tevens wil ik graag x bedanken, voor dat zij mij keer op keer een duwtje in de
juiste richting heeft gegeven. Ook wil ik haar bedanken voor de inzichten die ze
heeft gegeven wanneer ik met mijn handen in het haar zat. De begeleiding die ik
heb gekregen heb ik als zeer fijn en ondersteunend ervaren. Tenslotte wil ik x
bedanken voor haar feedback en tijd welke telkens voor een frisse blik zorgden.
Afsluitend wil ik alle respondenten bedanken voor hun deelname aan het
onderzoek, zonder hen was dit niet mogelijk geweest.
.
,Samenvatting
Binnen de x van het X Ziekenhuis zorgt de eilandjescultuur die binnen de kliniek
heerst voor een gebrek aan proacitiviteit, initiatief en
verantwoordelijkheidsgevoel, verminderde samenwerking en minder
verbondenheid (Peeters, Verschuur, Veer, de & Francke, 2008; De steven, z.d.).
Om binnen de kliniek de samenwerking, verbondenheid en autonomie te
verbeteren, en mogelijk de eilandjescultuur verminderen, wil de kliniek de
dagstart inzetten. Binnen het ziekenhuis wordt met Lean gewerkt. De dagstart is
daar een onderdeel van. De verwachting van de kliniek is dat de dagstart zal
bijdragen aan samenwerking, autonomie en verbondenheid. Om dit te
onderzoeken is de opinie van de verpleegkundigen en servicemedewerkers
rondom dit onderwerp onderzocht.
De dagstart bestaat uit een kort moment van 5 tot 10 minuten waarin
gestructureerd informatie wordt gegeven, om hulp gevraagd kan worden,
problemen kunnen worden aangekaart, ideeën en oplossingen kunnen worden
aangedragen en feedback kan worden gegeven. De deelnemers bevinden zich
tijdens de dagstart rondom een dagstartbord, waarop doelen, verwachtingen,
bijzonderheden en acties staan weergegeven. Het doel van een dagstart is het
opsporen, identificeren en elimineren van verspilling en het toevoegen van
waarde.
Om te onderzoeken wat de ervaring van de verpleegkundigen en
servicemedewerkers is met de dagstart in relatie tot samenwerking, autonomie
en verbondenheid is de volgende onderzoeksvraag opgesteld; ‘Wat is de ervaring
van de verpleegkundigen en servicemedewerkers met de dagstart in relatie tot
samenwerking, autonomie en verbondenheid?’.
Doormiddel van een enquête is een opiniemeting gedaan onder de
verpleegkundigen en servicemedewerkers van de x over wat hun ervaring is met
de dagstart en samenwerking, autonomie en verbondenheid. Aanvullend is met
de Basic Psychological Need Satisfaction Scale – Work Domain (Deci et al., 2001;
Ilardi et al., 1993; Kasser, Davey, & Ryan, 1992) vragenlijst mate van autonomie
en verbondenheid op de afdeling gemeten. Voor extra verdieping van de
resultaten is op elke afdeling een semigestructureerd diepte-interview
afgenomen. De ervaring van de verpleegkundigen en servicemedewerkers zal
een indicatie geven van de mate waarin de dagstart samenwerking, autonomie
en verbondenheid stimuleert. Daarmee is de daadwerkelijke mate van autonomie
en verbondenheid vergeleken, om te onderzoeken of hierin verschil is. De
interviews vullen de resultaten vanuit de enquête en vragenlijst aan.
Uit de resultaten blijkt dat de dagstart van positieve invloed is op de
samenwerking. Uit de enquête blijkt dat de verbondenheid niet veranderd is
sinds de invoer van de dagstart, maar uit de interviews komt dat er wel een
verandering in beleving van de eilandjescultuur heeft plaatsgevonden. Op het
gebied van autonomie merken de verpleegkundigen en servicemedewerkers
nauwelijks verschil met voor de dagstart, maar verwachten wel dat er op termijn
verbetering kan plaatsvinden dankzij de dagstart. Tussen de verpleegkundigen
en servicemedewerkers onderling is weinig verschil qua hun opinie over de
invloed van de dagstart. De mate van autonomie op de werkvloer gemeten bij de
verpleegkundigen is wel significant hoger dan bij de servicemedewerkers. De
afdelingen onderling laten wat verschil zien wat betreft hun opinie van de
dagstart, maar zijn het in grote lijnen met elkaar eens. De ervaring met de
dagstart is dat deze bijdraagt samenwerking, in mindere mate op verbondenheid
en (nog) niet op autonomie.
,Inhoudsopgave
Voorwoord.......................................................................................................................................3
Samenvatting..................................................................................................................................4
Inhoudsopgave................................................................................................................................5
Verklarende woordenlijst................................................................................................................7
Hoofdstuk 1 Inleiding......................................................................................................................8
1.1 Inleiding..................................................................................................................... 8
1.2 De dagstart.............................................................................................................. 13
1.2 Onderzoeksvraag..................................................................................................... 14
1.3 Doelstelling van het onderzoek............................................................................... 14
Hoofdstuk 2 Theoretisch kader.....................................................................................................17
2.1 Eilandjescultuur....................................................................................................... 17
2.2 De dagstart.............................................................................................................. 18
2.3 Samenwerking: de definitie en als onderdeel van de dagstart................................20
2.4 Autonomie: de definitie en als onderdeel van de dagstart......................................23
2.5 Verbondenheid: de definitie en als onderdeel van de dagstart...............................26
2.6 Onderlinge samenhang............................................................................................ 26
2.7 Samenvatting en hypothesen.................................................................................. 28
2.8 Aanzet tot opzet van het onderzoek........................................................................30
Hoofdstuk 3 Onderzoeksdesign....................................................................................................32
3.1 Onderzoeksmethode................................................................................................ 32
3.2 Onderzoeksdoelgroep.............................................................................................. 32
3.3 Onderzoeksinstrument............................................................................................ 36
3.4 De procedure........................................................................................................... 38
3.5 De analyse............................................................................................................... 40
Hoofdstuk 4 Onderzoeksresultaten...............................................................................................45
4.1 Uitvoering en respons.............................................................................................. 45
4.2 Betrouwbaarheid van de enquête en vragenlijst.....................................................47
4.3 Analyse van de interviews....................................................................................... 47
4.4 Resultaten per deelvraag........................................................................................ 47
Hoofdstuk 5 Conclusie, discussie en aanbevelingen....................................................................55
5.1 Conclusie................................................................................................................. 55
5.2 Discussie.................................................................................................................. 57
5.3 Aanbevelingen en toekomstig onderzoek................................................................63
Literatuur......................................................................................................................................66
Bijlage 1: Strategie X Ziekenhuis..................................................................................................73
Bijlage 3: Visualisatie ‘Ongekend goede zorg’..............................................................................74
Bijlage 4: De achterliggende filosofie van de dagstart.................................................................75
, Bijlage 5: Bord afdelingsdagstart..................................................................................................76
Bijlage 6: Agenda dagstart............................................................................................................77
Bijlage 7: Bord kliniekdagstart......................................................................................................78
Bijlage 8: Enquête en vragenlijst..................................................................................................79
Bijlage 9: Diepte-interview............................................................................................................81
Bijlage 10: Tabellen......................................................................................................................82
Bijlage 11: De Basic Psychological Need Satisfaction Scale – Work Domain................................85
Scale Description.............................................................................................................. 85
Basic Need Satisfaction at Work....................................................................................... 86
Bijlage 12: De Team Performance Scale.......................................................................................88
Bijlage 13: Interview Neurologie...................................................................................................90
Bijlage 14: Interview Cardiologie..................................................................................................92
Bijlage 15: Interview Interne geneeskunde..................................................................................93
Bijlage 16: Interview Longziekten.................................................................................................94
Bijlage 17: plan van aanpak voortzetting dagstart.......................................................................96
Bijlage 18: Stellingen....................................................................................................................97
,Voorwoord
Dit onderzoek is geschreven voor de afronding van de opleiding Toegepaste
Psychologie aan Hogeschool Saxion Deventer in opdracht van X, afdelingshoofd x
van het X Ziekenhuis.
Na jarenlang naar dit moment te hebben toe gewerkt, voelt het nog wat
onwerkelijk dat dit de laatste loodjes zijn. De opleiding ben ik vier jaar geleden
gestart uit interesse voor de mens en zijn gedrag. Tevreden kijk ik terug naar
mijn ontwikkeling gedurende deze periode. Waar ik eerst naar dit onderwerp
keek met interesse, is dit onderwerp steeds meer onderdeel van mij geworden.
Dit proces is langzaam geweest en heeft zijn ups en downs gekend. Met groeiend
plezier heb ik de opleiding doorlopen en ben ik steeds meer over mezelf en over
mijn interessegebieden te weten gekomen. Ik ben ervan overtuigd dat deze
opleiding naast op professioneel vlak mij ook op persoonlijk vlak heeft
gestimuleerd en ontwikkeld. Waar deze opleiding een opstap is naar een
professioneel beroepsveld ervaar ik dat de opleiding mij ook in alledaagse
situaties handvatten biedt.
Omdat psychologie gaat waar de mens gaat, zijn de kennis en vaardigheden
opgedaan uit deze opleiding ontzettend breed toepasbaar en een waardevolle
toevoeging op een ieder die deze opleiding heeft mogen of nog mag volgen. Het
heeft voor verbreding, begrip en ontwikkeling gezorgd, wat ik altijd zal koesteren.
Voor de kans die ik heb gekregen om mijn opleiding af te ronden met een
onderzoek dat perfect past binnen mijn interessegebied ben ik X erg dankbaar. Ik
wil dan ook van deze gelegenheid gebruik maken om haar allereerst te bedanken
voor haar steun en begeleiding en de kans die ik heb gekregen. Afstuderen bij
het X Ziekenhuis heeft mij de mogelijkheid gegeven mezelf te ontwikkelen als
professional in het werkveld. Op de samenwerking met X en het X Ziekenhuis kijk
ik dan ook tevreden terug.
Tevens wil ik graag x bedanken, voor dat zij mij keer op keer een duwtje in de
juiste richting heeft gegeven. Ook wil ik haar bedanken voor de inzichten die ze
heeft gegeven wanneer ik met mijn handen in het haar zat. De begeleiding die ik
heb gekregen heb ik als zeer fijn en ondersteunend ervaren. Tenslotte wil ik x
bedanken voor haar feedback en tijd welke telkens voor een frisse blik zorgden.
Afsluitend wil ik alle respondenten bedanken voor hun deelname aan het
onderzoek, zonder hen was dit niet mogelijk geweest.
.
,Samenvatting
Binnen de x van het X Ziekenhuis zorgt de eilandjescultuur die binnen de kliniek
heerst voor een gebrek aan proacitiviteit, initiatief en
verantwoordelijkheidsgevoel, verminderde samenwerking en minder
verbondenheid (Peeters, Verschuur, Veer, de & Francke, 2008; De steven, z.d.).
Om binnen de kliniek de samenwerking, verbondenheid en autonomie te
verbeteren, en mogelijk de eilandjescultuur verminderen, wil de kliniek de
dagstart inzetten. Binnen het ziekenhuis wordt met Lean gewerkt. De dagstart is
daar een onderdeel van. De verwachting van de kliniek is dat de dagstart zal
bijdragen aan samenwerking, autonomie en verbondenheid. Om dit te
onderzoeken is de opinie van de verpleegkundigen en servicemedewerkers
rondom dit onderwerp onderzocht.
De dagstart bestaat uit een kort moment van 5 tot 10 minuten waarin
gestructureerd informatie wordt gegeven, om hulp gevraagd kan worden,
problemen kunnen worden aangekaart, ideeën en oplossingen kunnen worden
aangedragen en feedback kan worden gegeven. De deelnemers bevinden zich
tijdens de dagstart rondom een dagstartbord, waarop doelen, verwachtingen,
bijzonderheden en acties staan weergegeven. Het doel van een dagstart is het
opsporen, identificeren en elimineren van verspilling en het toevoegen van
waarde.
Om te onderzoeken wat de ervaring van de verpleegkundigen en
servicemedewerkers is met de dagstart in relatie tot samenwerking, autonomie
en verbondenheid is de volgende onderzoeksvraag opgesteld; ‘Wat is de ervaring
van de verpleegkundigen en servicemedewerkers met de dagstart in relatie tot
samenwerking, autonomie en verbondenheid?’.
Doormiddel van een enquête is een opiniemeting gedaan onder de
verpleegkundigen en servicemedewerkers van de x over wat hun ervaring is met
de dagstart en samenwerking, autonomie en verbondenheid. Aanvullend is met
de Basic Psychological Need Satisfaction Scale – Work Domain (Deci et al., 2001;
Ilardi et al., 1993; Kasser, Davey, & Ryan, 1992) vragenlijst mate van autonomie
en verbondenheid op de afdeling gemeten. Voor extra verdieping van de
resultaten is op elke afdeling een semigestructureerd diepte-interview
afgenomen. De ervaring van de verpleegkundigen en servicemedewerkers zal
een indicatie geven van de mate waarin de dagstart samenwerking, autonomie
en verbondenheid stimuleert. Daarmee is de daadwerkelijke mate van autonomie
en verbondenheid vergeleken, om te onderzoeken of hierin verschil is. De
interviews vullen de resultaten vanuit de enquête en vragenlijst aan.
Uit de resultaten blijkt dat de dagstart van positieve invloed is op de
samenwerking. Uit de enquête blijkt dat de verbondenheid niet veranderd is
sinds de invoer van de dagstart, maar uit de interviews komt dat er wel een
verandering in beleving van de eilandjescultuur heeft plaatsgevonden. Op het
gebied van autonomie merken de verpleegkundigen en servicemedewerkers
nauwelijks verschil met voor de dagstart, maar verwachten wel dat er op termijn
verbetering kan plaatsvinden dankzij de dagstart. Tussen de verpleegkundigen
en servicemedewerkers onderling is weinig verschil qua hun opinie over de
invloed van de dagstart. De mate van autonomie op de werkvloer gemeten bij de
verpleegkundigen is wel significant hoger dan bij de servicemedewerkers. De
afdelingen onderling laten wat verschil zien wat betreft hun opinie van de
dagstart, maar zijn het in grote lijnen met elkaar eens. De ervaring met de
dagstart is dat deze bijdraagt samenwerking, in mindere mate op verbondenheid
en (nog) niet op autonomie.
,Inhoudsopgave
Voorwoord.......................................................................................................................................3
Samenvatting..................................................................................................................................4
Inhoudsopgave................................................................................................................................5
Verklarende woordenlijst................................................................................................................7
Hoofdstuk 1 Inleiding......................................................................................................................8
1.1 Inleiding..................................................................................................................... 8
1.2 De dagstart.............................................................................................................. 13
1.2 Onderzoeksvraag..................................................................................................... 14
1.3 Doelstelling van het onderzoek............................................................................... 14
Hoofdstuk 2 Theoretisch kader.....................................................................................................17
2.1 Eilandjescultuur....................................................................................................... 17
2.2 De dagstart.............................................................................................................. 18
2.3 Samenwerking: de definitie en als onderdeel van de dagstart................................20
2.4 Autonomie: de definitie en als onderdeel van de dagstart......................................23
2.5 Verbondenheid: de definitie en als onderdeel van de dagstart...............................26
2.6 Onderlinge samenhang............................................................................................ 26
2.7 Samenvatting en hypothesen.................................................................................. 28
2.8 Aanzet tot opzet van het onderzoek........................................................................30
Hoofdstuk 3 Onderzoeksdesign....................................................................................................32
3.1 Onderzoeksmethode................................................................................................ 32
3.2 Onderzoeksdoelgroep.............................................................................................. 32
3.3 Onderzoeksinstrument............................................................................................ 36
3.4 De procedure........................................................................................................... 38
3.5 De analyse............................................................................................................... 40
Hoofdstuk 4 Onderzoeksresultaten...............................................................................................45
4.1 Uitvoering en respons.............................................................................................. 45
4.2 Betrouwbaarheid van de enquête en vragenlijst.....................................................47
4.3 Analyse van de interviews....................................................................................... 47
4.4 Resultaten per deelvraag........................................................................................ 47
Hoofdstuk 5 Conclusie, discussie en aanbevelingen....................................................................55
5.1 Conclusie................................................................................................................. 55
5.2 Discussie.................................................................................................................. 57
5.3 Aanbevelingen en toekomstig onderzoek................................................................63
Literatuur......................................................................................................................................66
Bijlage 1: Strategie X Ziekenhuis..................................................................................................73
Bijlage 3: Visualisatie ‘Ongekend goede zorg’..............................................................................74
Bijlage 4: De achterliggende filosofie van de dagstart.................................................................75
, Bijlage 5: Bord afdelingsdagstart..................................................................................................76
Bijlage 6: Agenda dagstart............................................................................................................77
Bijlage 7: Bord kliniekdagstart......................................................................................................78
Bijlage 8: Enquête en vragenlijst..................................................................................................79
Bijlage 9: Diepte-interview............................................................................................................81
Bijlage 10: Tabellen......................................................................................................................82
Bijlage 11: De Basic Psychological Need Satisfaction Scale – Work Domain................................85
Scale Description.............................................................................................................. 85
Basic Need Satisfaction at Work....................................................................................... 86
Bijlage 12: De Team Performance Scale.......................................................................................88
Bijlage 13: Interview Neurologie...................................................................................................90
Bijlage 14: Interview Cardiologie..................................................................................................92
Bijlage 15: Interview Interne geneeskunde..................................................................................93
Bijlage 16: Interview Longziekten.................................................................................................94
Bijlage 17: plan van aanpak voortzetting dagstart.......................................................................96
Bijlage 18: Stellingen....................................................................................................................97
