Afasie | Samenvatting
Afasie; Roelien Bastiaanse
Hoofdstuk 1: Inleiding
Afasie is een taalstoornis als gevolg van een plotseling optredend hersenletsel.
Afasie leidt tot:
- Woordvindingproblemen
- Beschadiging van de grammatica (weglaten van lidwoorden en werkwoorden,
het niet maken van grammaticale zinnen)
1.1 Definitie van afasie
Afasie is een verworven/verkregen taalstoornis, veroorzaakt door hersenletsel dat
ontstaat nadat de taal verworven is. Er ontstaan problemen op taalproductie en
taalbegrip, in gesproken en geschreven taal.
Definitie:
- Verworven taalstoornis
- Veroorzaakt door hersenletsel, nadat de taal verworven is
- Focus (het gebied waar de oorzaak ligt) van letsel aanwezig
Spraakstoornis
Een taalstoornis is iets anders dan een spraakstoornis. Bij een spraakstoornis
spreken we over problemen bij de articulatie, bij een taalstoornis over de taal
zelf. Ook spraakstoornissen kunnen veroorzaakt worden door hersenletsel, maar
dan kunnen patiënten vaak wel schrijven en het taalbegrip is dan niet verstoord.
Het taalvermogen is dan nog wel intact.
Taalontwikkelingsstoornis
Een taalstoornis (in dit geval afasie) is iets anders dan een taalontwikkelingsstoornis
bij kinderen. We spreken namelijk van afasie als een verworven taalstoornis. Een
afasie patiënt heeft dus eerder wel een normale taalontwikkeling gehad en bij een
taalontwikkelingsstoornis is de taal nog niet verworven. Als kinderen hersenletsel
krijgen of een infectie in de hersenen (meningitis) gedurende de periode van
taalontwikkeling (bijv. trauma), dan kunnen zich taalproblemen ontwikkelen en dan
spreken we van kinderafasie.
Dementie
Bij dementie kunnen zich uiteindelijk taalstoornissen ontwikkelen, maar deze
stoornissen worden niet veroorzaakt door focaal hersenletsel. Bij dementie is de
taalstoornis vaak progressief van aard en we spreken dan ook van afasie bij
dementie.
1.2 Oorzaken van afasie
Hersencellen kunnen alleen goed functioneren als ze voldoende zuurstof en
voedingsstoffen krijgen. Bij een te kort van maar een paar minuten ontstaat necrose.
,In de eerste maanden na een hersenbeschadiging is er vooruitgang en is herstel van
taalfuncties mogelijk.
Door zuurstof tekort ontstaat er oedeem, wat de gezonde hersencellen verdrukt.
Daardoor krijgen ze onvoldoende zuurstof en voedingsstoffen om goed te kunnen
functioneren, maar ze blijven wel intact. Als de verbinding met een hersengebied is
afgestorven, noemen we diaschise. Als de diaschise of het oedeem afneemt, kunnen
de intacte hersendelen weer gaan functioneren en evt. zelfs gebieden overnemen
Er zijn vier oorzaken van verworven hersenletsel:
- Beroerte
- Trauma
- Tumor
- Ontsteking
Beschadiging noemen we laesie.
Beroerte
De taalgebieden in de hersenen worden van bloed, zuurstof en voedingsstoffen
voorzien door drie arteriën. Bij een beroerte/CVA is de bloedtoevoer verstoord en
krijgen de hersenen onvoldoende bloed.
Er zijn drie verschillende oorzaken van een CVA:
- Hersenbloeding >> arterie in de hersenen scheurt
- Bloed stroomt ergens anders heen >> waar de druk verhoogd word
- Infarct >> trombose/bloedstolsol (soms veroorzaak door een embolie elders in
het lichaam)
Trauma
Een traumatisch hersenletsel noemen we ook wel: contusio cerebri
(hersenkneuzing). Dit kan veroorzaakt worden door een verkeersongeval, geweld of
schotwond. Afasie ten gevolge van een trauma wordt vaker bij jongere mensen
gezien en afasie ten gevolge van een CVA meer bij oudere mensen.
Bij een traumatisch hersenletsel is de laesie vaak groter dan bij een focaal
hersenletsel. Vaak gaat traumatisch hersenletsel ook samen met cognitieve
stoornissen en geheugen- en gedragsproblemen.
Tumor
Het maakt niet uit of de tumor goed- of kwaadaardig is, want de tumor neemt ruimte
in. Hierdoor wordt er op gezond weefsel gedrukt en dit kan afasie veroorzaken.
Ontsteking
Afasie kan ook veroorzaakt worden door een ontsteking, zoals: meningitis of
encefalitis (hersenontsteking). Dit leid zelden tot taalstoornissen.
1.3 Taal en hersenen
De hersenen bestaan uit drie verschillende delen:
- De grote hersenen >> cerebrum
- De hersenstam >> truncus cerebri
, - De kleine hersenen >> cerebellum
De hersenen worden door diepe groeve van elkaar gescheiden in twee (ongeveer)
symmetrische helften (hemisferen). Deze zijn met elkaar verbonden door een dikke
vezelbundel/hersenbalk (corpus callosum).
Beide hemisferen bestaan uit:
- Vier hersenkwabben
- De frontaalkwab
- De pariëtaalkwab
- De temporaalkwab
- De occipitaalkwab
De fronaal- en pariëtaalkwab worden gescheiden door de groeve van Rolando/sulcus
centralis/sulcus Rolandi. Deze kwabben zijn echt gespleten door de fissuur van
Sylvius/fissura lateralis/fissura Sylvii.
Aan de buitenkant van de hersenen bevind zich een laag grijze stof van 5 mm dik, dit
noemen we de hersenschors (cortex cerebri). Daaronder bevind zich een dikke laag
witte stof (zie figuur 1.4; blz 19).
De hersenschors bestaat uit 10 zenuwcellen/neuronen en de witte stof uit
zenuwvezels die de hersendelen met elkaar verbinden. Hierdoor kunnen de
neuronen met elkaar communiceren.
Bij 95-98% van de rechtshandige mensen, presenteert het taalgedeelte zich aan de
linkerkant van de hersenen, net als bij 70% van de linkshandigen. Bij de andere 30%
vind dit zich aan de rechterkant van de hersenen, meestal wanneer linkshandigheid
erfelijk bepaald is. Bij een heel klein deel van de linkshandigen, zit dit in beide
hemisferen. Afasie komt dus meestal voor bij laesie van de linker hemisfeer.
Functies van de linkerhemisfeer
- Motorische vaardigheden
- Taal
(linkerfrontaalkwab) In de groeve van Rolando ligt de motorische cortex, hierin liggen
de motorische vaardigheden opgeslagen. Dit betekend dat de rechterlichaamshelft
gecontroleerd wordt door de linkerhersenhelft en de vice versa.
(linkerfrontaalkwab) Het onderste gedeelte van de linkerhersenhelft noemen we het
gebied van Broca. Het gebied van Broca speelt een belangrijke rol in de
representatie van de grammatica. Als het gebied van Broca aangetast is, zal de
patiënt agrammatisch spreken.
(temporaalkwab) De belangrijkste functie van de temporaalkwab in relatie tot taal is
auditieve analyse. Hier worden de geluiden geanalyseerd en herkent (zie
taalsysteem volgens Ellis & Young).
(temporaalkwab) Het gebied van Wernick, is het achterste gedeelte van de bovenste
temporaalwinding. Dit gebied is belangrijk voor taalbegrip en productie, omdat hier
de woordvormen opgeslagen liggen.
Afasie; Roelien Bastiaanse
Hoofdstuk 1: Inleiding
Afasie is een taalstoornis als gevolg van een plotseling optredend hersenletsel.
Afasie leidt tot:
- Woordvindingproblemen
- Beschadiging van de grammatica (weglaten van lidwoorden en werkwoorden,
het niet maken van grammaticale zinnen)
1.1 Definitie van afasie
Afasie is een verworven/verkregen taalstoornis, veroorzaakt door hersenletsel dat
ontstaat nadat de taal verworven is. Er ontstaan problemen op taalproductie en
taalbegrip, in gesproken en geschreven taal.
Definitie:
- Verworven taalstoornis
- Veroorzaakt door hersenletsel, nadat de taal verworven is
- Focus (het gebied waar de oorzaak ligt) van letsel aanwezig
Spraakstoornis
Een taalstoornis is iets anders dan een spraakstoornis. Bij een spraakstoornis
spreken we over problemen bij de articulatie, bij een taalstoornis over de taal
zelf. Ook spraakstoornissen kunnen veroorzaakt worden door hersenletsel, maar
dan kunnen patiënten vaak wel schrijven en het taalbegrip is dan niet verstoord.
Het taalvermogen is dan nog wel intact.
Taalontwikkelingsstoornis
Een taalstoornis (in dit geval afasie) is iets anders dan een taalontwikkelingsstoornis
bij kinderen. We spreken namelijk van afasie als een verworven taalstoornis. Een
afasie patiënt heeft dus eerder wel een normale taalontwikkeling gehad en bij een
taalontwikkelingsstoornis is de taal nog niet verworven. Als kinderen hersenletsel
krijgen of een infectie in de hersenen (meningitis) gedurende de periode van
taalontwikkeling (bijv. trauma), dan kunnen zich taalproblemen ontwikkelen en dan
spreken we van kinderafasie.
Dementie
Bij dementie kunnen zich uiteindelijk taalstoornissen ontwikkelen, maar deze
stoornissen worden niet veroorzaakt door focaal hersenletsel. Bij dementie is de
taalstoornis vaak progressief van aard en we spreken dan ook van afasie bij
dementie.
1.2 Oorzaken van afasie
Hersencellen kunnen alleen goed functioneren als ze voldoende zuurstof en
voedingsstoffen krijgen. Bij een te kort van maar een paar minuten ontstaat necrose.
,In de eerste maanden na een hersenbeschadiging is er vooruitgang en is herstel van
taalfuncties mogelijk.
Door zuurstof tekort ontstaat er oedeem, wat de gezonde hersencellen verdrukt.
Daardoor krijgen ze onvoldoende zuurstof en voedingsstoffen om goed te kunnen
functioneren, maar ze blijven wel intact. Als de verbinding met een hersengebied is
afgestorven, noemen we diaschise. Als de diaschise of het oedeem afneemt, kunnen
de intacte hersendelen weer gaan functioneren en evt. zelfs gebieden overnemen
Er zijn vier oorzaken van verworven hersenletsel:
- Beroerte
- Trauma
- Tumor
- Ontsteking
Beschadiging noemen we laesie.
Beroerte
De taalgebieden in de hersenen worden van bloed, zuurstof en voedingsstoffen
voorzien door drie arteriën. Bij een beroerte/CVA is de bloedtoevoer verstoord en
krijgen de hersenen onvoldoende bloed.
Er zijn drie verschillende oorzaken van een CVA:
- Hersenbloeding >> arterie in de hersenen scheurt
- Bloed stroomt ergens anders heen >> waar de druk verhoogd word
- Infarct >> trombose/bloedstolsol (soms veroorzaak door een embolie elders in
het lichaam)
Trauma
Een traumatisch hersenletsel noemen we ook wel: contusio cerebri
(hersenkneuzing). Dit kan veroorzaakt worden door een verkeersongeval, geweld of
schotwond. Afasie ten gevolge van een trauma wordt vaker bij jongere mensen
gezien en afasie ten gevolge van een CVA meer bij oudere mensen.
Bij een traumatisch hersenletsel is de laesie vaak groter dan bij een focaal
hersenletsel. Vaak gaat traumatisch hersenletsel ook samen met cognitieve
stoornissen en geheugen- en gedragsproblemen.
Tumor
Het maakt niet uit of de tumor goed- of kwaadaardig is, want de tumor neemt ruimte
in. Hierdoor wordt er op gezond weefsel gedrukt en dit kan afasie veroorzaken.
Ontsteking
Afasie kan ook veroorzaakt worden door een ontsteking, zoals: meningitis of
encefalitis (hersenontsteking). Dit leid zelden tot taalstoornissen.
1.3 Taal en hersenen
De hersenen bestaan uit drie verschillende delen:
- De grote hersenen >> cerebrum
- De hersenstam >> truncus cerebri
, - De kleine hersenen >> cerebellum
De hersenen worden door diepe groeve van elkaar gescheiden in twee (ongeveer)
symmetrische helften (hemisferen). Deze zijn met elkaar verbonden door een dikke
vezelbundel/hersenbalk (corpus callosum).
Beide hemisferen bestaan uit:
- Vier hersenkwabben
- De frontaalkwab
- De pariëtaalkwab
- De temporaalkwab
- De occipitaalkwab
De fronaal- en pariëtaalkwab worden gescheiden door de groeve van Rolando/sulcus
centralis/sulcus Rolandi. Deze kwabben zijn echt gespleten door de fissuur van
Sylvius/fissura lateralis/fissura Sylvii.
Aan de buitenkant van de hersenen bevind zich een laag grijze stof van 5 mm dik, dit
noemen we de hersenschors (cortex cerebri). Daaronder bevind zich een dikke laag
witte stof (zie figuur 1.4; blz 19).
De hersenschors bestaat uit 10 zenuwcellen/neuronen en de witte stof uit
zenuwvezels die de hersendelen met elkaar verbinden. Hierdoor kunnen de
neuronen met elkaar communiceren.
Bij 95-98% van de rechtshandige mensen, presenteert het taalgedeelte zich aan de
linkerkant van de hersenen, net als bij 70% van de linkshandigen. Bij de andere 30%
vind dit zich aan de rechterkant van de hersenen, meestal wanneer linkshandigheid
erfelijk bepaald is. Bij een heel klein deel van de linkshandigen, zit dit in beide
hemisferen. Afasie komt dus meestal voor bij laesie van de linker hemisfeer.
Functies van de linkerhemisfeer
- Motorische vaardigheden
- Taal
(linkerfrontaalkwab) In de groeve van Rolando ligt de motorische cortex, hierin liggen
de motorische vaardigheden opgeslagen. Dit betekend dat de rechterlichaamshelft
gecontroleerd wordt door de linkerhersenhelft en de vice versa.
(linkerfrontaalkwab) Het onderste gedeelte van de linkerhersenhelft noemen we het
gebied van Broca. Het gebied van Broca speelt een belangrijke rol in de
representatie van de grammatica. Als het gebied van Broca aangetast is, zal de
patiënt agrammatisch spreken.
(temporaalkwab) De belangrijkste functie van de temporaalkwab in relatie tot taal is
auditieve analyse. Hier worden de geluiden geanalyseerd en herkent (zie
taalsysteem volgens Ellis & Young).
(temporaalkwab) Het gebied van Wernick, is het achterste gedeelte van de bovenste
temporaalwinding. Dit gebied is belangrijk voor taalbegrip en productie, omdat hier
de woordvormen opgeslagen liggen.
