Inleiding in het recht
Uitwerking leerstof
Naam: Sanne de Hoogh
Vak: Inleiding in het recht
,Verschillende rechtsgebieden
Binnen het recht zijn er vijf verschillende belangrijke rechtsgebieden. Dit zijn:
1. Het burgerlijk recht;
- Regels met betrekking tot personen en hun vermogen.
2. Het staatsrecht;
- Regels betreft de organisatie van een staat en zijn organen.
3. Het bestuursrecht;
- Regels betreft de uitvoerende taak van de overheid.
4. Het strafrecht, en;
- Regels betreft gedragingen en straffen.
5. Het volkenrecht.
- Regels betreft internationale verdragen voor voornamelijk ‘reizigers’.
Het burgerlijk recht is onder te verdelen in formeel recht en materieel recht. Het formele
burgerlijk recht omvat het burgerlijk procesrecht, vastgelegd in het Wetboek van Burgerlijke
Rechtsvordering (Rv). Dit regelt de procedures voor civiele zaken. Het materieel recht
betreft de inhoudelijke rechten en plichten van burgers en bedrijven onderling, zoals
vastgelegd in het Burgerlijk Wetboek (BW).
Ook het bestuursrecht is onder te verdelen in formeel en materieel recht. Het formele
bestuursrecht betreft het bestuursprocesrecht, waarin onder andere procedures en
termijnen voor bezwaar en beroep zijn vastgelegd, vooral te vinden in de Algemene wet
bestuursrecht (Awb). Het materiële bestuursrecht omvat de inhoudelijke rechten en
verplichtingen die bijvoorbeeld burgers hebben tegenover de overheid, ook geregeld in de
Awb en aanvullende sectorale wetten.
Tot slot is ook het strafrecht onder te verdelen in formeel en materieel recht. Het formele
strafrecht omvat de procedures voor opsporing, vervolging en berechting en is te vinden in
het Wetboek van Strafvordering (Sv). Het materiële strafrecht beschrijft de strafbare feiten
en de daarbij behorende straffen en is vastgelegd in het Wetboek van Strafrecht (Sr).
Verschil publiek- en privaatrecht
Het privaatrecht (te vinden in wettenbundel deel 1) regelt de verhouding tussen burgers
onderling. Het privaatrecht wordt ook wel het burgerlijk recht of civiel recht genoemd. –
- Onder het privaatrecht valt dan ook het burgerlijk recht.
Het publiekrecht (te vinden in wettenbundel deel 2) regelt de verhouding tussen burgers en
de overheid.
- Onder het publiekrecht valt onder andere het staats-, bestuurs-, straf- en
volkenrecht.
,Materieel en formeel recht
Materieel recht
Materieel recht gaat over de inhoud van de rechten en plichten: wat men wel en niet mag
doen, en welke rechten en verplichtingen men heeft. Dit recht is inhoudelijk van aard en
omvat de geboden en verboden.
Formeel recht
Formeel recht (of procesrecht) beschrijft de procedures die gevolgd moeten worden om het
materieel recht te handhaven. Dit omvat de regels over waar en hoe men moet procederen,
de termijnen die moeten worden gerespecteerd, en de rechten die men heeft tijdens een
rechtszaak. Voorbeelden zijn het burgerlijk procesrecht, strafprocesrecht en
bestuursprocesrecht.
Nationaal en internationaal recht
Nationaal recht zijn de wetten en regels binnen één land en gelden alleen voor de burgers in
dat land.
Internationaal recht regelt afspraken en regels tussen landen en geldt dus over
landsgrenzen heen inzake bijvoorbeeld handel, conflicten en mensenrechten.
- Denk hierbij aan het verdrag van de Europese Unie (EU).
Objectief en subjectief recht
Objectief recht
Objectief recht verwijst naar het geheel van geldende rechtsregels (ook wel positief recht
genoemd) die in algemene bewoordingen aangeven wat rechtens is. Dit zijn de regels die
voortvloeien uit verschillende rechtsbronnen.
Subjectief recht
Subjectief recht is een individueel recht dat iemand daadwerkelijk bezit omdat het objectief
recht dat bepaalt. Bijvoorbeeld, als de wet stelt dat een koper de overeengekomen prijs
moet betalen, heeft de verkoper een subjectief recht op die betaling.
Subjectieve rechten kunnen toekomen aan zowel natuurlijke personen (mensen) als
rechtspersonen (zoals een nv of bv). Beide worden rechtssubjecten genoemd omdat zij
dragers kunnen zijn van rechten en plichten.
, Rechtsbronnen
Rechtsbronnen zijn bronnen van het recht. Het zijn er vijf:
1. De wet;
2. Jurisprudentie (rechtersrecht);
Het geheel van uitspraken van rechters die als voorbeeld dienen voor hoe de wet in
toekomstige, vergelijkbare gevallen moet worden toegepast.
3. Gewoonte;
Gewoonte kan een bron van recht zijn als aan twee voorwaarden is voldaan:
- Er moet sprake zijn van een vaste gedragslijn binnen een groep, en;
- De betrokkenen moeten deze gedragslijn als een rechtsplicht beschouwen.
Gewoonterecht wordt echter steeds minder belangrijk, maar komt nog voor in bijvoorbeeld
plattelandsgebruiken bij vee verkoop, waar een verkoper binnen twee weken moet worden
ingelicht over een onjuiste toezegging.
4. Verdragen;
Een verdrag is een afspraak of overeenkomst afgesloten door twee of meer staten.
- Bilateraal verdrag = verdrag tussen twee landen
- Multilateraal verdrag = verdrag tussen meer dan twee landen
5. Sommige besluiten van volkenrechtelijke organisaties.
Denk hierbij aan besluiten van bijvoorbeeld de Verenigde Naties.
Dwingend en aanvullend recht
Dwingend recht
Dwingend recht omvat regels waarvan niet mag worden afgeweken. De wetgever
beschouwt deze regels als essentieel, zelfs als partijen iets anders willen afspreken.
Bijvoorbeeld, in het huurrecht moet een verhuurder altijd schriftelijk opzeggen en kan niet
zomaar een huurder uitzetten na een overeengekomen termijn, als de wet een andere
procedure voorschrijft.
Aanvullend recht
Aanvullend recht biedt ruimte voor afwijkingen. Partijen kunnen afwijken van wettelijke
bepalingen, zolang beide partijen hiermee instemmen. Het aanvullend recht vult zaken aan
die niet in de overeenkomst zijn geregeld. Als partijen iets hebben afgesproken over een
situatie die niet door de wet is geregeld, geldt die afspraak boven de wettelijke bepalingen.
Om te bepalen of een regel dwingend of aanvullend is, let men op termen als “moeten”
(dwingend) of “kunnen” (aanvullend). Een regel is ook dwingend als afwijking expliciet nietig
wordt verklaard of als de inhoud te maken heeft met de openbare orde.
Uitwerking leerstof
Naam: Sanne de Hoogh
Vak: Inleiding in het recht
,Verschillende rechtsgebieden
Binnen het recht zijn er vijf verschillende belangrijke rechtsgebieden. Dit zijn:
1. Het burgerlijk recht;
- Regels met betrekking tot personen en hun vermogen.
2. Het staatsrecht;
- Regels betreft de organisatie van een staat en zijn organen.
3. Het bestuursrecht;
- Regels betreft de uitvoerende taak van de overheid.
4. Het strafrecht, en;
- Regels betreft gedragingen en straffen.
5. Het volkenrecht.
- Regels betreft internationale verdragen voor voornamelijk ‘reizigers’.
Het burgerlijk recht is onder te verdelen in formeel recht en materieel recht. Het formele
burgerlijk recht omvat het burgerlijk procesrecht, vastgelegd in het Wetboek van Burgerlijke
Rechtsvordering (Rv). Dit regelt de procedures voor civiele zaken. Het materieel recht
betreft de inhoudelijke rechten en plichten van burgers en bedrijven onderling, zoals
vastgelegd in het Burgerlijk Wetboek (BW).
Ook het bestuursrecht is onder te verdelen in formeel en materieel recht. Het formele
bestuursrecht betreft het bestuursprocesrecht, waarin onder andere procedures en
termijnen voor bezwaar en beroep zijn vastgelegd, vooral te vinden in de Algemene wet
bestuursrecht (Awb). Het materiële bestuursrecht omvat de inhoudelijke rechten en
verplichtingen die bijvoorbeeld burgers hebben tegenover de overheid, ook geregeld in de
Awb en aanvullende sectorale wetten.
Tot slot is ook het strafrecht onder te verdelen in formeel en materieel recht. Het formele
strafrecht omvat de procedures voor opsporing, vervolging en berechting en is te vinden in
het Wetboek van Strafvordering (Sv). Het materiële strafrecht beschrijft de strafbare feiten
en de daarbij behorende straffen en is vastgelegd in het Wetboek van Strafrecht (Sr).
Verschil publiek- en privaatrecht
Het privaatrecht (te vinden in wettenbundel deel 1) regelt de verhouding tussen burgers
onderling. Het privaatrecht wordt ook wel het burgerlijk recht of civiel recht genoemd. –
- Onder het privaatrecht valt dan ook het burgerlijk recht.
Het publiekrecht (te vinden in wettenbundel deel 2) regelt de verhouding tussen burgers en
de overheid.
- Onder het publiekrecht valt onder andere het staats-, bestuurs-, straf- en
volkenrecht.
,Materieel en formeel recht
Materieel recht
Materieel recht gaat over de inhoud van de rechten en plichten: wat men wel en niet mag
doen, en welke rechten en verplichtingen men heeft. Dit recht is inhoudelijk van aard en
omvat de geboden en verboden.
Formeel recht
Formeel recht (of procesrecht) beschrijft de procedures die gevolgd moeten worden om het
materieel recht te handhaven. Dit omvat de regels over waar en hoe men moet procederen,
de termijnen die moeten worden gerespecteerd, en de rechten die men heeft tijdens een
rechtszaak. Voorbeelden zijn het burgerlijk procesrecht, strafprocesrecht en
bestuursprocesrecht.
Nationaal en internationaal recht
Nationaal recht zijn de wetten en regels binnen één land en gelden alleen voor de burgers in
dat land.
Internationaal recht regelt afspraken en regels tussen landen en geldt dus over
landsgrenzen heen inzake bijvoorbeeld handel, conflicten en mensenrechten.
- Denk hierbij aan het verdrag van de Europese Unie (EU).
Objectief en subjectief recht
Objectief recht
Objectief recht verwijst naar het geheel van geldende rechtsregels (ook wel positief recht
genoemd) die in algemene bewoordingen aangeven wat rechtens is. Dit zijn de regels die
voortvloeien uit verschillende rechtsbronnen.
Subjectief recht
Subjectief recht is een individueel recht dat iemand daadwerkelijk bezit omdat het objectief
recht dat bepaalt. Bijvoorbeeld, als de wet stelt dat een koper de overeengekomen prijs
moet betalen, heeft de verkoper een subjectief recht op die betaling.
Subjectieve rechten kunnen toekomen aan zowel natuurlijke personen (mensen) als
rechtspersonen (zoals een nv of bv). Beide worden rechtssubjecten genoemd omdat zij
dragers kunnen zijn van rechten en plichten.
, Rechtsbronnen
Rechtsbronnen zijn bronnen van het recht. Het zijn er vijf:
1. De wet;
2. Jurisprudentie (rechtersrecht);
Het geheel van uitspraken van rechters die als voorbeeld dienen voor hoe de wet in
toekomstige, vergelijkbare gevallen moet worden toegepast.
3. Gewoonte;
Gewoonte kan een bron van recht zijn als aan twee voorwaarden is voldaan:
- Er moet sprake zijn van een vaste gedragslijn binnen een groep, en;
- De betrokkenen moeten deze gedragslijn als een rechtsplicht beschouwen.
Gewoonterecht wordt echter steeds minder belangrijk, maar komt nog voor in bijvoorbeeld
plattelandsgebruiken bij vee verkoop, waar een verkoper binnen twee weken moet worden
ingelicht over een onjuiste toezegging.
4. Verdragen;
Een verdrag is een afspraak of overeenkomst afgesloten door twee of meer staten.
- Bilateraal verdrag = verdrag tussen twee landen
- Multilateraal verdrag = verdrag tussen meer dan twee landen
5. Sommige besluiten van volkenrechtelijke organisaties.
Denk hierbij aan besluiten van bijvoorbeeld de Verenigde Naties.
Dwingend en aanvullend recht
Dwingend recht
Dwingend recht omvat regels waarvan niet mag worden afgeweken. De wetgever
beschouwt deze regels als essentieel, zelfs als partijen iets anders willen afspreken.
Bijvoorbeeld, in het huurrecht moet een verhuurder altijd schriftelijk opzeggen en kan niet
zomaar een huurder uitzetten na een overeengekomen termijn, als de wet een andere
procedure voorschrijft.
Aanvullend recht
Aanvullend recht biedt ruimte voor afwijkingen. Partijen kunnen afwijken van wettelijke
bepalingen, zolang beide partijen hiermee instemmen. Het aanvullend recht vult zaken aan
die niet in de overeenkomst zijn geregeld. Als partijen iets hebben afgesproken over een
situatie die niet door de wet is geregeld, geldt die afspraak boven de wettelijke bepalingen.
Om te bepalen of een regel dwingend of aanvullend is, let men op termen als “moeten”
(dwingend) of “kunnen” (aanvullend). Een regel is ook dwingend als afwijking expliciet nietig
wordt verklaard of als de inhoud te maken heeft met de openbare orde.
