HC 1 De eeuw van de Grondwet
Het verhaal van de grondwet
Grondwet is de basis van ons politieke systeem, het is belangrijk
Mensen vinden de grondwet belangrijk (94%), maar weten er alleen niks van af
We hebben er niet zo veel mee
Je hebt de tekst niet nodig om de waarde te snappen vd grondwet. Men kent de
letterlijke wetteksten niet, maar weet wel wat de kernwaarden zijn van de grondwet
en vindt dat belangrijk.
Vb. bij voetbal weet bijna niemand waar de regel van buitenspel staat (Reglement
Voetbal), maar men weet wel allemaal precies wat de regel inhoudt en wat de
gevolgen zijn/wanneer toe te passen/wat de waarde er van is
De grondwet is meer dan 200 jaar oud: Hij werd in 1814 herzien in NL (volgens de
Noren zijn we opnieuw begonnen met de grondwet, maar is niet het geval, hij was
herzien)
De eeuw van de grondwet
Er zijn 193 landen, waarvan 189 constituties een grondwet hebben (dus één documents-
grondwetten)
Israël en Zweden zijn wel constituties, maar hebben niet 1 document als Gw
Twijfelgevallen: Nieuw Zeeland, San Marino, wellicht VS?
Recent verschijnsel:
- 87% van al die grondwetten na 1950
- 74% van het totaal van na 1975
Dat is een stille revolutie (zo veel landen willen een grondwet na 1975)
Waarom willen landen een Gw?
- Want je graaft namelijk je eigen graf als leider, stel je belooft van alles maar komt het
niet na, als er dan een opvolger komt, die kan jou dan aanspreken op alles wat je niet
hebt gedaan
- Leiders willen een grondwet vanwege globalisering (je wilt mooie sier maken voor
buitenlandse investeerders) & legitimiteit
,Menselijke aard als bron?
I. Aangelegd voor samenleving
Mensen zijn sociale wezens
Samenwerken om te overleven (rolverdeling, concurrentie, opschaling: is instinct
geworden)
II. Twee pijlers voor die samenleving
Vertrouwen
Erkenning
Hoe kun je vertrouwen meten: dan moet je informatie kunnen overdragen
Vertrouwen – het Dunbar getal
Dunbar getal: dunbar’s number is a suggested cognitive limited to the number of people
with whom one can maintain stable social relationships.
Veel groepen hebben een maximale natuurlijke omvang. Zo zitten de hersenen in elkaar.
Mens kan samenwerken in groepsgrootte van maximaal 150 (waarin ze elkaar
kunnen vertrouwen)
De mens heeft dingen ontwikkelt waardoor we in grotere groepen kunnen samenwerken
Vb. religie, grenzen, stemrecht vanaf 18
Constitutie
Artefact om duurzaam grootschalige samenwerking mogelijk te maken.
Constituties zijn verzonnen (artificieel)
Een Gw roept een verbeelde orde uit, met een artificieel: vertrouwen en erkenning
Voor grootschalige samenwerking is leiderschap nodig.
Dat doen bijv via de Gw
Wisselen van leider dmv democratie, hiervoor zijn basisregels vastgelegd in constitutie nodig
Belangrijke vorm van niet-erkenning = pesten
,Grondwetsbegrippen: wat is een constitutie?
Juridische definities:
- Geschreven en ongeschreven grondwetten
- Formele constituties (grondwetten) en materiële constituties (fundamentele
rechtsregels met normen over leiderschap en een rechtssysteem)
- Verschil grondwet en constitutie
- Rigide en flexibele grondwetten
Ideologische of aspiratieve definities
- Constitutionalisme: het geloof dat het goed is grondwettelijk bestuur te hebben
(limited government) – het idee dat leiderschap moet worden beteugeld door het
recht (rule of law instead of rule by men)
- Democratische rechtsstaat (het idee van roulerend en voorwaardelijk leiderschap –
legaliteit (rechtsbinding), machtenscheiding, grondrechten, onafhankelijke rechter
Het gaat om de kritische individu
Vertaling: liberal democracy
Functionele definitie: kijken naar wat grondwetten doen
Waar gaan grondwetten over
Functionele definitie
- Grondwetten gaan over ‘een wij’
- Leiderschap en coördinatie samenwerking
- Rechtssystemen en recht
Werkdefinitie vd grondwet/constitutie:
“Voorschriften die een rechts- en leiderschapssysteem van een land in het leven roepen en
normeren”
Effecten van constituties
Verklaringen waarom men wel/geen grondwet wil
- Weinig echt gemeten/onderzoek
We gaan er van uit dat het zo werkt
Vanzelfsprekend
- Toch wel enig inzicht
- Juridische effecten en betekenissen
- Economische aspecten en effecten
- Politieke aspecten en effecten
, Juridische aspecten: effecten en betekenissen
Schepping van een rechtssysteem (verbeelde wereld van het recht)
Een rechtsorde waarbinnen de afspraken en normen daarbinnen ook verbinden als
recht
Aantrekkelijke kant van de grondwet:
Voor binnenland: het zorgt voor legitimiteit
Het geeft een aura van legitimiteit. Als je je houdt aan regels, een rechtssysteem
hebt, dat je dan ook wel een eerlijk systeem zal hebben.
Voor buitenland: Interessant van buitenlandse investeerders. Betrouwbare partner
Effectief? Constitutionele prestaties
De vraag is of constituties effectief zijn, want er zijn ook veel nepconstituties
Er wordt gezegd dat hoe meer een land beloofd (hoe langer en meer grondrechten een
grondwet heeft), hoe minder realistisch dat dat allemaal waar gemaakt wordt.
Een land dat veel beloofd en weinig waarmaakt = sham constitution (nepconstitutie)
Een land dat weinig beloofd en wel veel levert = modest constitution (sterke constitutie)
NL: modest constitution
Grondwetten met een lange levensduur (die al lang bestaan) zijn landen met hoge
levensstandaard en grote potentiële welvaartsgroei
Economische aspecten en effecten
Grondwetten zijn ook economisch interessant
Constitutie als voorwaarde
Grondwet/constitutie is vaak een voorwaarde voor een markteconomie. Economie
moet gestuurd worden, anders treedt er marktfalen op
Barry Weingast: overheden geven marktinfrastructuur, markteconomie kan niet
zonder bestaan, en het komt meestal uit de Gw (bijv dat mensen gelijke rechten
hebben, structuur van arbeidsmarkt bijv wetten over monopolie)
Ran Hirschil: Er zijn 2 belangrijke vw voor economische ontwikkeling
1. Het bestaan van voorzienbare wetten die de markt reguleren
2. Legal regime that protects capital formation and ensures property rights
Constitutie als factor
Verlaagt de transactiekosten
Vergroting onderling vertrouwen – stabielere markttransacties – groter volume
(meer omvang & meer vermogen door stabielere markttransacties)
Theorie: Meer ‘vrijheid’ zorgt voor meer economische groei: niet waar!
Het verhaal van de grondwet
Grondwet is de basis van ons politieke systeem, het is belangrijk
Mensen vinden de grondwet belangrijk (94%), maar weten er alleen niks van af
We hebben er niet zo veel mee
Je hebt de tekst niet nodig om de waarde te snappen vd grondwet. Men kent de
letterlijke wetteksten niet, maar weet wel wat de kernwaarden zijn van de grondwet
en vindt dat belangrijk.
Vb. bij voetbal weet bijna niemand waar de regel van buitenspel staat (Reglement
Voetbal), maar men weet wel allemaal precies wat de regel inhoudt en wat de
gevolgen zijn/wanneer toe te passen/wat de waarde er van is
De grondwet is meer dan 200 jaar oud: Hij werd in 1814 herzien in NL (volgens de
Noren zijn we opnieuw begonnen met de grondwet, maar is niet het geval, hij was
herzien)
De eeuw van de grondwet
Er zijn 193 landen, waarvan 189 constituties een grondwet hebben (dus één documents-
grondwetten)
Israël en Zweden zijn wel constituties, maar hebben niet 1 document als Gw
Twijfelgevallen: Nieuw Zeeland, San Marino, wellicht VS?
Recent verschijnsel:
- 87% van al die grondwetten na 1950
- 74% van het totaal van na 1975
Dat is een stille revolutie (zo veel landen willen een grondwet na 1975)
Waarom willen landen een Gw?
- Want je graaft namelijk je eigen graf als leider, stel je belooft van alles maar komt het
niet na, als er dan een opvolger komt, die kan jou dan aanspreken op alles wat je niet
hebt gedaan
- Leiders willen een grondwet vanwege globalisering (je wilt mooie sier maken voor
buitenlandse investeerders) & legitimiteit
,Menselijke aard als bron?
I. Aangelegd voor samenleving
Mensen zijn sociale wezens
Samenwerken om te overleven (rolverdeling, concurrentie, opschaling: is instinct
geworden)
II. Twee pijlers voor die samenleving
Vertrouwen
Erkenning
Hoe kun je vertrouwen meten: dan moet je informatie kunnen overdragen
Vertrouwen – het Dunbar getal
Dunbar getal: dunbar’s number is a suggested cognitive limited to the number of people
with whom one can maintain stable social relationships.
Veel groepen hebben een maximale natuurlijke omvang. Zo zitten de hersenen in elkaar.
Mens kan samenwerken in groepsgrootte van maximaal 150 (waarin ze elkaar
kunnen vertrouwen)
De mens heeft dingen ontwikkelt waardoor we in grotere groepen kunnen samenwerken
Vb. religie, grenzen, stemrecht vanaf 18
Constitutie
Artefact om duurzaam grootschalige samenwerking mogelijk te maken.
Constituties zijn verzonnen (artificieel)
Een Gw roept een verbeelde orde uit, met een artificieel: vertrouwen en erkenning
Voor grootschalige samenwerking is leiderschap nodig.
Dat doen bijv via de Gw
Wisselen van leider dmv democratie, hiervoor zijn basisregels vastgelegd in constitutie nodig
Belangrijke vorm van niet-erkenning = pesten
,Grondwetsbegrippen: wat is een constitutie?
Juridische definities:
- Geschreven en ongeschreven grondwetten
- Formele constituties (grondwetten) en materiële constituties (fundamentele
rechtsregels met normen over leiderschap en een rechtssysteem)
- Verschil grondwet en constitutie
- Rigide en flexibele grondwetten
Ideologische of aspiratieve definities
- Constitutionalisme: het geloof dat het goed is grondwettelijk bestuur te hebben
(limited government) – het idee dat leiderschap moet worden beteugeld door het
recht (rule of law instead of rule by men)
- Democratische rechtsstaat (het idee van roulerend en voorwaardelijk leiderschap –
legaliteit (rechtsbinding), machtenscheiding, grondrechten, onafhankelijke rechter
Het gaat om de kritische individu
Vertaling: liberal democracy
Functionele definitie: kijken naar wat grondwetten doen
Waar gaan grondwetten over
Functionele definitie
- Grondwetten gaan over ‘een wij’
- Leiderschap en coördinatie samenwerking
- Rechtssystemen en recht
Werkdefinitie vd grondwet/constitutie:
“Voorschriften die een rechts- en leiderschapssysteem van een land in het leven roepen en
normeren”
Effecten van constituties
Verklaringen waarom men wel/geen grondwet wil
- Weinig echt gemeten/onderzoek
We gaan er van uit dat het zo werkt
Vanzelfsprekend
- Toch wel enig inzicht
- Juridische effecten en betekenissen
- Economische aspecten en effecten
- Politieke aspecten en effecten
, Juridische aspecten: effecten en betekenissen
Schepping van een rechtssysteem (verbeelde wereld van het recht)
Een rechtsorde waarbinnen de afspraken en normen daarbinnen ook verbinden als
recht
Aantrekkelijke kant van de grondwet:
Voor binnenland: het zorgt voor legitimiteit
Het geeft een aura van legitimiteit. Als je je houdt aan regels, een rechtssysteem
hebt, dat je dan ook wel een eerlijk systeem zal hebben.
Voor buitenland: Interessant van buitenlandse investeerders. Betrouwbare partner
Effectief? Constitutionele prestaties
De vraag is of constituties effectief zijn, want er zijn ook veel nepconstituties
Er wordt gezegd dat hoe meer een land beloofd (hoe langer en meer grondrechten een
grondwet heeft), hoe minder realistisch dat dat allemaal waar gemaakt wordt.
Een land dat veel beloofd en weinig waarmaakt = sham constitution (nepconstitutie)
Een land dat weinig beloofd en wel veel levert = modest constitution (sterke constitutie)
NL: modest constitution
Grondwetten met een lange levensduur (die al lang bestaan) zijn landen met hoge
levensstandaard en grote potentiële welvaartsgroei
Economische aspecten en effecten
Grondwetten zijn ook economisch interessant
Constitutie als voorwaarde
Grondwet/constitutie is vaak een voorwaarde voor een markteconomie. Economie
moet gestuurd worden, anders treedt er marktfalen op
Barry Weingast: overheden geven marktinfrastructuur, markteconomie kan niet
zonder bestaan, en het komt meestal uit de Gw (bijv dat mensen gelijke rechten
hebben, structuur van arbeidsmarkt bijv wetten over monopolie)
Ran Hirschil: Er zijn 2 belangrijke vw voor economische ontwikkeling
1. Het bestaan van voorzienbare wetten die de markt reguleren
2. Legal regime that protects capital formation and ensures property rights
Constitutie als factor
Verlaagt de transactiekosten
Vergroting onderling vertrouwen – stabielere markttransacties – groter volume
(meer omvang & meer vermogen door stabielere markttransacties)
Theorie: Meer ‘vrijheid’ zorgt voor meer economische groei: niet waar!
