De invloed van dry needling op pijn ten gevolge van een
tenniselleboog: een critical appraisal of a topic (CAT)
Met het inleveren van dit beroepsproduct verklaar ik, Leonie Jansen, student aan de Master
Innovatie in Zorg en Welzijn van de Hogeschool Utrecht, dat ik bij het schrijven van dit
beroepsproduct, geen plagiaat heb gepleegd en dat het beroepsproduct het resultaat is van
mijn eigen werk en verwoord is in mijn eigen woorden behoudens citaten. Daar waar het
beroepsproduct gebaseerd is op informatie dan wel ideeën uit een andere informatiebron zal
ik die ander recht doen door naar diens geraadpleegde werk te verwijzen. Tevens verklaar ik
dat ik te allen tijde verantwoordelijk blijf voor het bovenstaande.
Cursusnaam: Evidence Based Practice
Naam: Leonie Jansen
Studentnummer:
Versie: summatief
Inleverdatum: 08-04-2024
Opleiding: Master Innovatie in Zorg en Welzijn
Naam mentor:
Aantal woorden: 2974
Cijfer: 6,5
,Samenvatting
Inleiding: Een tenniselleboog komt bij 1 tot 3% van de algemene bevolking voor en klachten
kunnen zeker een half jaar duren. De relatief nieuwe behandelmethode dry needling kan
mogelijk helpen bij het verminderen van pijn ten gevolgde van een tenniselleboog. Echter is
volgens het Nederlands Huisartsen Genootschap van geen enkele behandelmethode
aangetoond dat deze de duur van klachten bij een tenniselleboog verkort en beveelt
daarmee fysiotherapie niet aan. Het doel van dit onderzoek is om te onderzoeken of de
toepassing van dry needling bij pijn ten gevolge van een tenniselleboog wetenschappelijk
kan worden onderbouwd.
Methode: Dit onderzoek volgt de stappen van een critical appraisal of a topic. Hierbij is
gezocht in drie verschillende databanken middels de PI(C)O-systematiek. Aan de hand van
de in- en exclusiecriteria werden artikelen geselecteerd. Deze artikelen zijn beoordeeld op
methodologische kwaliteit middels checklists. Aan de hand van deze artikelen kon antwoord
worden gegeven op de onderzoeksvraag.
Resultaten: In totaal zijn vier artikelen geïncludeerd. Drie van deze artikelen zijn van zeer
hoge methodologische kwaliteit. Eén artikel scoort heel laag. Uit alle artikelen bleek dat
significante verbeteringen op het gebied van pijn op de korte termijn optraden bij de
toepassing van dry needling bij een tenniselleboog. Wel wisselt de toepassing van dry
needling in elk artikel.
Conclusie: Waarschijnlijk kan dry needling helpen bij het verminderen van pijn ten gevolge
van een tenniselleboog. Wel is het onduidelijk op welke manier dit het beste kan worden
toegepast. Op dit moment is er nog geen aanbevolen behandeling voor een tenniselleboog.
Omdat de kosten en bijwerkingen minimaal zijn maakt dit het de moeite waard om dry
needling in de praktijk toe te passen ter vermindering van pijn bij een tenniselleboog.
2
,Inhoudsopgave
Samenvatting ........................................................................................................................ 2
1. Inleiding ............................................................................................................................. 4
2. Methode ............................................................................................................................ 5
2.1 Onderzoeksdesign ....................................................................................................... 5
2.2 PICO ............................................................................................................................ 5
2.3 Zoekproces .................................................................................................................. 6
2.3 Selectieproces ............................................................................................................. 7
2.4 Data-extractieproces .................................................................................................... 8
2.5 Beoordelingsproces ..................................................................................................... 8
3. Resultaten ......................................................................................................................... 9
3.1 Resultaat zoek- en selectieproces ............................................................................... 9
3.2 Resultaat geïncludeerde artikelen ...............................................................................10
4. Discussie ..........................................................................................................................13
5. Conclusie .........................................................................................................................15
Literatuurlijst .........................................................................................................................16
Bijlage A: Checklists beoordeling methodologische kwaliteit ................................................19
Bijlage B: Redeneerschema .................................................................................................31
Bijlage C: Peer assessments ................................................................................................32
Bijlage D: Leerrendement .....................................................................................................32
3
,1. Inleiding
Een veelvoorkomende werkgerelateerde gezondheidsklacht is een tenniselleboog, ook wel
epicondylitis lateralis (LE) genoemd. Dit is een peesontsteking waarbij klachten ontstaan aan
de buitenzijde van de elleboog, bij de aanhechting van de strekspieren van de pols
(“Epicondylitis”, 2009). De aandoening komt bij 1 tot 3% van de algemene bevolking voor en
klachten kunnen zeker een half jaar duren (Kuijer & Van der Molen, 2021).
In de fysiotherapiepraktijk waar de auteur werkzaam is worden regelmatig patiënten met LE
gezien. Hierbij worden fysiotherapeutische interventies als manuele mobilisaties,
oefentherapie, kinesiotape en dry needling toegepast. Vooral bij dry needling worden
positieve resultaten waargenomen.
Dry needling is een procedure waarbij een fijne naald (zonder vloeistof) in de huid en spieren
wordt ingebracht. Het richt zich op myofasciale triggerpoints, hyperprikkelbare plekken
voelbaar in de spier met als doel het verminderen van pijn (“Dry Needling”, z.d.). Deze
interventie wordt sinds 2007 toegepast binnen de fysiotherapie (Beersma et al., 2022).
Volgens de richtlijn van het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) is echter van geen
enkele behandelmethode aangetoond dat deze de duur van klachten bij LE verkort, en
fysiotherapie wordt niet aanbevolen (Assendelft et al., 2009).
Het doel van dit onderzoek is om te onderzoeken of de toepassing van dry needling bij pijn
ten gevolge van LE wetenschappelijk kan worden onderbouwd. Want alhoewel fysiotherapie
niet wordt aanbevolen in de verouderde richtlijn van het NHG (Assendelft et al., 2009) kan de
relatief nieuwe behandelmethode dry needling mogelijk helpen bij het verminderen van pijn
ten gevolge van LE.
Pijnvermindering bij LE is relevant, want met de toename van het aantal thuiswerkers sinds
de coronapandemie (Oude Hengel et al., 2023) kan de prevalentie van LE mogelijkerwijs
stijgen. Thuiswerkers bewegen immers minder en hebben daarmee meer klachten aan het
bewegingsapparaat dan locatiewerkers (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu,
2023). Tevens is het interessant om te achterhalen of dry needling de voorkeur heeft ten
opzichte van andere (fysiotherapeutische) behandelinterventies.
Hierbij is de volgende onderzoeksvraag geformuleerd: Kan dry needling helpen bij het
verminderen van pijn ten gevolge van een tenniselleboog?
4
, 2. Methode
2.1 Onderzoeksdesign
Dit onderzoek volgt de stappen van een critical appraisal of a topic (CAT). Deze stappen zijn
in aangepaste vorm afgeleid van De Brouwer et al. (2009) voor de module evidence based
practice (EBP) van de Hogeschool Utrecht (2023). Een overzicht van deze stappen staat
beschreven in Tabel 1.
Tabel 1
Stappen van een Critical Appraisal of a Topic (CAT) geformuleerd voor de module EBP a
Stappen Beschrijving stappen Weergave stappen
Stap 1 Scenario (aanleiding) presenteren Inleiding
Stap 2 Doelstelling en vraagstelling formuleren Inleiding
Stap 3 Zoek- en selectieproces van literatuur Methode
Stap 4 Kritische beoordeling van de artikelen Resultaten
Stap 5 Evidence presenteren Resultaten
Stap 6 Commentaar formuleren Discussie
Stap 7 Bottom line formuleren Conclusie
aHogeschool Utrecht (2023)
2.2 PICO
De aanleiding (stap 1) en de doel- en vraagstelling (stap 2) voor deze CAT zijn beschreven in
de inleiding. De vraagstelling is beschreven volgens de PI(C)O-systematiek (Van Loveren &
Aartman, 2007). PI(C)O staat voor: Patient, Intervention, (Comparison) en Outcome. Deze is
als volgt opgesteld:
P: Patiënten met LE
I: Dry needling
O: Pijn
De comparison is in de vraagstelling buiten beschouwing gelaten omdat de effectiviteit van
dry needling op zichzelf wordt getoetst en niet zo zeer in vergelijking met een andere
specifieke interventie. Tevens is uit het oriëntatieproces gebleken dat het toevoegen van een
comparison aan de zoekstring het aantal beschikbare relevante artikelen fors beperkt. Er is
echter geen bezwaar tegen het includeren van artikelen die wel een comparison hebben
toegevoegd. Het is namelijk interessant om te achterhalen of dry needling de voorkeur heeft
ten opzichte van andere interventies.
5
tenniselleboog: een critical appraisal of a topic (CAT)
Met het inleveren van dit beroepsproduct verklaar ik, Leonie Jansen, student aan de Master
Innovatie in Zorg en Welzijn van de Hogeschool Utrecht, dat ik bij het schrijven van dit
beroepsproduct, geen plagiaat heb gepleegd en dat het beroepsproduct het resultaat is van
mijn eigen werk en verwoord is in mijn eigen woorden behoudens citaten. Daar waar het
beroepsproduct gebaseerd is op informatie dan wel ideeën uit een andere informatiebron zal
ik die ander recht doen door naar diens geraadpleegde werk te verwijzen. Tevens verklaar ik
dat ik te allen tijde verantwoordelijk blijf voor het bovenstaande.
Cursusnaam: Evidence Based Practice
Naam: Leonie Jansen
Studentnummer:
Versie: summatief
Inleverdatum: 08-04-2024
Opleiding: Master Innovatie in Zorg en Welzijn
Naam mentor:
Aantal woorden: 2974
Cijfer: 6,5
,Samenvatting
Inleiding: Een tenniselleboog komt bij 1 tot 3% van de algemene bevolking voor en klachten
kunnen zeker een half jaar duren. De relatief nieuwe behandelmethode dry needling kan
mogelijk helpen bij het verminderen van pijn ten gevolgde van een tenniselleboog. Echter is
volgens het Nederlands Huisartsen Genootschap van geen enkele behandelmethode
aangetoond dat deze de duur van klachten bij een tenniselleboog verkort en beveelt
daarmee fysiotherapie niet aan. Het doel van dit onderzoek is om te onderzoeken of de
toepassing van dry needling bij pijn ten gevolge van een tenniselleboog wetenschappelijk
kan worden onderbouwd.
Methode: Dit onderzoek volgt de stappen van een critical appraisal of a topic. Hierbij is
gezocht in drie verschillende databanken middels de PI(C)O-systematiek. Aan de hand van
de in- en exclusiecriteria werden artikelen geselecteerd. Deze artikelen zijn beoordeeld op
methodologische kwaliteit middels checklists. Aan de hand van deze artikelen kon antwoord
worden gegeven op de onderzoeksvraag.
Resultaten: In totaal zijn vier artikelen geïncludeerd. Drie van deze artikelen zijn van zeer
hoge methodologische kwaliteit. Eén artikel scoort heel laag. Uit alle artikelen bleek dat
significante verbeteringen op het gebied van pijn op de korte termijn optraden bij de
toepassing van dry needling bij een tenniselleboog. Wel wisselt de toepassing van dry
needling in elk artikel.
Conclusie: Waarschijnlijk kan dry needling helpen bij het verminderen van pijn ten gevolge
van een tenniselleboog. Wel is het onduidelijk op welke manier dit het beste kan worden
toegepast. Op dit moment is er nog geen aanbevolen behandeling voor een tenniselleboog.
Omdat de kosten en bijwerkingen minimaal zijn maakt dit het de moeite waard om dry
needling in de praktijk toe te passen ter vermindering van pijn bij een tenniselleboog.
2
,Inhoudsopgave
Samenvatting ........................................................................................................................ 2
1. Inleiding ............................................................................................................................. 4
2. Methode ............................................................................................................................ 5
2.1 Onderzoeksdesign ....................................................................................................... 5
2.2 PICO ............................................................................................................................ 5
2.3 Zoekproces .................................................................................................................. 6
2.3 Selectieproces ............................................................................................................. 7
2.4 Data-extractieproces .................................................................................................... 8
2.5 Beoordelingsproces ..................................................................................................... 8
3. Resultaten ......................................................................................................................... 9
3.1 Resultaat zoek- en selectieproces ............................................................................... 9
3.2 Resultaat geïncludeerde artikelen ...............................................................................10
4. Discussie ..........................................................................................................................13
5. Conclusie .........................................................................................................................15
Literatuurlijst .........................................................................................................................16
Bijlage A: Checklists beoordeling methodologische kwaliteit ................................................19
Bijlage B: Redeneerschema .................................................................................................31
Bijlage C: Peer assessments ................................................................................................32
Bijlage D: Leerrendement .....................................................................................................32
3
,1. Inleiding
Een veelvoorkomende werkgerelateerde gezondheidsklacht is een tenniselleboog, ook wel
epicondylitis lateralis (LE) genoemd. Dit is een peesontsteking waarbij klachten ontstaan aan
de buitenzijde van de elleboog, bij de aanhechting van de strekspieren van de pols
(“Epicondylitis”, 2009). De aandoening komt bij 1 tot 3% van de algemene bevolking voor en
klachten kunnen zeker een half jaar duren (Kuijer & Van der Molen, 2021).
In de fysiotherapiepraktijk waar de auteur werkzaam is worden regelmatig patiënten met LE
gezien. Hierbij worden fysiotherapeutische interventies als manuele mobilisaties,
oefentherapie, kinesiotape en dry needling toegepast. Vooral bij dry needling worden
positieve resultaten waargenomen.
Dry needling is een procedure waarbij een fijne naald (zonder vloeistof) in de huid en spieren
wordt ingebracht. Het richt zich op myofasciale triggerpoints, hyperprikkelbare plekken
voelbaar in de spier met als doel het verminderen van pijn (“Dry Needling”, z.d.). Deze
interventie wordt sinds 2007 toegepast binnen de fysiotherapie (Beersma et al., 2022).
Volgens de richtlijn van het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) is echter van geen
enkele behandelmethode aangetoond dat deze de duur van klachten bij LE verkort, en
fysiotherapie wordt niet aanbevolen (Assendelft et al., 2009).
Het doel van dit onderzoek is om te onderzoeken of de toepassing van dry needling bij pijn
ten gevolge van LE wetenschappelijk kan worden onderbouwd. Want alhoewel fysiotherapie
niet wordt aanbevolen in de verouderde richtlijn van het NHG (Assendelft et al., 2009) kan de
relatief nieuwe behandelmethode dry needling mogelijk helpen bij het verminderen van pijn
ten gevolge van LE.
Pijnvermindering bij LE is relevant, want met de toename van het aantal thuiswerkers sinds
de coronapandemie (Oude Hengel et al., 2023) kan de prevalentie van LE mogelijkerwijs
stijgen. Thuiswerkers bewegen immers minder en hebben daarmee meer klachten aan het
bewegingsapparaat dan locatiewerkers (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu,
2023). Tevens is het interessant om te achterhalen of dry needling de voorkeur heeft ten
opzichte van andere (fysiotherapeutische) behandelinterventies.
Hierbij is de volgende onderzoeksvraag geformuleerd: Kan dry needling helpen bij het
verminderen van pijn ten gevolge van een tenniselleboog?
4
, 2. Methode
2.1 Onderzoeksdesign
Dit onderzoek volgt de stappen van een critical appraisal of a topic (CAT). Deze stappen zijn
in aangepaste vorm afgeleid van De Brouwer et al. (2009) voor de module evidence based
practice (EBP) van de Hogeschool Utrecht (2023). Een overzicht van deze stappen staat
beschreven in Tabel 1.
Tabel 1
Stappen van een Critical Appraisal of a Topic (CAT) geformuleerd voor de module EBP a
Stappen Beschrijving stappen Weergave stappen
Stap 1 Scenario (aanleiding) presenteren Inleiding
Stap 2 Doelstelling en vraagstelling formuleren Inleiding
Stap 3 Zoek- en selectieproces van literatuur Methode
Stap 4 Kritische beoordeling van de artikelen Resultaten
Stap 5 Evidence presenteren Resultaten
Stap 6 Commentaar formuleren Discussie
Stap 7 Bottom line formuleren Conclusie
aHogeschool Utrecht (2023)
2.2 PICO
De aanleiding (stap 1) en de doel- en vraagstelling (stap 2) voor deze CAT zijn beschreven in
de inleiding. De vraagstelling is beschreven volgens de PI(C)O-systematiek (Van Loveren &
Aartman, 2007). PI(C)O staat voor: Patient, Intervention, (Comparison) en Outcome. Deze is
als volgt opgesteld:
P: Patiënten met LE
I: Dry needling
O: Pijn
De comparison is in de vraagstelling buiten beschouwing gelaten omdat de effectiviteit van
dry needling op zichzelf wordt getoetst en niet zo zeer in vergelijking met een andere
specifieke interventie. Tevens is uit het oriëntatieproces gebleken dat het toevoegen van een
comparison aan de zoekstring het aantal beschikbare relevante artikelen fors beperkt. Er is
echter geen bezwaar tegen het includeren van artikelen die wel een comparison hebben
toegevoegd. Het is namelijk interessant om te achterhalen of dry needling de voorkeur heeft
ten opzichte van andere interventies.
5
