Wetenschapsfilosofie | Samenvattingen voor het portfolio
Analyses van de verschillende perspectieven aan de hand van de ontologie,
epistemologie, methodologie en ethiek van het perspectief.
Algemeen
Ontologie Hierbij gaat het om de aard van de werkelijkheid – oftewel: wat is de
werkelijkheid en waar is deze uit opgebouwd?
Epistomologie Hierbij gaat het om de vraag wat er telt als kennis en hoe we deze kennis
kunnen verkrijgen. Het gaat om de houding die je aan moet nemen ten
opzichte van het onderwerp. Deze houding wordt beïnvloed door de
ontologie.
Methodologie Hierbij gaat het om de methodes en technieken die je kunt gebruiken
om informatie te analyseren en te begrijpen, zoals bijvoorbeeld door het
afnemen van interviews of het doen van participerende observaties.
Ethiek Hierbij gaat het om het onderzoeken van goed en kwaad. Meer specifiek
gaat het om de moraliteit achter het onderzoek – oftewel: waarom is het
onderzoeken van juist deze werkelijkheid van belang?
, Wetenschapsfilosofie | Week 1
Inleiding, Fenomenologie en Hermeneutiek
A. De Ontologische vraag: welke idee van ‘de werkelijkheid’ gebruikt dit perspectief?
Bij de hermeneutiek ging het aanvankelijk om het bestuderen van geschreven teksten, met name uit de
Bijbel. Het analyseren van deze teksten had als doel om te achterhalen wat de betekenis is van de tekst
vanuit het perspectief van de auteur of om er achter te komen wat de intentie was van de auteur bij het
schrijven van de tekst. Het gaat bij de hermeneutiek dus om het beeld van de werkelijkheid dat door de
onderzochte teksten en hun auteurs tot stand wordt gebracht.
De fenomenologie bouwt hierop voort en doet onderzoek naar de ervaringen die een fenomeen
teweegbrengt. Er wordt niet geredeneerd vanuit een theorie, maar de ervaring zelf wordt als studieobject
gebruikt. Fenomenen zijn hierbij de dingen zoals ze aan ons verschijnen. Het beeld van de werkelijkheid
dat de fenomenologie gebruikt, is dus opgebouwd uit ervaringen, die het gevolg zijn van het in contact
komen met een bepaald fenomeen. Ieders ervaring is anders en daarom zijn er ook meerdere versies van
deze werkelijkheid. Het beeld van de werkelijkheid is dus afhankelijk van de persoon, diens positie en
het tijdsgewricht. De werkelijkheid is dan ook veranderlijk. Verder is de werkelijkheid waarvan bij de
fenomenologie wordt uitgegaan, zintuigelijk waarneembaar.
In beide gevallen is de culturele, historische en sociale context van de casus van belang. Beide
perspectieven gaan er vanuit dat de context van een casus, invloed heeft op de casus zelf. Hieruit volgend
kan worden gesteld dat de werkelijkheid waar beide perspectieven vanuit gaan kan worden gezien als
veranderlijk.
B. De Epistemologische vraag: hoe kunnen wij die werkelijkheid begrijpen?
De Franse filosoof Maurice Merleau-Ponty (1908-1961) meent dat elke observatie beïnvloed wordt door
de positie van degene die de observatie doet en dat de observatie hier ook niet los van gezien kan worden.
Gesteld kan worden dat de onderzoeker zich in het geval van zowel de hermeneutiek als de
fenomenologie hier bewust van moet zijn. Merleau-Ponty heeft iets tegen het reductionisme tot bepaalde
wetmatigheden zoals daar bij andere wetenschappen wel sprake van is.
Zoals eerder gesteld, is bij zowel de hermeneutiek als de fenomenologie de culturele, historische en
sociale context van het onderzoeksobject van belang. Participatie met het onderzoeksobject biedt hierbij
uitkomst. In het geval van de hermeneutiek, zal de onderzoeker door om te gaan met de auteur van een
tekst meer inzicht krijgen in de manier waarop een tekst is opgesteld en wat de redenen hiervoor zijn.
Bij de fenomenologie geldt dat de onderzoeker meer inzicht krijgt in de manier waarop individuen
bepaalde zaken ervaren, door met deze individuen om te gaan en met hen te praten.
Een onderzoek vanuit één van deze twee perspectieven is nooit af, omdat de interpretaties per individu
verschillen. De aard van het onderzoeksobject is dus dat iedereen een andere lezing kan bieden. Ook
kan tijd een rol spelen bij het interpreteren van een onderzoeksobject en de verschillen die in de
interpretaties ontstaan.
Analyses van de verschillende perspectieven aan de hand van de ontologie,
epistemologie, methodologie en ethiek van het perspectief.
Algemeen
Ontologie Hierbij gaat het om de aard van de werkelijkheid – oftewel: wat is de
werkelijkheid en waar is deze uit opgebouwd?
Epistomologie Hierbij gaat het om de vraag wat er telt als kennis en hoe we deze kennis
kunnen verkrijgen. Het gaat om de houding die je aan moet nemen ten
opzichte van het onderwerp. Deze houding wordt beïnvloed door de
ontologie.
Methodologie Hierbij gaat het om de methodes en technieken die je kunt gebruiken
om informatie te analyseren en te begrijpen, zoals bijvoorbeeld door het
afnemen van interviews of het doen van participerende observaties.
Ethiek Hierbij gaat het om het onderzoeken van goed en kwaad. Meer specifiek
gaat het om de moraliteit achter het onderzoek – oftewel: waarom is het
onderzoeken van juist deze werkelijkheid van belang?
, Wetenschapsfilosofie | Week 1
Inleiding, Fenomenologie en Hermeneutiek
A. De Ontologische vraag: welke idee van ‘de werkelijkheid’ gebruikt dit perspectief?
Bij de hermeneutiek ging het aanvankelijk om het bestuderen van geschreven teksten, met name uit de
Bijbel. Het analyseren van deze teksten had als doel om te achterhalen wat de betekenis is van de tekst
vanuit het perspectief van de auteur of om er achter te komen wat de intentie was van de auteur bij het
schrijven van de tekst. Het gaat bij de hermeneutiek dus om het beeld van de werkelijkheid dat door de
onderzochte teksten en hun auteurs tot stand wordt gebracht.
De fenomenologie bouwt hierop voort en doet onderzoek naar de ervaringen die een fenomeen
teweegbrengt. Er wordt niet geredeneerd vanuit een theorie, maar de ervaring zelf wordt als studieobject
gebruikt. Fenomenen zijn hierbij de dingen zoals ze aan ons verschijnen. Het beeld van de werkelijkheid
dat de fenomenologie gebruikt, is dus opgebouwd uit ervaringen, die het gevolg zijn van het in contact
komen met een bepaald fenomeen. Ieders ervaring is anders en daarom zijn er ook meerdere versies van
deze werkelijkheid. Het beeld van de werkelijkheid is dus afhankelijk van de persoon, diens positie en
het tijdsgewricht. De werkelijkheid is dan ook veranderlijk. Verder is de werkelijkheid waarvan bij de
fenomenologie wordt uitgegaan, zintuigelijk waarneembaar.
In beide gevallen is de culturele, historische en sociale context van de casus van belang. Beide
perspectieven gaan er vanuit dat de context van een casus, invloed heeft op de casus zelf. Hieruit volgend
kan worden gesteld dat de werkelijkheid waar beide perspectieven vanuit gaan kan worden gezien als
veranderlijk.
B. De Epistemologische vraag: hoe kunnen wij die werkelijkheid begrijpen?
De Franse filosoof Maurice Merleau-Ponty (1908-1961) meent dat elke observatie beïnvloed wordt door
de positie van degene die de observatie doet en dat de observatie hier ook niet los van gezien kan worden.
Gesteld kan worden dat de onderzoeker zich in het geval van zowel de hermeneutiek als de
fenomenologie hier bewust van moet zijn. Merleau-Ponty heeft iets tegen het reductionisme tot bepaalde
wetmatigheden zoals daar bij andere wetenschappen wel sprake van is.
Zoals eerder gesteld, is bij zowel de hermeneutiek als de fenomenologie de culturele, historische en
sociale context van het onderzoeksobject van belang. Participatie met het onderzoeksobject biedt hierbij
uitkomst. In het geval van de hermeneutiek, zal de onderzoeker door om te gaan met de auteur van een
tekst meer inzicht krijgen in de manier waarop een tekst is opgesteld en wat de redenen hiervoor zijn.
Bij de fenomenologie geldt dat de onderzoeker meer inzicht krijgt in de manier waarop individuen
bepaalde zaken ervaren, door met deze individuen om te gaan en met hen te praten.
Een onderzoek vanuit één van deze twee perspectieven is nooit af, omdat de interpretaties per individu
verschillen. De aard van het onderzoeksobject is dus dat iedereen een andere lezing kan bieden. Ook
kan tijd een rol spelen bij het interpreteren van een onderzoeksobject en de verschillen die in de
interpretaties ontstaan.
