Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1 ......................................................................................................................................................................... 3
Deel 1: Grondslagen van kwalitatief onderzoek.......................................................................................... 3
Hoofdstuk 2 ...................................................................................................................................................................... 16
Hoofdstuk 3 ...................................................................................................................................................................... 37
Hoofdstuk 4 ...................................................................................................................................................................... 58
Hoofdstuk 5 ...................................................................................................................................................................... 71
Deel 2 .............................................................................................................................................................................. 87
Hoofdstuk 6 ...................................................................................................................................................................... 88
Hoofdstuk 7 ....................................................................................................................................................................102
Hoofdstuk 8 ....................................................................................................................................................................120
Hoofdstuk 9 ....................................................................................................................................................................123
Hoofdstuk 10 .................................................................................................................................................................138
Hoofdstuk 11 .................................................................................................................................................................146
Hoofdstuk 12 .................................................................................................................................................................156
Hoofdstuk 13 .................................................................................................................................................................174
Hoofdstuk 14 .................................................................................................................................................................186
Hoofdstuk 15 .................................................................................................................................................................190
Hoofdstuk 16 .................................................................................................................................................................201
Hoofdstuk 17 .................................................................................................................................................................212
Hoofdstuk 18 .................................................................................................................................................................240
Hoofdstuk 19 .................................................................................................................................................................253
Hoofdstuk 20 .................................................................................................................................................................282
Hoofdstuk 21 .................................................................................................................................................................299
Hoofdstuk 22 .................................................................................................................................................................313
Deel 5: Kwalitatieve data-analyse..................................................................................................................341
Hoofdstuk 23 .................................................................................................................................................................342
Hoofdstuk 24 .................................................................................................................................................................347
Hoofdstuk 25 .................................................................................................................................................................361
Hoofdstuk 26 .................................................................................................................................................................372
Hoofdstuk 27 .................................................................................................................................................................387
1
,Hoofdstuk 28 .................................................................................................................................................................403
DEEL 6: Aarding, schrijven en vooruitzichten ........................................................................................417
Hoofdstuk 29 .................................................................................................................................................................420
Hoofdstuk 30 .................................................................................................................................................................440
Hoofdstuk 31 .................................................................................................................................................................448
2
,Hoofdstuk 1
Deel 1: Grondslagen van kwalitatief onderzoek
Deel 1 is bedoeld om de basis te leggen voor het uitvoeren van kwalitatief onderzoek en om
je te helpen de volgende delen van dit boek te begrijpen. Dit deel schetst ook waarom
kwalitatief onderzoek bijzonder relevant is geworden in de laatste decennia van de
twintigste eeuw en aan het begin van de eenentwintigste eeuw.
Deel 1 begint met een overzicht van de achtergronden van kwalitatief onderzoek.
Vervolgens maak je kennis met de essentiële kenmerken van kwalitatief onderzoek, zoals
behandeld in hoofdstuk 1 in het algemeen. Hoofdstuk 2 schetst de relatie tussen kwalitatief
en kwantitatief onderzoek en de mogelijkheden en valkuilen van het combineren van beide
benaderingen.
Daarna bekijken we de belangrijkste theoretische perspectieven die ten grondslag liggen
aan kwalitatief onderzoek. Deze theoretische perspectieven kunnen worden beschouwd als
de theoretische kaders van kwalitatief onderzoek. Elk van deze perspectieven bevat
aannames over de aard van de werkelijkheid, hoe een probleem conceptueel moet worden
benaderd en hoe onderzoek moet worden gepland (zoals uitgewerkt in hoofdstuk 3). In dit
hoofdstuk zullen we ook twee invloedrijke discussies tegenkomen in kwalitatief onderzoek.
De eerste betreft positivisme en constructivisme als epistemologische basisaanname; de
tweede richt zich op de impact van feministische standpunten op kwalitatief onderzoek in
het algemeen.
Hoofdstuk 4 brengt methoden en gegevens in kwalitatief onderzoek in kaart (deze worden
later in dit boek gedetailleerder gepresenteerd). De discussie over positivisme en
constructivisme zal in het laatste hoofdstuk van dit deel (hoofdstuk 5) verder worden
ontwikkeld. Daar zullen we vragen beantwoorden over de epistemologische achtergrond
van het gebruik van tekst in kwalitatief onderzoek en de basisprocessen bij het construeren
en begrijpen van teksten behandelen. Samen bieden deze hoofdstukken een raamwerk dat
de toepassing van kwalitatieve onderzoeksmethoden ondersteunt, die later in het boek
gedetailleerder worden beschreven en besproken.
Waarom en hoe kwalitatief onderzoek te doen?
Inhoud van dit hoofdstuk
• De relevantie van kwalitatief onderzoek
• Onderzoeksvragen als uitgangspunt
• Beperkingen van kwantitatief onderzoek
• Essentiële kenmerken
• Een korte geschiedenis van kwalitatief onderzoek
3
, • Kwalitatief onderzoek aan het einde van de moderniteit
• Een checklist voor kwalitatief onderzoek
• Oriëntatiepunten in kwalitatieve oefeningen voor het reflecteren op het hoofdstuk
en voor het plannen van je project
Hoofdstukdoelstellingen
Dit hoofdstuk is bedoeld om je te helpen:
• De belangrijkste kenmerken van kwalitatief onderzoek te begrijpen in relatie tot de
geschiedenis ervan en achtergrond.
• Gemeenschappelijke kenmerken van kwalitatief onderzoek te identificeren.
• Te zien waarom kwalitatief onderzoek relevant en noodzakelijk is in hedendaags
onderzoek.
De relevantie van kwalitatief onderzoek
Waarom kwalitatief onderzoek gebruiken?
Waarom zou je kwalitatief onderzoek gebruiken? Is er een specifieke noodzaak voor deze
benadering in de huidige situatie? Als eerste stap schets ik waarom de belangstelling voor
kwalitatief onderzoek de afgelopen decennia aanzienlijk is gegroeid. Vanwege een
ontwikkeling die bekend is geworden als de pluralisering van leefwerelden, is kwalitatief
onderzoek van specifiek belang voor de studie van sociale relaties. Deze zinsnede,
geassocieerd met wat Habermas de ‘nieuwe onbekendheid’ noemt (Habermas 1996),
probeert de toenemende ‘individualisering van levenswijzen en biografische patronen’
(Beck 1992) en de oplossing van ‘oude’ sociale ongelijkheden in de nieuwe diversiteit van
milieus, subculturen, levensstijlen en manieren van leven.
Deze pluralisering vereist van sociale onderzoekers een nieuwe gevoeligheid voor de
empirische studie van kwesties. Voorstanders van postmodernisme hebben betoogd dat het
tijdperk van grote verhalen en theorieën voorbij is: lokaal, temporeel en situationeel
beperkte narratieven hebben nu nieuwe implicaties. In deze context wordt de volgende
uitspraak van Blumer opnieuw relevant: “We staan vrijwel altijd voor een gebrek aan
bekendheid met wat er feitelijk gebeurt in de levenssfeer die voor studie gekozen is” (1969,
p. 33).
De huidige processen van mondialisering (zie Flick 2014c) en de toenemende migratie
binnen en tussen continenten veroorzaken sociale veranderingen en de daaruit
voortvloeiende diversificatie van leefwerelden. Dit confronteert sociale onderzoekers
steeds vaker met nieuwe sociale contexten en perspectieven. Als gevolg hiervan falen hun
traditionele deductieve methodologieën – waarbij ze onderzoeksvragen en hypothesen
afleiden uit theoretische modellen en deze toetsen aan empirisch bewijs – vanwege de
4
Hoofdstuk 1 ......................................................................................................................................................................... 3
Deel 1: Grondslagen van kwalitatief onderzoek.......................................................................................... 3
Hoofdstuk 2 ...................................................................................................................................................................... 16
Hoofdstuk 3 ...................................................................................................................................................................... 37
Hoofdstuk 4 ...................................................................................................................................................................... 58
Hoofdstuk 5 ...................................................................................................................................................................... 71
Deel 2 .............................................................................................................................................................................. 87
Hoofdstuk 6 ...................................................................................................................................................................... 88
Hoofdstuk 7 ....................................................................................................................................................................102
Hoofdstuk 8 ....................................................................................................................................................................120
Hoofdstuk 9 ....................................................................................................................................................................123
Hoofdstuk 10 .................................................................................................................................................................138
Hoofdstuk 11 .................................................................................................................................................................146
Hoofdstuk 12 .................................................................................................................................................................156
Hoofdstuk 13 .................................................................................................................................................................174
Hoofdstuk 14 .................................................................................................................................................................186
Hoofdstuk 15 .................................................................................................................................................................190
Hoofdstuk 16 .................................................................................................................................................................201
Hoofdstuk 17 .................................................................................................................................................................212
Hoofdstuk 18 .................................................................................................................................................................240
Hoofdstuk 19 .................................................................................................................................................................253
Hoofdstuk 20 .................................................................................................................................................................282
Hoofdstuk 21 .................................................................................................................................................................299
Hoofdstuk 22 .................................................................................................................................................................313
Deel 5: Kwalitatieve data-analyse..................................................................................................................341
Hoofdstuk 23 .................................................................................................................................................................342
Hoofdstuk 24 .................................................................................................................................................................347
Hoofdstuk 25 .................................................................................................................................................................361
Hoofdstuk 26 .................................................................................................................................................................372
Hoofdstuk 27 .................................................................................................................................................................387
1
,Hoofdstuk 28 .................................................................................................................................................................403
DEEL 6: Aarding, schrijven en vooruitzichten ........................................................................................417
Hoofdstuk 29 .................................................................................................................................................................420
Hoofdstuk 30 .................................................................................................................................................................440
Hoofdstuk 31 .................................................................................................................................................................448
2
,Hoofdstuk 1
Deel 1: Grondslagen van kwalitatief onderzoek
Deel 1 is bedoeld om de basis te leggen voor het uitvoeren van kwalitatief onderzoek en om
je te helpen de volgende delen van dit boek te begrijpen. Dit deel schetst ook waarom
kwalitatief onderzoek bijzonder relevant is geworden in de laatste decennia van de
twintigste eeuw en aan het begin van de eenentwintigste eeuw.
Deel 1 begint met een overzicht van de achtergronden van kwalitatief onderzoek.
Vervolgens maak je kennis met de essentiële kenmerken van kwalitatief onderzoek, zoals
behandeld in hoofdstuk 1 in het algemeen. Hoofdstuk 2 schetst de relatie tussen kwalitatief
en kwantitatief onderzoek en de mogelijkheden en valkuilen van het combineren van beide
benaderingen.
Daarna bekijken we de belangrijkste theoretische perspectieven die ten grondslag liggen
aan kwalitatief onderzoek. Deze theoretische perspectieven kunnen worden beschouwd als
de theoretische kaders van kwalitatief onderzoek. Elk van deze perspectieven bevat
aannames over de aard van de werkelijkheid, hoe een probleem conceptueel moet worden
benaderd en hoe onderzoek moet worden gepland (zoals uitgewerkt in hoofdstuk 3). In dit
hoofdstuk zullen we ook twee invloedrijke discussies tegenkomen in kwalitatief onderzoek.
De eerste betreft positivisme en constructivisme als epistemologische basisaanname; de
tweede richt zich op de impact van feministische standpunten op kwalitatief onderzoek in
het algemeen.
Hoofdstuk 4 brengt methoden en gegevens in kwalitatief onderzoek in kaart (deze worden
later in dit boek gedetailleerder gepresenteerd). De discussie over positivisme en
constructivisme zal in het laatste hoofdstuk van dit deel (hoofdstuk 5) verder worden
ontwikkeld. Daar zullen we vragen beantwoorden over de epistemologische achtergrond
van het gebruik van tekst in kwalitatief onderzoek en de basisprocessen bij het construeren
en begrijpen van teksten behandelen. Samen bieden deze hoofdstukken een raamwerk dat
de toepassing van kwalitatieve onderzoeksmethoden ondersteunt, die later in het boek
gedetailleerder worden beschreven en besproken.
Waarom en hoe kwalitatief onderzoek te doen?
Inhoud van dit hoofdstuk
• De relevantie van kwalitatief onderzoek
• Onderzoeksvragen als uitgangspunt
• Beperkingen van kwantitatief onderzoek
• Essentiële kenmerken
• Een korte geschiedenis van kwalitatief onderzoek
3
, • Kwalitatief onderzoek aan het einde van de moderniteit
• Een checklist voor kwalitatief onderzoek
• Oriëntatiepunten in kwalitatieve oefeningen voor het reflecteren op het hoofdstuk
en voor het plannen van je project
Hoofdstukdoelstellingen
Dit hoofdstuk is bedoeld om je te helpen:
• De belangrijkste kenmerken van kwalitatief onderzoek te begrijpen in relatie tot de
geschiedenis ervan en achtergrond.
• Gemeenschappelijke kenmerken van kwalitatief onderzoek te identificeren.
• Te zien waarom kwalitatief onderzoek relevant en noodzakelijk is in hedendaags
onderzoek.
De relevantie van kwalitatief onderzoek
Waarom kwalitatief onderzoek gebruiken?
Waarom zou je kwalitatief onderzoek gebruiken? Is er een specifieke noodzaak voor deze
benadering in de huidige situatie? Als eerste stap schets ik waarom de belangstelling voor
kwalitatief onderzoek de afgelopen decennia aanzienlijk is gegroeid. Vanwege een
ontwikkeling die bekend is geworden als de pluralisering van leefwerelden, is kwalitatief
onderzoek van specifiek belang voor de studie van sociale relaties. Deze zinsnede,
geassocieerd met wat Habermas de ‘nieuwe onbekendheid’ noemt (Habermas 1996),
probeert de toenemende ‘individualisering van levenswijzen en biografische patronen’
(Beck 1992) en de oplossing van ‘oude’ sociale ongelijkheden in de nieuwe diversiteit van
milieus, subculturen, levensstijlen en manieren van leven.
Deze pluralisering vereist van sociale onderzoekers een nieuwe gevoeligheid voor de
empirische studie van kwesties. Voorstanders van postmodernisme hebben betoogd dat het
tijdperk van grote verhalen en theorieën voorbij is: lokaal, temporeel en situationeel
beperkte narratieven hebben nu nieuwe implicaties. In deze context wordt de volgende
uitspraak van Blumer opnieuw relevant: “We staan vrijwel altijd voor een gebrek aan
bekendheid met wat er feitelijk gebeurt in de levenssfeer die voor studie gekozen is” (1969,
p. 33).
De huidige processen van mondialisering (zie Flick 2014c) en de toenemende migratie
binnen en tussen continenten veroorzaken sociale veranderingen en de daaruit
voortvloeiende diversificatie van leefwerelden. Dit confronteert sociale onderzoekers
steeds vaker met nieuwe sociale contexten en perspectieven. Als gevolg hiervan falen hun
traditionele deductieve methodologieën – waarbij ze onderzoeksvragen en hypothesen
afleiden uit theoretische modellen en deze toetsen aan empirisch bewijs – vanwege de
4
