Hoofdstuk 1 – Een begrippenkader voor de organisatiekunde
1.4 Productiviteit, effectiviteit en efficiëntie
Om een organisatie te onderzoeken, hebben we meetinstrumenten nodig. Drie belangrijke criteria bij
de beoordeling van organisaties zijn productiviteit, effectiviteit en efficiëntie.
Productiviteit (P) is de verhouding tussen het bereikt resultaat (R) en de daarvoor gebrachte offers
(O). Het beoogde resultaat is de opbrengst van de producten of diensten. De offers zijn de kosten die
gemaakt zijn voor grondstoffen of arbeid die gemaakt moesten worden om het product te kunnen
maken. Het productiviteitsgetal laat zien dat een resultaat bijvoorbeeld twee keer zo hoog is als de
offers die hierin zijn gestoken. Hoe hoger dit getal, hoe beter de organisatie presteert.
Productiviteit = resultaat/ offers
Maximaal haalbare productiviteit is de productiviteit waarbij de organisatie met de laagste offers het
maximale resultaat wordt gerealiseerd. Dit is vaak de norm die ze in de praktijk proberen te
benaderen. Dit kan bereikt worden door meer te werken. Het kan ook niet worden bereikt door het
falen van een productiemiddel of het kostte tocht meer geld dan gedacht.
Productiviteit(max) = Resultaat(max)/ offers(min)
Wanneer de productiviteit lager is dan de maximaal haalbare, kan men dit uitdrukken in
verhoudingsgetallen, effectiviteit en efficiëntie.
Effectiviteit is de verhouding tussen het werkelijk bereikte resultaat en het normresultaat dat men
eigenlijk had moeten halen.
Effectiviteit = R(werkelijk)/ R(norm)
Efficiëntie is de verhouding tussen de normoffers die men eigenlijk had mogen brengen en de
werkelijk gebrachte offers.
Efficiëntie = O(norm)/ O(werkelijk), O = Offer
Al deze cijfers worden gebruikt om bedrijven over de hele wereld met elkaar te kunnen vergelijken.