Hoofdstuk 7
7.1 Nieuwe ideeën over samenleven
Hoe kun je het ontstaan van verlichte ideeën beschrijven en verklaren?
- Wetenschappers gebruikten verstand en logica, wat goede gevolgen had. Ze
dachten dat een betere en eerlijkere samenleving mogelijk was door de mens en
de maatschappij te bestuderen. Dit heet rationeel optimisme. Verlichte denkers
stelden vragen zoals: ‘Waarom hebben koningen zoveel macht? Waarom maakt
de Kerk zoveel regels? Waarom is er ongelijkheid?’ Vroeger werden deze vragen
beantwoord met: ‘Dat is traditie’ of ‘Dat zegt onze religie’. Verlichte filosofen
bedachten nieuwe argumenten en oplossingen en bespraken die. Ze geloofden
ook dat mensen bepaalde rechten hebben, zoals vrijheid van meningsuiting. Als
men uitgaat van deze natuurlijke rechten, leidt dat tot meer gelijkheid tussen
mensen.
Wat zijn voorbeelden van verlichte ideeën en hoe kun je deze uitleggen?
- Montesquieu vond het belangrijk dat de macht niet bij één persoon of groep lag.
Hij stelde voor om de macht te verdelen over drie groepen die elkaar
controleren. Dit heet trias politica en vermindert de kans op machtsmisbruik.
Wie de leiders waren, vond hij minder belangrijk.
- Voltaire dacht dat alleen goed opgeleide mensen in het bestuur moesten zitten.
Hij vond dat 9 van de 10 mensen daar te dom voor waren.
- Filosoof John Locke vond dat mensen onderling een sociaal contract moesten
sluiten. Dit denkbeeldige verdrag maakte van hen een politieke eenheid, waarna
ze bestuurders konden kiezen. Het volk mocht deze bestuurders ontslaan als ze
niet in het belang van het volk werkten.
- Denker Rousseau steunde ook het idee van een sociaal contract, maar vond dat
het volk altijd de meeste macht moest hebben. De wil van de meerderheid
moest altijd gevolgd worden, en de minderheid moest zich daarbij neerleggen.
, Waarom hechtten verlichte denkers belang aan onderwijs en de verspreiding van
kennis?
- De meeste verlichte denkers dachten dat onderwijs mensen zou helpen om zelf
na te denken. De Franse wetenschappers Denis Diderot en Jean d’Alembert
maakten daarom een Encyclopédie. Hierin schreven honderden deskundigen
veel van de toen bekende kennis en ideeën op. Deze boeken werden veel
gelezen en hadden veel invloed op het denken van de mensen in Europa.
Wat houdt verlicht absolutisme in? Wat zijn voorbeelden van verlicht absolutisme?
- Sommige absolute vorsten stonden open voor verlichte ideeën. Frederik de
Grote van Pruisen was zo’n vorst. Hij wees het idee van goddelijk recht (droit
divin) af en vond dat hij verantwoording schuldig was aan het volk, alsof hij een
sociaal contract met hen had. Hij vond echter wel dat dit contract bindend was
en dat het volk hem niet kon afzetten. Frederik de Grote gaf zijn volk geen
inspraak in het bestuur, maar hij zorgde wel voor geloofsvrijheid en verbeterde
het onderwijs. Deze manier van regeren wordt verlicht absolutisme genoemd.
7.1 Nieuwe ideeën over samenleven
Hoe kun je het ontstaan van verlichte ideeën beschrijven en verklaren?
- Wetenschappers gebruikten verstand en logica, wat goede gevolgen had. Ze
dachten dat een betere en eerlijkere samenleving mogelijk was door de mens en
de maatschappij te bestuderen. Dit heet rationeel optimisme. Verlichte denkers
stelden vragen zoals: ‘Waarom hebben koningen zoveel macht? Waarom maakt
de Kerk zoveel regels? Waarom is er ongelijkheid?’ Vroeger werden deze vragen
beantwoord met: ‘Dat is traditie’ of ‘Dat zegt onze religie’. Verlichte filosofen
bedachten nieuwe argumenten en oplossingen en bespraken die. Ze geloofden
ook dat mensen bepaalde rechten hebben, zoals vrijheid van meningsuiting. Als
men uitgaat van deze natuurlijke rechten, leidt dat tot meer gelijkheid tussen
mensen.
Wat zijn voorbeelden van verlichte ideeën en hoe kun je deze uitleggen?
- Montesquieu vond het belangrijk dat de macht niet bij één persoon of groep lag.
Hij stelde voor om de macht te verdelen over drie groepen die elkaar
controleren. Dit heet trias politica en vermindert de kans op machtsmisbruik.
Wie de leiders waren, vond hij minder belangrijk.
- Voltaire dacht dat alleen goed opgeleide mensen in het bestuur moesten zitten.
Hij vond dat 9 van de 10 mensen daar te dom voor waren.
- Filosoof John Locke vond dat mensen onderling een sociaal contract moesten
sluiten. Dit denkbeeldige verdrag maakte van hen een politieke eenheid, waarna
ze bestuurders konden kiezen. Het volk mocht deze bestuurders ontslaan als ze
niet in het belang van het volk werkten.
- Denker Rousseau steunde ook het idee van een sociaal contract, maar vond dat
het volk altijd de meeste macht moest hebben. De wil van de meerderheid
moest altijd gevolgd worden, en de minderheid moest zich daarbij neerleggen.
, Waarom hechtten verlichte denkers belang aan onderwijs en de verspreiding van
kennis?
- De meeste verlichte denkers dachten dat onderwijs mensen zou helpen om zelf
na te denken. De Franse wetenschappers Denis Diderot en Jean d’Alembert
maakten daarom een Encyclopédie. Hierin schreven honderden deskundigen
veel van de toen bekende kennis en ideeën op. Deze boeken werden veel
gelezen en hadden veel invloed op het denken van de mensen in Europa.
Wat houdt verlicht absolutisme in? Wat zijn voorbeelden van verlicht absolutisme?
- Sommige absolute vorsten stonden open voor verlichte ideeën. Frederik de
Grote van Pruisen was zo’n vorst. Hij wees het idee van goddelijk recht (droit
divin) af en vond dat hij verantwoording schuldig was aan het volk, alsof hij een
sociaal contract met hen had. Hij vond echter wel dat dit contract bindend was
en dat het volk hem niet kon afzetten. Frederik de Grote gaf zijn volk geen
inspraak in het bestuur, maar hij zorgde wel voor geloofsvrijheid en verbeterde
het onderwijs. Deze manier van regeren wordt verlicht absolutisme genoemd.
