Gezinnen Van Nu – Probleem 14
Literatuur: artikelen Pels, Mesman, Durgel & Pels
Wat is de invloed van cultuur op de opvoeding en hoe komt dit?
Artikel Pels & Nijsten “Eenheid en diversiteit in de opvoeding”
Diversiteit in opvoeding = er is in Nederland een enorme verandering geweest in de ouder-
kindrelaties van autoritair naar egalitair en van groepsgericht naar individualistisch. Dit
heeft geleid tot een toegenomen kindgerichtheid en een grotere autonomie van
adolescenten die zich sterk op leeftijdgenoten richten. Nederlandse ouders voeden
tegenwoordig meer op in overleg met hun kinderen en minder door het uitoefenen van
macht. Zo is er een toename van autoritatieve controle en afname van autoritaire controle.
Autoritatieve controle: houdt in dat ouders hun kinderen laten instemmen met hun
wensen door hen informatie en uitleg te geven (redenering), een beroep te doen op
hun verantwoordelijkheidsgevoel en door te wijzen op mogelijke consequenties van
misdragingen en op eerder gemaakte afspraken (inductie).
Autoritaire of restrictieve controle: het gebruik van ouderlijke macht bij het
controleren van het gedrag van kinderen door te waarschuwen, dreigen of straffen.
Ondersteuning: verwijst naar gedrag dat erop is gericht kinderen een veilige en
warme omgeving te bieden, waarin ouders hen liefdevol en begripvol behandelen.
Een autoritaire opvoedingsstijl paart een hoge mate van machtsuitoefening aan een
lage mate van ondersteuning, terwijl een autoritatieve opvoedingsstijl gekenmerkt
wordt door een hoge mate van autoritatieve controle en van ondersteuning.
Daarnaast gaan een permissieve stijl en een verwaarlozende stijl samen met een
lage mate van controle en een hoge of lage mate van ondersteuning.
Een autoritatieve opvoedingsstijl wordt het meest gebruikt door ouders uit de blanke
autochtone middenklasse en gaat samen met een positieve ontwikkeling van kinderen. Deze
samenhang wordt niet of in mindere mate gevonden bij etnische minderheidsgroepen. Hoe
ouders hun kinderen opvoeden en hoe de gezinsverhoudingen zich ontwikkelen als kinderen
ouder en zelfredzamer worden, varieert met de structurele, sociaal-culturele en familiale
context. Terwijl een autoritaire opvoedingsstijl in de westerse context als problematisch
wordt gezien, kan deze in andere contexten (vb. werkloosheid, stigmatisering) de voorkeur
hebben en zelfs geassocieerd zijn met het ondersteunen van kinderen.
Eerder onderzoek onder allochtone gezinnen in Nederland leidt tot de aanname dat
conformiteit en collectivisme in deze groepen meer worden gewaardeerd en dat de
opvoeding meer autoritair is dan in autochtoon-Nederlandse gezinnen. De verwachting is
dat allochtone moeders, naarmate zij behoren tot jongere generaties en hoger zijn opgeleid,
meer waarde zullen hechten aan autonomie en minder aan conformiteit en dat zij meer
gebruik maken van autoritatieve en minder van autoritaire controletechnieken. Anderzijds
wordt verwacht dat de moeders niet volledig zullen gaan lijken op autochtone Nederlanders
wat betreft hun opvoedingspatronen. Zij ontwikkelen nieuwe patronen waarmee zij kunnen
antwoorden op de brede omgevingseisen waaraan zij en hun kinderen moeten voldoen.
1
, Relatie tussen ouders en adolescenten = doordat er in Nederland sprake is van steeds
langere opleidingstrajecten is er meer ruimte voor een aparte jeugdfase, een mortuarium na
de puberteit, waarin jongeren enige bewegingsvrijheid genieten en kunnen experimenteren
met relaties voordat het serieuze leven begint. Twee veranderingen in de opvoeding:
1) Er is sprake van een onderhandelingshuishouding, waardoor de machtsbalans in het
gezin is veranderd ten voordele van de kinderen.
2) De rol van leeftijdsgenoten is belangrijker geworden, aangezien jongeren steeds
meer en intensiever met vrienden optrekken.
Allochtone jongeren zouden deze aparte jeugdfase veel minder ervaren, doordat zij aan
meer beperkingen zijn gebonden. De jeugdfase van allochtonen blijkt sterk in het teken te
staan van ‘volwassen worden’ en lijkt meer een transitionele fase, waarbij ze vooral
onderwijs volgen en kwalificaties behalen voor de arbeidsmarkt. Dit geldt vooral voor
Chinese, Marokkaanse en Turkse jongeren, maar minder voor de Surinamers.
De Turkse en Marokkaanse ouders associëren de jeugdfase met een toename van de morele
zelfstandigheid, verantwoordelijkheid en serieus gedrag. Chinese ouders hebben als
opvoedingsdoel het vergroten van de welstand van de familie, waarbij ze grote druk
uitoefenen op de schoolprestatie van hun kinderen en bijdrage aan het werk in de eigen
restaurants. Allochtone jongeren zouden daarom meer op hun ouders georiënteerd zijn en
zich meer aan hen conformeren dan autochtone jongeren. Wel zouden zij een breuk ervaren
tussen de wereld van het gezin en daarbuiten, waardoor ze afstand nemen van hun ouders.
De onderzoeken = vijf recente onderzoeken worden beschreven onder Chinese,
Marokkaanse, Surinaamse, Turkse en autochtoon-Nederlandse gezinnen met kinderen in de
leeftijd van 0-19 jaar. Deze maakten deel uit van een onderzoeksprogramma dat als doel had
de huidige waarden, denkbeelden en opvoedingspraktijken van baby tot volwassenheid in
beeld te brengen en inzicht te bieden in de behoeften aan opvoedingsondersteuning.
Onderzoek autochtoon-Nederlandse gezinnen: bestond uit een willekeurige
steekproef van 508 gezinnen, waarbij gegevens zijn verzameld bij zowel ouders als bij
adolescenten in de leeftijd van 12-19 jaar.
Onderzoek Chinese, Marokkaanse en Surinaams-Creoolse gezinnen: bevatten een
opzet bestaande uit twee fasen.
1. De eerste fase bestond uit een diepte-onderzoek waarin bij 10-17 gezinnen
per onderzoeksgroep diverse open gesprekken gevoerd zijn met overwegend
moeders en waar observaties in de thuissituatie plaatsvonden.
2. De tweede fase bevatte semigestructureerde interviews die zijn afgenomen
bij moeders uit 50-82 gezinnen en bij 25-26 adolescenten.
Onderzoek Turkse gezinnen: is wat grootschaliger van opzet dan de andere
onderzoeken onder allochtone gezinnen en is meer kwalitatief van aard dan het
onderzoek onder autochtoon-Nederlandse gezinnen. De willekeurig getrokken
steekproef bestond uit 190 gezinnen, waarin 185 moeders en 57 adolescenten tussen
12-19 jaar geïnterviewd zijn.
2
Literatuur: artikelen Pels, Mesman, Durgel & Pels
Wat is de invloed van cultuur op de opvoeding en hoe komt dit?
Artikel Pels & Nijsten “Eenheid en diversiteit in de opvoeding”
Diversiteit in opvoeding = er is in Nederland een enorme verandering geweest in de ouder-
kindrelaties van autoritair naar egalitair en van groepsgericht naar individualistisch. Dit
heeft geleid tot een toegenomen kindgerichtheid en een grotere autonomie van
adolescenten die zich sterk op leeftijdgenoten richten. Nederlandse ouders voeden
tegenwoordig meer op in overleg met hun kinderen en minder door het uitoefenen van
macht. Zo is er een toename van autoritatieve controle en afname van autoritaire controle.
Autoritatieve controle: houdt in dat ouders hun kinderen laten instemmen met hun
wensen door hen informatie en uitleg te geven (redenering), een beroep te doen op
hun verantwoordelijkheidsgevoel en door te wijzen op mogelijke consequenties van
misdragingen en op eerder gemaakte afspraken (inductie).
Autoritaire of restrictieve controle: het gebruik van ouderlijke macht bij het
controleren van het gedrag van kinderen door te waarschuwen, dreigen of straffen.
Ondersteuning: verwijst naar gedrag dat erop is gericht kinderen een veilige en
warme omgeving te bieden, waarin ouders hen liefdevol en begripvol behandelen.
Een autoritaire opvoedingsstijl paart een hoge mate van machtsuitoefening aan een
lage mate van ondersteuning, terwijl een autoritatieve opvoedingsstijl gekenmerkt
wordt door een hoge mate van autoritatieve controle en van ondersteuning.
Daarnaast gaan een permissieve stijl en een verwaarlozende stijl samen met een
lage mate van controle en een hoge of lage mate van ondersteuning.
Een autoritatieve opvoedingsstijl wordt het meest gebruikt door ouders uit de blanke
autochtone middenklasse en gaat samen met een positieve ontwikkeling van kinderen. Deze
samenhang wordt niet of in mindere mate gevonden bij etnische minderheidsgroepen. Hoe
ouders hun kinderen opvoeden en hoe de gezinsverhoudingen zich ontwikkelen als kinderen
ouder en zelfredzamer worden, varieert met de structurele, sociaal-culturele en familiale
context. Terwijl een autoritaire opvoedingsstijl in de westerse context als problematisch
wordt gezien, kan deze in andere contexten (vb. werkloosheid, stigmatisering) de voorkeur
hebben en zelfs geassocieerd zijn met het ondersteunen van kinderen.
Eerder onderzoek onder allochtone gezinnen in Nederland leidt tot de aanname dat
conformiteit en collectivisme in deze groepen meer worden gewaardeerd en dat de
opvoeding meer autoritair is dan in autochtoon-Nederlandse gezinnen. De verwachting is
dat allochtone moeders, naarmate zij behoren tot jongere generaties en hoger zijn opgeleid,
meer waarde zullen hechten aan autonomie en minder aan conformiteit en dat zij meer
gebruik maken van autoritatieve en minder van autoritaire controletechnieken. Anderzijds
wordt verwacht dat de moeders niet volledig zullen gaan lijken op autochtone Nederlanders
wat betreft hun opvoedingspatronen. Zij ontwikkelen nieuwe patronen waarmee zij kunnen
antwoorden op de brede omgevingseisen waaraan zij en hun kinderen moeten voldoen.
1
, Relatie tussen ouders en adolescenten = doordat er in Nederland sprake is van steeds
langere opleidingstrajecten is er meer ruimte voor een aparte jeugdfase, een mortuarium na
de puberteit, waarin jongeren enige bewegingsvrijheid genieten en kunnen experimenteren
met relaties voordat het serieuze leven begint. Twee veranderingen in de opvoeding:
1) Er is sprake van een onderhandelingshuishouding, waardoor de machtsbalans in het
gezin is veranderd ten voordele van de kinderen.
2) De rol van leeftijdsgenoten is belangrijker geworden, aangezien jongeren steeds
meer en intensiever met vrienden optrekken.
Allochtone jongeren zouden deze aparte jeugdfase veel minder ervaren, doordat zij aan
meer beperkingen zijn gebonden. De jeugdfase van allochtonen blijkt sterk in het teken te
staan van ‘volwassen worden’ en lijkt meer een transitionele fase, waarbij ze vooral
onderwijs volgen en kwalificaties behalen voor de arbeidsmarkt. Dit geldt vooral voor
Chinese, Marokkaanse en Turkse jongeren, maar minder voor de Surinamers.
De Turkse en Marokkaanse ouders associëren de jeugdfase met een toename van de morele
zelfstandigheid, verantwoordelijkheid en serieus gedrag. Chinese ouders hebben als
opvoedingsdoel het vergroten van de welstand van de familie, waarbij ze grote druk
uitoefenen op de schoolprestatie van hun kinderen en bijdrage aan het werk in de eigen
restaurants. Allochtone jongeren zouden daarom meer op hun ouders georiënteerd zijn en
zich meer aan hen conformeren dan autochtone jongeren. Wel zouden zij een breuk ervaren
tussen de wereld van het gezin en daarbuiten, waardoor ze afstand nemen van hun ouders.
De onderzoeken = vijf recente onderzoeken worden beschreven onder Chinese,
Marokkaanse, Surinaamse, Turkse en autochtoon-Nederlandse gezinnen met kinderen in de
leeftijd van 0-19 jaar. Deze maakten deel uit van een onderzoeksprogramma dat als doel had
de huidige waarden, denkbeelden en opvoedingspraktijken van baby tot volwassenheid in
beeld te brengen en inzicht te bieden in de behoeften aan opvoedingsondersteuning.
Onderzoek autochtoon-Nederlandse gezinnen: bestond uit een willekeurige
steekproef van 508 gezinnen, waarbij gegevens zijn verzameld bij zowel ouders als bij
adolescenten in de leeftijd van 12-19 jaar.
Onderzoek Chinese, Marokkaanse en Surinaams-Creoolse gezinnen: bevatten een
opzet bestaande uit twee fasen.
1. De eerste fase bestond uit een diepte-onderzoek waarin bij 10-17 gezinnen
per onderzoeksgroep diverse open gesprekken gevoerd zijn met overwegend
moeders en waar observaties in de thuissituatie plaatsvonden.
2. De tweede fase bevatte semigestructureerde interviews die zijn afgenomen
bij moeders uit 50-82 gezinnen en bij 25-26 adolescenten.
Onderzoek Turkse gezinnen: is wat grootschaliger van opzet dan de andere
onderzoeken onder allochtone gezinnen en is meer kwalitatief van aard dan het
onderzoek onder autochtoon-Nederlandse gezinnen. De willekeurig getrokken
steekproef bestond uit 190 gezinnen, waarin 185 moeders en 57 adolescenten tussen
12-19 jaar geïnterviewd zijn.
2
