Thema’s Maatschappijleer
Hoofdstuk 2
❖Rechtsstaat
❖ H1 Recht en rechtvaardigheid
Ons gedrag en onze vrijheid van handelen worden door het recht bepaald en
afgebakend. Bijna iedereen erkent de noodzaak van de regels.
Regels en wetten
Rechtsnormen zijn gedragsregels die door de overheid wettelijk zijn vastgelegd.
Het geheel van in wetten vastgelegde regels noemen wij ‘het recht’. Toch kunnen
sommige regels ingaan tegen het gevoel van rechtvaardigheid van mensen.
Daarom veranderen rechtsnormen af en toe. Bijvoorbeeld de erkenning van het
homohuwelijk.
Ontstaan van een rechtsstaat
Ruim twee eeuwen geleden ontstond in sommige landen het idee van een
rechtsstaat, een staat waarin burgers door grondrechten worden beschermd tegen
willekeur en machtsmisbruik van de overheid.
In 1789 heeft de Franse Revolutie een einde gemaakt aan de absolute monarchie,
de regeringsvorm waarbij de koning alle macht heeft. In datzelfde jaar werd in
Frankrijk de ‘Verklaring van de rechten van de mens en van de burger’ opgesteld.
Tegenwoordige noemt men dit de grondwet waarin staat wat de grondrechten zijn
hoe het land geregeerd moet worden.
Een grondwet is geen garantie voor een rechtsstaat. Ook dictaturen hebben een
grondwet, maar deze worden niet gerespecteerd. In een dictatuur bepaalt één
machthebber of één partij in feite wat de regels zijn.
Rechten en plichten
In een rechtsstaat gelden niet alleen rechten ‘datgene waar je recht op hebt’ maar
er zijn ook plichten ‘datgene wat je moet doen’ . Deze plichten gelden voor de
overheid én voor de burgers. Zo heb je als jongere een leerplicht, maar moet de
overheid voor goed onderwijs zorgen.
Rechtsgebieden
Binnen het recht bestaan er verschillende rechtsgebieden, met als belangrijkste
onderscheid het publiekrecht en het privaatrecht.
, Het publiekrecht regelt de inrichting van de staat en de relatie tussen burger en
overheid. H et is als volgt onderverdeeld.
● staatsrecht - bevat alle regels voor de inrichting van de staat, zoals de
bevoegdheden van de ministers en de rechten van kamerleden
● bestuursrecht - regelt de verhouding tussen de overheid en de burger. Wie
bijvoorbeeld een huis wil bouwen, moet een vergunning aanvragen.
● strafrecht - bestaat uit alle regels die aangeven welk gedrag strafbaar is.
Het privaatrecht ook wel burgerlijk recht regelt de betrekkingen tussen burgers
onderling. Deze is als volgt onderverdeeld.
● personen of familierecht - regelt zaken als huwelijk, geboorte, scheiding,
overlijden.
● ondernemingsrecht - dat bepaalt onder welke voorwaarden je een bedrijf
mag oprichten
● vermogensrecht - bevat alle zaken die met iemand zijn vermogen te maken
heeft. Bijvoorbeeld een koop-, huurwoning, regelen van nalatenschap.
Hoofdstuk 2
❖Rechtsstaat
❖ H1 Recht en rechtvaardigheid
Ons gedrag en onze vrijheid van handelen worden door het recht bepaald en
afgebakend. Bijna iedereen erkent de noodzaak van de regels.
Regels en wetten
Rechtsnormen zijn gedragsregels die door de overheid wettelijk zijn vastgelegd.
Het geheel van in wetten vastgelegde regels noemen wij ‘het recht’. Toch kunnen
sommige regels ingaan tegen het gevoel van rechtvaardigheid van mensen.
Daarom veranderen rechtsnormen af en toe. Bijvoorbeeld de erkenning van het
homohuwelijk.
Ontstaan van een rechtsstaat
Ruim twee eeuwen geleden ontstond in sommige landen het idee van een
rechtsstaat, een staat waarin burgers door grondrechten worden beschermd tegen
willekeur en machtsmisbruik van de overheid.
In 1789 heeft de Franse Revolutie een einde gemaakt aan de absolute monarchie,
de regeringsvorm waarbij de koning alle macht heeft. In datzelfde jaar werd in
Frankrijk de ‘Verklaring van de rechten van de mens en van de burger’ opgesteld.
Tegenwoordige noemt men dit de grondwet waarin staat wat de grondrechten zijn
hoe het land geregeerd moet worden.
Een grondwet is geen garantie voor een rechtsstaat. Ook dictaturen hebben een
grondwet, maar deze worden niet gerespecteerd. In een dictatuur bepaalt één
machthebber of één partij in feite wat de regels zijn.
Rechten en plichten
In een rechtsstaat gelden niet alleen rechten ‘datgene waar je recht op hebt’ maar
er zijn ook plichten ‘datgene wat je moet doen’ . Deze plichten gelden voor de
overheid én voor de burgers. Zo heb je als jongere een leerplicht, maar moet de
overheid voor goed onderwijs zorgen.
Rechtsgebieden
Binnen het recht bestaan er verschillende rechtsgebieden, met als belangrijkste
onderscheid het publiekrecht en het privaatrecht.
, Het publiekrecht regelt de inrichting van de staat en de relatie tussen burger en
overheid. H et is als volgt onderverdeeld.
● staatsrecht - bevat alle regels voor de inrichting van de staat, zoals de
bevoegdheden van de ministers en de rechten van kamerleden
● bestuursrecht - regelt de verhouding tussen de overheid en de burger. Wie
bijvoorbeeld een huis wil bouwen, moet een vergunning aanvragen.
● strafrecht - bestaat uit alle regels die aangeven welk gedrag strafbaar is.
Het privaatrecht ook wel burgerlijk recht regelt de betrekkingen tussen burgers
onderling. Deze is als volgt onderverdeeld.
● personen of familierecht - regelt zaken als huwelijk, geboorte, scheiding,
overlijden.
● ondernemingsrecht - dat bepaalt onder welke voorwaarden je een bedrijf
mag oprichten
● vermogensrecht - bevat alle zaken die met iemand zijn vermogen te maken
heeft. Bijvoorbeeld een koop-, huurwoning, regelen van nalatenschap.
