Inhoud
Zeer uitgebreide weergave van:
Stof HC1
o Abma: woord vooraf
o Abma: H1
o Abma: H2
o Bos: H1
o Snow
o Aangevuld met hoorcollege en werkgroep aantekeningen.
Stof HC2
o Abma: H3
o Abma: H4
o Koningsveld
o Popper
o Kuhn
o Aangevuld met hoorcollege en werkgroep aantekeningen.
Stof HC3
o Abma: H6
o Abma: H7
o Searle
o Epstein
o Aangevuld met hoorcollege en werkgroep aantekeningen.
Stof HC4
o Bos: H2
o Resnik & Elliot
o Aangevuld met hoorcollege en werkgroep aantekeningen.
Oefentoets
1
,Samenvatting stof HC1
Abma: woord vooraf, H1, H2
Bos H1
Snow
Abma - Woord vooraf
In dit boek wil hij een stap verder komen met basale vragen zoals:
In wat voor opzicht(en) zijn de sociale wetenschappen eigenlijk wetenschappen?
Welke problemen ontmoeten ze bij het volbrengen van hun wetenschappelijke en
maatschappelijke taken?
In welke mate vormen de sociale wetenschappen een eenheid, is dat eigenlijk wel
nodig of wenselijk, en zo ja:
Welke barrières zijn er nog te overwinnen om hierin verder te komen?
Vragen naar de staat van de sociale wetenschappen betekent dus ook vragen naar de
positie van sociale wetenschappen in het veld van de wetenschap als geheel.
De relatie tussen wetenschap en maatschappij is voor de sociale wetenschappen
gecompliceerder dan voor andere vakgebieden: hun objecten van studie (individuen,
groepen, instituties) zijn zelf actieve en vaardige kennis verwervers. Je moet dus ook de leek
(die zijn eigen ideeën heeft over de werkelijkheid) kunnen overtuigen.
Abma - Hoofdstuk 1: Waarom dit boek?
Dit boek probeert de plaats van de sociale wetenschappen te bepalen ten opzichte van de
natuur- en geesteswetenschappen, en ten opzichte van de maatschappij.
Er zijn meningsverschillen in de sociale wetenschappen → daardoor ook twijfel aan soliditeit
& nut.
1.1 Wat zijn sociale wetenschappen?
Welke wetenschappen noem je sociale wetenschappen en waarom? Je zoekt een verklaring
naar het ordeningsprincipe. De indeling van Sociale wetenschappen is willekeurig en er zit
een element van keuze in. Bijvoorbeeld psychologie is wel in Nederland maar in de VS niet
een sociale wetenschap. Zelfde geldt voor geschiedenis met geesteswetenschappen.
Het verschil tussen geschiedenis en sociale wetenschappen was dat sociaal
wetenschappers zich vooral lieten inspireren door de natuurwetenschappen (kwantificering
van gegevens) en historici bezagen dat met argwaan. Hierdoor ontstond een antagonisme in
de twee methodologische voorkeuren.
Abma is geïnteresseerd in grenzen tussen de wetenschappen en tussen individu en
maatschappij. De kloven zijn waarschijnlijk moeilijk op te heffen omdat ze zijn
geïnstitutionaliseerd in afzonderlijke disciplines (psychologie als individuwetenschap en
sociologie als maatschappijwetenschap)
1.2 Twee culturen - of drie?
Vroeger (19e eeuw) de scheiding tussen alfa en bèta: geesteswetenschappen
(interpreterend) en natuurwetenschappen (experimenteel) → De scheiding had betrekking op
de objecten en de uiteenlopende methodologieën van de disciplines. → Snow beschreef dit
in zijn boek “Two Cultures” → De sociale wetenschappen worden hierbinnen niet ingedeeld.
2
,Maar de twee culturen zijn terug te vinden binnen de sociale wetenschappen → twee
benaderingen, eigen etiketten zoals kwantitatief en kwalitatief (of harde versus zachte
benaderingen).
Waarom heeft één van de twee benaderingen nog niet het pleit definitief gewonnen? Dit
komt door de complexiteit van de discipline. Is er een derde weg mogelijk?
1.3 Wetenschap en maatschappij
De sociale wetenschappen hebben hoe dan ook een eigen plaats verworven. In Nederland
spreken we van de gammawetenschappen. Is dit de derde weg?
Een grote toename van studenten, staf en specialismen leiden tot spanning tussen sociale
wetenschappen en maatschappelijke ambities. Maatschappelijke verwachtingen waren hoog.
Deze spanning is specifiek in de sociale wetenschappen nijpender (tov de
natuurwetenschappen en geesteswetenschappen) omdat het gaat over mensen. De
wetenschappen zijn soms tegenstrijdig met common sense theorieën = paradoxaal (want ze
vereist dat men tegelijkertijd bindt (onze kennis is voor u relevant) en scheidt (onze kennis is
beter dan de uwe ook al denkt u van niet).
1.4 Wat is wetenschap?
Wat is wetenschap → gaat veel over de naamgeving. Elke discipline eigen manier.
Algemene omschrijving van wetenschap: wetenschap is zowel een product (verzamelde
kennis) als een proces. In dit boek legt hij de nadruk op wetenschap als proces: het werk dat
wordt verricht om de werkelijkheid (beter) te leren kennen. Wat is kenmerkend voor dat
proces?
1. Wetenschap is in de eerste plaats een geheel van activiteiten waarin een specifieke
en coherente representatie van de wereld om ons heen wordt gecreëerd.
Wetenschappers doen dit strenger en systematischer dan wij in de alledaagse dag
doen. Ze willen theorieën over de werkelijkheid toetsen.
2. Wetenschap is in de tweede plaats een verzameling van praktijken die in instituties
zijn ingebed. Zij bewaken de kwaliteit door de procedures te bepalen. Wat werkelijk
bijdraagt aan wetenschap is een zaak van lange termijn. Hoe houdbaar en vruchtbaar
gepubliceerde resultaten zijn blijkt meestal pas later (na decennia).
In de wetenschap zijn er meningsverschillen over de inhoud van kennis en over de
procedures om tot geldige kennis te komen. Vooral vanuit de filosofie werd geprobeerd één
methodologische grondslag te formuleren, om de scheiding tussen alfa, bèta en gamma
ongedaan te maken.
Logisch positivisme heeft diepgaand invloed gehad op het methodologisch denken in de
sociale wetenschappen. Dat is nu uitgerangeerd.
→ Tegenwoordig doet met voor de integratie van de wetenschappen steeds vaker een
beroep op theorieën over complexe systemen.
Abma - Hoofdstuk 2: Disciplines
De term discipline is afgeleid van het Latijnse ‘discere’ (leren). In dit boek gaat het over
discipline in de zin van een tak van de wetenschap (leereenheid), maar macht en controle
(de tweede betekenis is controle uitoefenen) spelen ook een rol in de wetenschap. Net zoals
processen van in- en uitsluiting.
3
, Aan het eind van de 18e eeuw begon het ontstaan van moderne disciplinaire structuur in de
wetenschap (onder Napoleon, voortgezet in Duitse universiteiten). Beroepsgerichte
onderwijseenheden bestonden daarvoor al, maar ze werden omgevormd tot afzonderlijke
eenheden van onderzoek en onderwijs. Daarvoor gold de filosofie als het algemene kader,
dat de meer gespecialiseerde vormen van kennis integreerde en oversteeg.
Vanaf midden 19e eeuw begonnen academici nieuwe wetenschappelijke disciplines te
vormen voor doelen buiten de universiteit (zoals armoedebestrijding). Sinds die tijd heb je 3
pijlers binnen onderwijs:
1. Onderwijs
2. Onderzoek
3. Beroepsvorming
Kortom: er was een overgang van relatief flexibele intellectuele genres naar strikter
georganiseerde disciplines binnen universiteiten.
Toename specialisering:
→ meer diepgang
→ meer beperkende organisatievorm
2.1 Discipline als ordeningsniveau
Voorbeelden disciplines: biologie, scheikunde, pychologie. Om een vak een discipline te
kunnen noemen moet er sprake zijn van een zekere algemeenheid, zoals een aparte
academische opleiding met een naam die bekend is bij veel mensen. Het moet dus
academische erkenning hebben op het gebied van onderwijs en onderzoek én zich
voldoende onderscheiden van naburige disciplines. Dit zijn redenen waarom psychoanalyse
geen discipline is.
Een discipline staat sterker als de erkenning ook internationaal zo is (pedagogiek alleen in
NL discipline).
Binnen een
specialisme
werken
onderzoekers aan
nauw afgebakende
onderzoeksvragen.
Een discipline geniet ook meer aanzien en vertrouwen als ze langer bestaat.
Kortom: voor disciplines is academische erkenning - een stevige positie in onderwijs en
onderzoek, minimaal door middel van een leerstoel - dus onontbeerlijk.
De derde pijler was maatschappelijk erkende beroepsuitoefening. Dat hebben advocaten en
artsen bijvoorbeeld. Zij hebben een geformaliseerde professionele status.
4
Zeer uitgebreide weergave van:
Stof HC1
o Abma: woord vooraf
o Abma: H1
o Abma: H2
o Bos: H1
o Snow
o Aangevuld met hoorcollege en werkgroep aantekeningen.
Stof HC2
o Abma: H3
o Abma: H4
o Koningsveld
o Popper
o Kuhn
o Aangevuld met hoorcollege en werkgroep aantekeningen.
Stof HC3
o Abma: H6
o Abma: H7
o Searle
o Epstein
o Aangevuld met hoorcollege en werkgroep aantekeningen.
Stof HC4
o Bos: H2
o Resnik & Elliot
o Aangevuld met hoorcollege en werkgroep aantekeningen.
Oefentoets
1
,Samenvatting stof HC1
Abma: woord vooraf, H1, H2
Bos H1
Snow
Abma - Woord vooraf
In dit boek wil hij een stap verder komen met basale vragen zoals:
In wat voor opzicht(en) zijn de sociale wetenschappen eigenlijk wetenschappen?
Welke problemen ontmoeten ze bij het volbrengen van hun wetenschappelijke en
maatschappelijke taken?
In welke mate vormen de sociale wetenschappen een eenheid, is dat eigenlijk wel
nodig of wenselijk, en zo ja:
Welke barrières zijn er nog te overwinnen om hierin verder te komen?
Vragen naar de staat van de sociale wetenschappen betekent dus ook vragen naar de
positie van sociale wetenschappen in het veld van de wetenschap als geheel.
De relatie tussen wetenschap en maatschappij is voor de sociale wetenschappen
gecompliceerder dan voor andere vakgebieden: hun objecten van studie (individuen,
groepen, instituties) zijn zelf actieve en vaardige kennis verwervers. Je moet dus ook de leek
(die zijn eigen ideeën heeft over de werkelijkheid) kunnen overtuigen.
Abma - Hoofdstuk 1: Waarom dit boek?
Dit boek probeert de plaats van de sociale wetenschappen te bepalen ten opzichte van de
natuur- en geesteswetenschappen, en ten opzichte van de maatschappij.
Er zijn meningsverschillen in de sociale wetenschappen → daardoor ook twijfel aan soliditeit
& nut.
1.1 Wat zijn sociale wetenschappen?
Welke wetenschappen noem je sociale wetenschappen en waarom? Je zoekt een verklaring
naar het ordeningsprincipe. De indeling van Sociale wetenschappen is willekeurig en er zit
een element van keuze in. Bijvoorbeeld psychologie is wel in Nederland maar in de VS niet
een sociale wetenschap. Zelfde geldt voor geschiedenis met geesteswetenschappen.
Het verschil tussen geschiedenis en sociale wetenschappen was dat sociaal
wetenschappers zich vooral lieten inspireren door de natuurwetenschappen (kwantificering
van gegevens) en historici bezagen dat met argwaan. Hierdoor ontstond een antagonisme in
de twee methodologische voorkeuren.
Abma is geïnteresseerd in grenzen tussen de wetenschappen en tussen individu en
maatschappij. De kloven zijn waarschijnlijk moeilijk op te heffen omdat ze zijn
geïnstitutionaliseerd in afzonderlijke disciplines (psychologie als individuwetenschap en
sociologie als maatschappijwetenschap)
1.2 Twee culturen - of drie?
Vroeger (19e eeuw) de scheiding tussen alfa en bèta: geesteswetenschappen
(interpreterend) en natuurwetenschappen (experimenteel) → De scheiding had betrekking op
de objecten en de uiteenlopende methodologieën van de disciplines. → Snow beschreef dit
in zijn boek “Two Cultures” → De sociale wetenschappen worden hierbinnen niet ingedeeld.
2
,Maar de twee culturen zijn terug te vinden binnen de sociale wetenschappen → twee
benaderingen, eigen etiketten zoals kwantitatief en kwalitatief (of harde versus zachte
benaderingen).
Waarom heeft één van de twee benaderingen nog niet het pleit definitief gewonnen? Dit
komt door de complexiteit van de discipline. Is er een derde weg mogelijk?
1.3 Wetenschap en maatschappij
De sociale wetenschappen hebben hoe dan ook een eigen plaats verworven. In Nederland
spreken we van de gammawetenschappen. Is dit de derde weg?
Een grote toename van studenten, staf en specialismen leiden tot spanning tussen sociale
wetenschappen en maatschappelijke ambities. Maatschappelijke verwachtingen waren hoog.
Deze spanning is specifiek in de sociale wetenschappen nijpender (tov de
natuurwetenschappen en geesteswetenschappen) omdat het gaat over mensen. De
wetenschappen zijn soms tegenstrijdig met common sense theorieën = paradoxaal (want ze
vereist dat men tegelijkertijd bindt (onze kennis is voor u relevant) en scheidt (onze kennis is
beter dan de uwe ook al denkt u van niet).
1.4 Wat is wetenschap?
Wat is wetenschap → gaat veel over de naamgeving. Elke discipline eigen manier.
Algemene omschrijving van wetenschap: wetenschap is zowel een product (verzamelde
kennis) als een proces. In dit boek legt hij de nadruk op wetenschap als proces: het werk dat
wordt verricht om de werkelijkheid (beter) te leren kennen. Wat is kenmerkend voor dat
proces?
1. Wetenschap is in de eerste plaats een geheel van activiteiten waarin een specifieke
en coherente representatie van de wereld om ons heen wordt gecreëerd.
Wetenschappers doen dit strenger en systematischer dan wij in de alledaagse dag
doen. Ze willen theorieën over de werkelijkheid toetsen.
2. Wetenschap is in de tweede plaats een verzameling van praktijken die in instituties
zijn ingebed. Zij bewaken de kwaliteit door de procedures te bepalen. Wat werkelijk
bijdraagt aan wetenschap is een zaak van lange termijn. Hoe houdbaar en vruchtbaar
gepubliceerde resultaten zijn blijkt meestal pas later (na decennia).
In de wetenschap zijn er meningsverschillen over de inhoud van kennis en over de
procedures om tot geldige kennis te komen. Vooral vanuit de filosofie werd geprobeerd één
methodologische grondslag te formuleren, om de scheiding tussen alfa, bèta en gamma
ongedaan te maken.
Logisch positivisme heeft diepgaand invloed gehad op het methodologisch denken in de
sociale wetenschappen. Dat is nu uitgerangeerd.
→ Tegenwoordig doet met voor de integratie van de wetenschappen steeds vaker een
beroep op theorieën over complexe systemen.
Abma - Hoofdstuk 2: Disciplines
De term discipline is afgeleid van het Latijnse ‘discere’ (leren). In dit boek gaat het over
discipline in de zin van een tak van de wetenschap (leereenheid), maar macht en controle
(de tweede betekenis is controle uitoefenen) spelen ook een rol in de wetenschap. Net zoals
processen van in- en uitsluiting.
3
, Aan het eind van de 18e eeuw begon het ontstaan van moderne disciplinaire structuur in de
wetenschap (onder Napoleon, voortgezet in Duitse universiteiten). Beroepsgerichte
onderwijseenheden bestonden daarvoor al, maar ze werden omgevormd tot afzonderlijke
eenheden van onderzoek en onderwijs. Daarvoor gold de filosofie als het algemene kader,
dat de meer gespecialiseerde vormen van kennis integreerde en oversteeg.
Vanaf midden 19e eeuw begonnen academici nieuwe wetenschappelijke disciplines te
vormen voor doelen buiten de universiteit (zoals armoedebestrijding). Sinds die tijd heb je 3
pijlers binnen onderwijs:
1. Onderwijs
2. Onderzoek
3. Beroepsvorming
Kortom: er was een overgang van relatief flexibele intellectuele genres naar strikter
georganiseerde disciplines binnen universiteiten.
Toename specialisering:
→ meer diepgang
→ meer beperkende organisatievorm
2.1 Discipline als ordeningsniveau
Voorbeelden disciplines: biologie, scheikunde, pychologie. Om een vak een discipline te
kunnen noemen moet er sprake zijn van een zekere algemeenheid, zoals een aparte
academische opleiding met een naam die bekend is bij veel mensen. Het moet dus
academische erkenning hebben op het gebied van onderwijs en onderzoek én zich
voldoende onderscheiden van naburige disciplines. Dit zijn redenen waarom psychoanalyse
geen discipline is.
Een discipline staat sterker als de erkenning ook internationaal zo is (pedagogiek alleen in
NL discipline).
Binnen een
specialisme
werken
onderzoekers aan
nauw afgebakende
onderzoeksvragen.
Een discipline geniet ook meer aanzien en vertrouwen als ze langer bestaat.
Kortom: voor disciplines is academische erkenning - een stevige positie in onderwijs en
onderzoek, minimaal door middel van een leerstoel - dus onontbeerlijk.
De derde pijler was maatschappelijk erkende beroepsuitoefening. Dat hebben advocaten en
artsen bijvoorbeeld. Zij hebben een geformaliseerde professionele status.
4
