Samenvatting
Wetenschapsjournalistiek
Wetenschapsjournalistiek 2018-2019 | Docent: dr. W.G. Reijnierse | Slides en aantekeningen
Week 1
Wat is wetenschapscommunicatie (WSC)?
Het gebruik van vaardigheden, media, activiteiten, en dialoog door wetenschappers, journalisten of
het algemeen publiek om één of meer van de volgende persoonlijke reacties t.a.v. wetenschap te
bewerkstelligen
Awareness Bewustzijn, kennis van nieuwe aspecten van wetenschap
Enjoyment Amusement
Interest Interesse wekken, leidt tot betrokkenheid
Opinions (her)vormen of bevestigen van wetenschap gerelateerde mening
Understanding Wetenschap begrijpen
AEIOU-model gaat in op verschillende bouwstenen van WSC (8 bouwstenen)
1. Inhoud: Waarover gaat het? Resultaten van wetenschappelijk onderzoek.
2. Communicatiebenaderingen: Transmissie versus Transactie (Eenrichtingsverkeer versus
tweerichtingsverkeer)
3. Actoren: Wie spelen een rol in WSC? Drie actoren:
- Wetenschappers
- Professionele communicatoren
- Publiek
Andere rollen zijn afhankelijk van communicatiebenadering
- Doelgroepen (transmissie)
- Partners (transactie)
4. Activiteiten: Welke activiteiten? Afhankelijk van communicatiebenadering
- Massacommunicatieactiviteiten (transmissie)
- Debat en panels (transactie)
,5. Drijfveren (motieven) Waarom WSC (doel)? 5 collectieve motieven
1. Democratie: Kennis toename betere democratie
2. Politiek: Beleidsbeslissingen
3. Economie: Focus op competitie
4. Eigen belang: Individuele beslissingen
5. Cultuur: Intellectuele cultuur
Belang van WSC voor samenleving?
- Voorbereiden op/informeren over innovaties/ontwikkelingen
- Meedenken en –praten
- Inzicht in besteding geld
- Algemene ontwikkeling (‘scientific literacy’)
- Amusement
Belang voor wetenschappers:
- Innovaties bekendmaken
- Fondsen werven
- Andere wetenschappers informeren
- Erkenning
Waarom wetenschap in de media?
- Betere voorlichting, meer kennis bij het grote publiek
- Verkopen van eigen onderzoek agenda
- Zichtbaarheid en herkenbaarheid
6. Gewenste publiekseffecten
Afkorting Naam Uitleg
PU public understanding kennistoename
PI public involvement Participatie
PA public approval draagvlak voor wetenschap
PR public relations relatie met wetenschap
PM public marketing kennisbenutting
PB public betterment kwaliteit van leven
7. Functies: 5 functies van communicatie – ook toepasbaar op WSC
Functie Uitleg
Informationeel overdragen van kennis
Persuasief beïnvloeden van doelgroepen
Relationeel langdurige relaties met stakeholders (bijv. overheid, NWO)
Interpretatief betekenis van de werkelijkheid
Kritisch Gevolgen voor samenleving
8. Afbakening: WSC heeft kenmerken van andere domeinen, maar komt met geen enkele daarvan
één-op-één overeen
- Educatie, public relations, voorlichting, reclame, propaganda, massacommunicatie,
marketing
, Hoe verschilt WSJ van onderzoeksjournalistiek?
- Beide onderzoek
− OZJ is detective (gaat op onderzoek uit)
− WSJ baseert zich op andermans oz (onderzoek onderzoeken)
- Domein/focus
− maatschappelijke misstanden (OZJ)
− wetenschappelijk onderzoek (WSJ)
Waarom is het volgens Van der Auweraert moeilijk om een definitie van
wetenschapscommunicatie te geven?
Er wordt zeer verschillend tegen wetenschapscommunicatie aangekeken: van een activiteit, een
event, een werkterrein, een domein, een kader, een toolkit of een industrie tot een strategisch
wapen, een ritueel, een onderhandeling, een proces, een instrument, een middel of een
gemeenschappelijk forum.
Metaforen voor de rol van wetenschapsjournalist:
Rensberger (2009)
- Waakhond/ ‘Watchdog’: beschouwt alle partijen in wetenschapsproces heel kritisch
(wetenschappers, industrie e.d.)
- Cheerleader: vestigt kritiekloos aandacht op de wonderen van de wetenschap
Murcott (2009)
- Priester: geeft informatie van een autoriteit door aan een menigte
Wetenschap in de media (Bos en Van der Gaag, 2014): Theorieën over media
- Agenda-setting: Media bepalen niet zozeer wat mensen denken, maar wel waarover ze
denken (onderwerp agenderen)
- Framing: De manier waarop journalisten schrijven over onderwerpen, het frame oftewel
kader waarbinnen het onderwerp wordt gepresenteerd, is bepalend voor hoe mensen de
informatie interpreteren.
- Uses & gratification: Het gebruik van een medium (uses) afhangt van de verwachte beloning
of voldoening (gratification).
- Media richness: communicatie heeft baat bij ‘rijke’ media (de mogelijkheid van feedback,
afstemming van de boodschap op de ontvanger en of er wel of geen mogelijkheid is tot het
uitoefenen van controle op het overbrengen van de boodschap) internet is rijk medium
Verschillende media: wat zijn de voor- en nadelen?
- Printmedia
o Voordelen:
Sommige kranten hebben nog gespecialiseerde redacties met veel kennis en
daardoor het vermogen dingen goed uit te zoeken. Zo krijgen ze meer boven
tafel dan lezers zelf.
In tekst is vaak meer ruimte voor nuances dan bijvoorbeeld bij tv.
Kranten hebben nog steeds veel status
o Nadelen:
Veel mensen lezen selectief: een krant wordt zelden van voor tot achter
gelezen
Kranten zijn tegenwoordig een relatief 'langzaam' medium. (en vaak betaald)
Niet of minder makkelijk deelbaar
Succes van artikelen lastig meetbaar (i.v.m. online nieuwsberichten)
Wetenschapsjournalistiek
Wetenschapsjournalistiek 2018-2019 | Docent: dr. W.G. Reijnierse | Slides en aantekeningen
Week 1
Wat is wetenschapscommunicatie (WSC)?
Het gebruik van vaardigheden, media, activiteiten, en dialoog door wetenschappers, journalisten of
het algemeen publiek om één of meer van de volgende persoonlijke reacties t.a.v. wetenschap te
bewerkstelligen
Awareness Bewustzijn, kennis van nieuwe aspecten van wetenschap
Enjoyment Amusement
Interest Interesse wekken, leidt tot betrokkenheid
Opinions (her)vormen of bevestigen van wetenschap gerelateerde mening
Understanding Wetenschap begrijpen
AEIOU-model gaat in op verschillende bouwstenen van WSC (8 bouwstenen)
1. Inhoud: Waarover gaat het? Resultaten van wetenschappelijk onderzoek.
2. Communicatiebenaderingen: Transmissie versus Transactie (Eenrichtingsverkeer versus
tweerichtingsverkeer)
3. Actoren: Wie spelen een rol in WSC? Drie actoren:
- Wetenschappers
- Professionele communicatoren
- Publiek
Andere rollen zijn afhankelijk van communicatiebenadering
- Doelgroepen (transmissie)
- Partners (transactie)
4. Activiteiten: Welke activiteiten? Afhankelijk van communicatiebenadering
- Massacommunicatieactiviteiten (transmissie)
- Debat en panels (transactie)
,5. Drijfveren (motieven) Waarom WSC (doel)? 5 collectieve motieven
1. Democratie: Kennis toename betere democratie
2. Politiek: Beleidsbeslissingen
3. Economie: Focus op competitie
4. Eigen belang: Individuele beslissingen
5. Cultuur: Intellectuele cultuur
Belang van WSC voor samenleving?
- Voorbereiden op/informeren over innovaties/ontwikkelingen
- Meedenken en –praten
- Inzicht in besteding geld
- Algemene ontwikkeling (‘scientific literacy’)
- Amusement
Belang voor wetenschappers:
- Innovaties bekendmaken
- Fondsen werven
- Andere wetenschappers informeren
- Erkenning
Waarom wetenschap in de media?
- Betere voorlichting, meer kennis bij het grote publiek
- Verkopen van eigen onderzoek agenda
- Zichtbaarheid en herkenbaarheid
6. Gewenste publiekseffecten
Afkorting Naam Uitleg
PU public understanding kennistoename
PI public involvement Participatie
PA public approval draagvlak voor wetenschap
PR public relations relatie met wetenschap
PM public marketing kennisbenutting
PB public betterment kwaliteit van leven
7. Functies: 5 functies van communicatie – ook toepasbaar op WSC
Functie Uitleg
Informationeel overdragen van kennis
Persuasief beïnvloeden van doelgroepen
Relationeel langdurige relaties met stakeholders (bijv. overheid, NWO)
Interpretatief betekenis van de werkelijkheid
Kritisch Gevolgen voor samenleving
8. Afbakening: WSC heeft kenmerken van andere domeinen, maar komt met geen enkele daarvan
één-op-één overeen
- Educatie, public relations, voorlichting, reclame, propaganda, massacommunicatie,
marketing
, Hoe verschilt WSJ van onderzoeksjournalistiek?
- Beide onderzoek
− OZJ is detective (gaat op onderzoek uit)
− WSJ baseert zich op andermans oz (onderzoek onderzoeken)
- Domein/focus
− maatschappelijke misstanden (OZJ)
− wetenschappelijk onderzoek (WSJ)
Waarom is het volgens Van der Auweraert moeilijk om een definitie van
wetenschapscommunicatie te geven?
Er wordt zeer verschillend tegen wetenschapscommunicatie aangekeken: van een activiteit, een
event, een werkterrein, een domein, een kader, een toolkit of een industrie tot een strategisch
wapen, een ritueel, een onderhandeling, een proces, een instrument, een middel of een
gemeenschappelijk forum.
Metaforen voor de rol van wetenschapsjournalist:
Rensberger (2009)
- Waakhond/ ‘Watchdog’: beschouwt alle partijen in wetenschapsproces heel kritisch
(wetenschappers, industrie e.d.)
- Cheerleader: vestigt kritiekloos aandacht op de wonderen van de wetenschap
Murcott (2009)
- Priester: geeft informatie van een autoriteit door aan een menigte
Wetenschap in de media (Bos en Van der Gaag, 2014): Theorieën over media
- Agenda-setting: Media bepalen niet zozeer wat mensen denken, maar wel waarover ze
denken (onderwerp agenderen)
- Framing: De manier waarop journalisten schrijven over onderwerpen, het frame oftewel
kader waarbinnen het onderwerp wordt gepresenteerd, is bepalend voor hoe mensen de
informatie interpreteren.
- Uses & gratification: Het gebruik van een medium (uses) afhangt van de verwachte beloning
of voldoening (gratification).
- Media richness: communicatie heeft baat bij ‘rijke’ media (de mogelijkheid van feedback,
afstemming van de boodschap op de ontvanger en of er wel of geen mogelijkheid is tot het
uitoefenen van controle op het overbrengen van de boodschap) internet is rijk medium
Verschillende media: wat zijn de voor- en nadelen?
- Printmedia
o Voordelen:
Sommige kranten hebben nog gespecialiseerde redacties met veel kennis en
daardoor het vermogen dingen goed uit te zoeken. Zo krijgen ze meer boven
tafel dan lezers zelf.
In tekst is vaak meer ruimte voor nuances dan bijvoorbeeld bij tv.
Kranten hebben nog steeds veel status
o Nadelen:
Veel mensen lezen selectief: een krant wordt zelden van voor tot achter
gelezen
Kranten zijn tegenwoordig een relatief 'langzaam' medium. (en vaak betaald)
Niet of minder makkelijk deelbaar
Succes van artikelen lastig meetbaar (i.v.m. online nieuwsberichten)
