Nederlands BT2 Samenvatting jaar 1 (Rijke taal en Basiskennis Taalonderwijs)

BT2 – Nederlands samenvatting periode 4
Rijke Taal
- Hoofdstuk 3.3
- Hoofdstuk 5.3.1
- Hoofdstuk 8.1
- Hoofdstuk 8.2.1-8.2.3
- Hoofdstuk 8.2.6
- Hoofdstuk 8.3.1 en 8.3.2

Basiskennis Taalonderwijs
- Hoofdstuk 4
- Hoofdstuk 5 (pag. 100, 101)
- Hoofdstuk 10
- Hoofdstuk 11.1 – 11.5

Rijke Taal
Hoofdstuk 3.3 – Denken over woordenschat

Woordenschatdidactiek
- In een rijke context leren leerlingen nieuwe woorden, begrippen en kernconcepten door te
lezen, denken, praten, schrijven en interessante ontwerpopdrachten uit te voeren
- Woorden
o Uitingen (combinaties van klanken / letters) die verwijzingen naar betekenis
 Abstracte betekenissen: begrippen
 Overkoepelende ideeën: kernconcepten
o Begrippen, concepten
 Talige uitingen die verwijzen naar een abstractie binnen / over specifieke
contexten
o Kernconcepten
 Talige uitingen die verwijzen naar overkoepelende abstracte ideeën (macht,
vrijheid etc.) die specifieke contexten ontstijgen en in veel contexten
bruikbaar zijn.

- Woordenschat: het begrip ervarings- en taalbasis
- Ervarings- en taalbasis verschilt per leerling, dus ook de manier waarop de betekenissen
worden verwerkt verschilt.

- Woorden leren op 3 niveaus
o Meestal onderscheid tussen DAT (dagelijkse algemene taal) en CAT (cognitieve
academische taal, schooltaal/vaktaal). Er is een groot grijs gebied.
 Dagelijkse taal: leren door interactie met anderen, hoogfrequente woorden
 Academische taal: laagfrequente woorden
o Andere indeling woordtypes:
 Laag van woorden die leerlingen zich in het dagelijks leven eigen maken
 Laag 2: woorden die vooral voorkomen in geschreven taal
 Laag 3: begrippen die expliciet moeten worden aangeleerd

, - Labelen: als leerlingen leren waar een woord in een bepaalde context naar verwijst
(bijvoorbeeld: toetje verwijst naar het schaaltje yoghurt)
- Categoriseren: ontdekken dat het woord ook in andere contexten toe te passen is (toetje:
alles wat na het eten wordt geserveerd)
- Netwerkopbouw: relaties leggen met andere woorden (toetje: nagerecht)

 Kinderen leren het beste woorden door interactie, niet direct door het aan te leren. Bijv. naar
de bibliotheek gaan of luisteren naar luisterboeken.
 Benoemen van basiswoorden en uitbreidingswoorden betekent een ernstige beperking en
verarming van de taalontwikkelingsmogelijkheden die een thema biedt.

- Viertakt: werkwijze om fasegewijs woorden aan te leren:
1. Voorbewerken
a. Erop gericht dat leerlingen betrokken raken bij de context waarin de
woorden voorkomen
2. Semantiseren
a. Betekenis van woorden uitleggen. Drie uitjes: uitbeelden, uitleggen,
uitbreiden
3. Consolideren
a. Behandelde betekenissen ingeoefend met behulp van
verwerkingsactiviteiten
4. Controleren
a. Controle of de nieuwe woorden en behandelde betekenissen werkelijk
worden onthouden

Woordfrequentie en herhaling
- Woordfrequentie: gedachte dat wanneer leerling van frequente woorden de betekenis
kennen, zij een groot deel van de woorden van een taal begrijpen.
- Het aanbieden van verarmde teksten (hoogfrequente woorden) leidt niet tot ontwikkeling
van de ervarings- en taalbasis.

- Vaak is er veel aandacht voor het aantal keren dat woorden zouden moeten worden
herhaald. Het is echter afhankelijk van hoe rijk de context is waarin woorden worden
gepresenteerd.
- Werken met hele boeken (lezen, voorlezen) heeft grote voordelen voor de ontwikkeling van
woordenschat.

Woordenschat meten
- Resultaten alleen zichtbaar wanneer er wordt getoetst
- Wanneer je aangeleerde woorden toetst door diezelfde woorden terug te vragen, zeggen de
resultaten meer iets over de geheugencapaciteit dan over de woordenschat.
- Algemene toetsen voor woordenschat zeggen niet zoveel over de kennis van woorden die
kort daarvoor zijn aangeleerd, maar meer over de ervarings- en taalbasis.

Woordenschatontwikkeling zwakke leerlingen
- Leerlingen met zwak werkgeheugen zullen profiteren van nog vaker voorkomende woorden,
begrippen en concepten in rijke contexten.
- Confrontatie met laagfrequente woorden.

, Hoofdstuk 5.3.1
Wat is leren lezen?
- Leerling leert zo snel en zo goed mogelijk begrijpen wat hij leest, in iedere methode.
- Leestechniek: teksten ontcijferen, het is een hulp.
- Klankzuivere woorden: fonologisch principe.  we schrijven de woorden zoals we ze
uitspreken. (Maan, roos)
- Aanvankelijk lezen en spellen: twee fases

o Klankzuivere fase
 Leerlingen leren de klankzuivere woorden. Basis voor het lezen vormt de
leeshandeling waarbij een leerling het woord ziet, de tekens onderscheidt,
klanken aan de tekens koppelt en het woord verklankt.
 Spellen: precies andersom (horen-koppelen van tekens-opschrijven)
 Vaardigheden:
 Klanktekenkoppeilng of Grafeem/foneemkoppeling: het kennen van
de koppeling tussen fonemen en grafemen
o Grafemen: letters en lettercombinaties (a, d, f, ch, ie ….)
o Fonemen: klanken
 Auditieve synthese: fonemen onthouden en herkennen om welk
woord het gaat
 Auditieve analyse: een klankzuiver woord kunnen verdelen in
klanken
 Deze eerste fase duurt totdat alle letters zijn aangeleerd

o Niet-klankzuivere fase
 Deze tweede fase duurt totdat leerlingen eenvoudige teksten met 1 en 2-
lettergrepige woorden kunnen lezen (ongeveer in juni).
 Steeds sneller lezen, correct spellen van steeds langer woorden in
betekenisvolle teksten centraal
 Losse letters oefenen geen zin meer. Letters worden makkelijker herkend en
onthouden in woorden.