Food periode 2
Voeding bij gezondheid en ziekte
5. Alcohol
Alcohol levert energie en is zodanig als een voedingsstof te beschouwen, maar kan slechts in
beperkte mate worden gebruikt, omdat alcohol in grotere hoeveelheden schadelijke gevolgen heeft
voor de gezondheid. Alcohol is opgebouwd uit koolstof- (C), waterstof- (H) en zuurstofatomen (O). De
chemische naam is ethanol. Een alcoholische consumptie bevat ongeveer 10 gram alcohol.
Alcohol hoeft niet te worden afgebroken in het maag-darmkanaal, maar kan direct worden
geresorbeerd; een vijfde deel wordt in de maag geresorbeerd en de rest in de dunne darm. Vijf
minuten na consumptie is er al alcohol in het bloed. Voedsel in de maag heeft een vertragende
werking op de resorptie van alcohol. De hoeveelheid alcohol in het bloed wordt uitgedrukt in
promille. Omdat alcohol zich verdeelt over het vocht van het hele lichaam, is 0,5 promille – de grens
waarboven een verminderd reactievermogen optreed – sneller bereikt bij een klein iemand dan een
bij een groot iemand.
Circa 5-10% van de geresorbeerde alcohol wordt onveranderd via huid, longen en urine
uitgescheiden. De rest wordt afgebroken in de lever. Onder invloed van respectievelijk de enzymen
alcoholdehydrogenase en aldehydedehydrogenase wordt alcohol omgezet in aceetaldehyde en
daarna in acetaat (azijnzuur). Het acetaat gaat via het bloed naar de lichaamscellen en wordt
verbrand (geoxideerd) tot kooldioxide en water. Aceetaldehyde is toxisch en is een belangrijke
oorzaak van klachten na hoog alcoholgebruik: hoofdpijn, brandend maagzuur, braken, dorst,
duizeligheid en transpiratie (kater).
Formule voor de berekening van het bloedalcoholgehalte (in promille):
a x 10
---------- - {(u – 0,5) x (g x 0,002)}
gxr
a = aantal glazen
g = lichaamsgewicht (in kg)
r = bij mannen 0,7; bij vrouwen 0,5
u = aantal uren vanaf het eerste glas
Het lichaam heeft nog twee andere systemen waardoor alcohol afgebroken kan worden; daarvan is
met name het MEOS (microsomaal ethanoloxiderend systeem) belangrijk. Dit maakt deel uit van
een systeem in de lever dat lichaamsvreemde stoffen omzet. Bij alcoholgebruik vanaf zo’n zes glazen
per dag kan dit systeem wel 50% van de alcohol omzetten. Alcohol wordt hierdoor sneller
afgebroken, maar doordat er meer aceetaldehyde wordt geproduceerd kan dit schade in de lever
veroorzaken.
Matig alcoholgebruik is niet schadelijk voor de gezondheid. Een beperkt gebruik (1 glas per dag) heeft
een beschermende werking op het krijgen van een beroerte, diabetes type 2 en dementie, maar dit
voordeel slaat al snel om als er meer wordt gebruikt. Veel mensen drinken dagelijks tussen de drie en
acht glazen, ook wel sociaal drinken genoemd. Bingedrinken komt vooral voor bij jongeren. Er wordt
,in korte tijd veel ingenomen (5-6 glazen of meer), soms zoveel dat men in coma raakt. Bij langdurig
gebruik van acht glazen of meer is er sprake van alcoholmisbruik. Hierbij worden klachten na het
drinken van alcohol vermeden door het weer drinken van een paar glazen alcohol. Door
alcoholmisbruik neemt de kans op ziekte sterk toe.
9. Vitamines
Er zijn een aantal redenen waarom vitamines een belangrijk aandachtspunt zijn:
- Vitamine D-tekorten spelen nog steeds een rol
- Er kunnen vitaminetekorten ontstaan door ziekte en therapie
- Door een onevenwichtig voedingspatroon kunnen vitaminetekorten ontstaan
- Inname van voldoende vitamines kan een rol spelen bij de preventie van bepaalde ziekten
- Er moet niet alleen worden gewaarschuwd voor een tekort aan vitaminen, maar ook voor
een teveel
Vitamines leveren geen energie. Het zijn organische stoffen die in zeer kleine hoeveelheden nodig
zijn voor een normaal functioneren van het lichaam. Het lichaam kan ze niet (of niet voldoende) zelf
maken; het zijn essentiële stoffen.
Vitamines zijn belangrijk voor onze gezondheid. Toch wordt het gebruik van vitaminesupplementen
ontraden, tenzij er een noodzaak toe is. Dit omdat supplementen niet hetzelfde werken als vitamines
in de voeding.
Zie bladzijde 203 t/m 208 in ‘Voeding bij gezondheid en ziekte’ voor een overzicht van alle vitamines
en hun voedselbronnen, functies, verschijnselen bij tekort, risicogroepen, bijzonderheden, toxiciteit
en verschijnselen bij toxiciteit.
Het lichaam heeft een bepaalde hoeveelheid van elke vitamine nodig. een tekort leidt tot
afwijkingen. Een latente deficiëntie is een vitaminetekort waarbij er nog geen sprake is van
duidelijke klinische symptomen. Bij een manifeste deficiëntie is het vitaminetekort zo ernstig dat er
duidelijke klinische symptomen optreden (deficiëntieziekten). Vitaminedeficiënties uiten zich in
aspecifieke klachten, zoals moeheid, spierzwakte, verminderde weerstand en infecties. De meeste
aanbevolen hoeveelheden vitamines zijn gebaseerd op het voorkomen van deficiëntieziekten.
Hoewel vitaminetekorten ernstige ziekten kunnen veroorzaken, kan een teveel ook een probleem
vormen. Bij een te hoge concentratie van een bepaalde vitamine in het lichaam treden
vergiftigingsverschijnselen op (intoxicatie). Deze zijn bijna altijd het gevolg van verkeerd gebruik van
vitaminepreparaten. De opname van vitamines uit de voeding is vrijwel nooit zo hoog dat de
toxische grens bereikt wordt. Een uitzondering vormt de consumptie van lever. Het gebruik van
vitaminepreparaten kan ook leiden tot vitaminetekorten, namelijk als men plotseling stopt met het
gebruiken van een vitaminepreparaat.
De industrie mag vitaminen en mineralen toevoegen aan voedingsmiddelen. Dit heet verrijkte
voedingsmiddelen. Er wordt onderscheid gemaakt tussen verrijking, restauratie en substitutie. Bij
verrijking bevat het product meer dan het originele product en bij restaureren worden alleen de bij
de productie verloren gegane hoeveelheden toegevoegd. Substitutie is van toepassing bij een
product dat een ander product moet vervangen.
Vitamine A, D, E en K zijn oplosbaar in vet, vitamine C en B-vitamines zijn oplosbaar in water.
, De in vet oplosbare vitamines komen voor in dierlijke en plantaardige vetrijke producten. Het zijn
vrij stabiele vitamines; tijdens het bewaren en het bereiden van voedingsmiddelen gaan weinig in vet
oplosbare vitamines verloren. In het maag-darmkanaal worden ze gelijk met de vetten in het bloed
opgenomen. Een teveel wordt opgeslagen in de lever en in het vetweefsel. Deze voorraden zijn vrij
stabiel.
De in water oplosbare vitamines komen wijdverbreid in voedingsmiddelen voor. Ze kunnen
makkelijk verloren gaan door een verkeerde behandeling van voedingsmiddelen. De in water
oplosbare vitamines kunnen in bepaalde weefsels in het lichaam worden opgeslagen. De voorraden
zijn echter niet erg stabiel, omdat de vitamines makkelijk kunnen worden afgegeven aan het bloed
en via de nieren worden uitgescheiden.
10. Mineralen en water
Calcium, fosfor, natrium, kalium, chloor, magnesium en zwavel zijn macro-elementen. IJzer, koper,
zink, mangaan, chroom, jodium, fluor, selenium en molybdeen zijn spoorelementen (micro-
elementen). Al deze stoffen zijn essentieel; ze moeten in bepaalde hoeveelheden in de voeding
voorkomen voor het normaal functioneren van het lichaam.
Zie bladzijde 228 t/m 231 in ‘Voeding bij gezondheid en ziekte’ voor een overzicht van alle mineralen
en hun voedselbronnen, functie, verschijnselen bij tekort, risicogroepen en bijzonderheden.
Mineralen spelen een belangrijke rol in allerlei processen in het lichaam en sommige vormen een
onmisbaar bestanddeel van weefsels. Elke mineraal heeft een specifieke functie. Daarnaast vervullen
de mineralen als groep een gezamenlijke functie die samenhangt met hun vermogen om een
positieve of negatieve lading te hebben. We spreken dan niet meer van mineralen, maar van
elektrolyten (ionen).
Calcium bevindt zich met name in het skelet en het gebit. Het zorgt daar samen met fosfor voor
stevigheid. Een zeer gering gedeelte van het calcium bevindt zich in het bloed en de weefsels, waar
het nodig is voor bloedstolling, hartspiercontractie en de prikkelgevoeligheid van de motorische
spieren. Calciumtekorten leiden tot botafwijkingen.
Een calciumtekort kan ontstaan door:
Voeding bij gezondheid en ziekte
5. Alcohol
Alcohol levert energie en is zodanig als een voedingsstof te beschouwen, maar kan slechts in
beperkte mate worden gebruikt, omdat alcohol in grotere hoeveelheden schadelijke gevolgen heeft
voor de gezondheid. Alcohol is opgebouwd uit koolstof- (C), waterstof- (H) en zuurstofatomen (O). De
chemische naam is ethanol. Een alcoholische consumptie bevat ongeveer 10 gram alcohol.
Alcohol hoeft niet te worden afgebroken in het maag-darmkanaal, maar kan direct worden
geresorbeerd; een vijfde deel wordt in de maag geresorbeerd en de rest in de dunne darm. Vijf
minuten na consumptie is er al alcohol in het bloed. Voedsel in de maag heeft een vertragende
werking op de resorptie van alcohol. De hoeveelheid alcohol in het bloed wordt uitgedrukt in
promille. Omdat alcohol zich verdeelt over het vocht van het hele lichaam, is 0,5 promille – de grens
waarboven een verminderd reactievermogen optreed – sneller bereikt bij een klein iemand dan een
bij een groot iemand.
Circa 5-10% van de geresorbeerde alcohol wordt onveranderd via huid, longen en urine
uitgescheiden. De rest wordt afgebroken in de lever. Onder invloed van respectievelijk de enzymen
alcoholdehydrogenase en aldehydedehydrogenase wordt alcohol omgezet in aceetaldehyde en
daarna in acetaat (azijnzuur). Het acetaat gaat via het bloed naar de lichaamscellen en wordt
verbrand (geoxideerd) tot kooldioxide en water. Aceetaldehyde is toxisch en is een belangrijke
oorzaak van klachten na hoog alcoholgebruik: hoofdpijn, brandend maagzuur, braken, dorst,
duizeligheid en transpiratie (kater).
Formule voor de berekening van het bloedalcoholgehalte (in promille):
a x 10
---------- - {(u – 0,5) x (g x 0,002)}
gxr
a = aantal glazen
g = lichaamsgewicht (in kg)
r = bij mannen 0,7; bij vrouwen 0,5
u = aantal uren vanaf het eerste glas
Het lichaam heeft nog twee andere systemen waardoor alcohol afgebroken kan worden; daarvan is
met name het MEOS (microsomaal ethanoloxiderend systeem) belangrijk. Dit maakt deel uit van
een systeem in de lever dat lichaamsvreemde stoffen omzet. Bij alcoholgebruik vanaf zo’n zes glazen
per dag kan dit systeem wel 50% van de alcohol omzetten. Alcohol wordt hierdoor sneller
afgebroken, maar doordat er meer aceetaldehyde wordt geproduceerd kan dit schade in de lever
veroorzaken.
Matig alcoholgebruik is niet schadelijk voor de gezondheid. Een beperkt gebruik (1 glas per dag) heeft
een beschermende werking op het krijgen van een beroerte, diabetes type 2 en dementie, maar dit
voordeel slaat al snel om als er meer wordt gebruikt. Veel mensen drinken dagelijks tussen de drie en
acht glazen, ook wel sociaal drinken genoemd. Bingedrinken komt vooral voor bij jongeren. Er wordt
,in korte tijd veel ingenomen (5-6 glazen of meer), soms zoveel dat men in coma raakt. Bij langdurig
gebruik van acht glazen of meer is er sprake van alcoholmisbruik. Hierbij worden klachten na het
drinken van alcohol vermeden door het weer drinken van een paar glazen alcohol. Door
alcoholmisbruik neemt de kans op ziekte sterk toe.
9. Vitamines
Er zijn een aantal redenen waarom vitamines een belangrijk aandachtspunt zijn:
- Vitamine D-tekorten spelen nog steeds een rol
- Er kunnen vitaminetekorten ontstaan door ziekte en therapie
- Door een onevenwichtig voedingspatroon kunnen vitaminetekorten ontstaan
- Inname van voldoende vitamines kan een rol spelen bij de preventie van bepaalde ziekten
- Er moet niet alleen worden gewaarschuwd voor een tekort aan vitaminen, maar ook voor
een teveel
Vitamines leveren geen energie. Het zijn organische stoffen die in zeer kleine hoeveelheden nodig
zijn voor een normaal functioneren van het lichaam. Het lichaam kan ze niet (of niet voldoende) zelf
maken; het zijn essentiële stoffen.
Vitamines zijn belangrijk voor onze gezondheid. Toch wordt het gebruik van vitaminesupplementen
ontraden, tenzij er een noodzaak toe is. Dit omdat supplementen niet hetzelfde werken als vitamines
in de voeding.
Zie bladzijde 203 t/m 208 in ‘Voeding bij gezondheid en ziekte’ voor een overzicht van alle vitamines
en hun voedselbronnen, functies, verschijnselen bij tekort, risicogroepen, bijzonderheden, toxiciteit
en verschijnselen bij toxiciteit.
Het lichaam heeft een bepaalde hoeveelheid van elke vitamine nodig. een tekort leidt tot
afwijkingen. Een latente deficiëntie is een vitaminetekort waarbij er nog geen sprake is van
duidelijke klinische symptomen. Bij een manifeste deficiëntie is het vitaminetekort zo ernstig dat er
duidelijke klinische symptomen optreden (deficiëntieziekten). Vitaminedeficiënties uiten zich in
aspecifieke klachten, zoals moeheid, spierzwakte, verminderde weerstand en infecties. De meeste
aanbevolen hoeveelheden vitamines zijn gebaseerd op het voorkomen van deficiëntieziekten.
Hoewel vitaminetekorten ernstige ziekten kunnen veroorzaken, kan een teveel ook een probleem
vormen. Bij een te hoge concentratie van een bepaalde vitamine in het lichaam treden
vergiftigingsverschijnselen op (intoxicatie). Deze zijn bijna altijd het gevolg van verkeerd gebruik van
vitaminepreparaten. De opname van vitamines uit de voeding is vrijwel nooit zo hoog dat de
toxische grens bereikt wordt. Een uitzondering vormt de consumptie van lever. Het gebruik van
vitaminepreparaten kan ook leiden tot vitaminetekorten, namelijk als men plotseling stopt met het
gebruiken van een vitaminepreparaat.
De industrie mag vitaminen en mineralen toevoegen aan voedingsmiddelen. Dit heet verrijkte
voedingsmiddelen. Er wordt onderscheid gemaakt tussen verrijking, restauratie en substitutie. Bij
verrijking bevat het product meer dan het originele product en bij restaureren worden alleen de bij
de productie verloren gegane hoeveelheden toegevoegd. Substitutie is van toepassing bij een
product dat een ander product moet vervangen.
Vitamine A, D, E en K zijn oplosbaar in vet, vitamine C en B-vitamines zijn oplosbaar in water.
, De in vet oplosbare vitamines komen voor in dierlijke en plantaardige vetrijke producten. Het zijn
vrij stabiele vitamines; tijdens het bewaren en het bereiden van voedingsmiddelen gaan weinig in vet
oplosbare vitamines verloren. In het maag-darmkanaal worden ze gelijk met de vetten in het bloed
opgenomen. Een teveel wordt opgeslagen in de lever en in het vetweefsel. Deze voorraden zijn vrij
stabiel.
De in water oplosbare vitamines komen wijdverbreid in voedingsmiddelen voor. Ze kunnen
makkelijk verloren gaan door een verkeerde behandeling van voedingsmiddelen. De in water
oplosbare vitamines kunnen in bepaalde weefsels in het lichaam worden opgeslagen. De voorraden
zijn echter niet erg stabiel, omdat de vitamines makkelijk kunnen worden afgegeven aan het bloed
en via de nieren worden uitgescheiden.
10. Mineralen en water
Calcium, fosfor, natrium, kalium, chloor, magnesium en zwavel zijn macro-elementen. IJzer, koper,
zink, mangaan, chroom, jodium, fluor, selenium en molybdeen zijn spoorelementen (micro-
elementen). Al deze stoffen zijn essentieel; ze moeten in bepaalde hoeveelheden in de voeding
voorkomen voor het normaal functioneren van het lichaam.
Zie bladzijde 228 t/m 231 in ‘Voeding bij gezondheid en ziekte’ voor een overzicht van alle mineralen
en hun voedselbronnen, functie, verschijnselen bij tekort, risicogroepen en bijzonderheden.
Mineralen spelen een belangrijke rol in allerlei processen in het lichaam en sommige vormen een
onmisbaar bestanddeel van weefsels. Elke mineraal heeft een specifieke functie. Daarnaast vervullen
de mineralen als groep een gezamenlijke functie die samenhangt met hun vermogen om een
positieve of negatieve lading te hebben. We spreken dan niet meer van mineralen, maar van
elektrolyten (ionen).
Calcium bevindt zich met name in het skelet en het gebit. Het zorgt daar samen met fosfor voor
stevigheid. Een zeer gering gedeelte van het calcium bevindt zich in het bloed en de weefsels, waar
het nodig is voor bloedstolling, hartspiercontractie en de prikkelgevoeligheid van de motorische
spieren. Calciumtekorten leiden tot botafwijkingen.
Een calciumtekort kan ontstaan door:
