HOC. 1 , Tekst 1: Een therapeutische relatie. Gids voor gesprekstherapie
Echtheid
- Elke therapeut heeft een uitstraling die het interpersoonlijk gebeuren kleurt
o Bepaalt mede wat wel en niet aan bod kan komen tijdens de therapie
o Uitstraling is het punt waarop het vaakst besloten wordt therapie stop te
zetten
o Als de therapeut op bepaalde terreinen geblokkeerd is, zal de cliënt hier
ook op vastlopen
- Pas indien de therapeut in contact is met zijn eigen onderliggende ervaringsstroom,
kan hij een levendige en persoonlijke aanwezigheid bieden en brengt op die manier
energie in de relatie die stimulerend is voor het groeiproces van de cliënt
- We kunnen spreken van dubbele gelaagdheid binnen de echtheid: er is bij de
therapeut een onderliggende ervaringsstroom, die fungeert als de bodem waarop de
reacties van de cliënt terechtkomen. Op deze altijd aanwezige ondergrond bevindt zich
een bovenlaag die betrekking heeft op de interactie van de therapeut met betrekking tot
de bepaalde cliënt
- Twee fasen binnen de echtheid
o Congruentie: therapeut kan onderste laag van eigen ervaringsstroom
goed doorvoelen en dat hij in staat is te onderkennen wat er in hem
bewogen wordt in relatie tot een bepaalde cliënt
o Transparantie: de therapeut drukt uit wat er in hemzelf leeft
- Echtheid kan enerzijds door alles heen voelbaar en langs de andere kant doorgaans
onopgemerkt aanwezig (trasparantie eerder zeldzame gebeurtenis)
o Men spreekt van gedisciplineerde spontaniteit: transparant zijn over wat er
in je omgaat hangt ervan af of het relevant is voor de spontaniteit
Vormen van onechtheid
- Gedrag en uitingen van de therapeur zijn niet in overeenstemming met wat hij
innerlijk denkt en voelt
- Oppervlakkige, kleurloze reactie van de therapeut zorgt voor geen echte
betrokkenheid en engagement
- Wijsmaken
o De therapeut maakt zichzelf iets wijs door uiterlijke redenen aan te geven
voor iets wat in feite met hem te maken heeft
, o Iets doen in het belang van de cliënt terwijl eigenlijk eigen belang primeert
Deze vormen van incongruentie komen enkel aan het licht als de therapeut naar
zijn eigen beweegredenen zoekt
- Verbergen van de bewuste hier-en-nu gevoelens die momenteel belangrijk zijn. De
therapeut weigert als het ware om toegankelijk of doorzichtig te zijn voor de cliënt op een
moment dat die daar eigenlijk wel baat bij zou hebben
è Vanuit diepere incongruentie kan de therapeut de ciënt systematisch dirigeren
in een richting die meer in het belang is van de therapeut zeelf
Vormen van echtheid
- Echte belangstelling tonen: het ondraaglijke draaglijk maken
- Geen façade zo ziet de cliënt dat de therapeut iemand is zoals hijzelf
- Geen overdreven zelfzekerheid (vooral bij beginnend therapeuten)
- Dieper niveau: als een therapeut zijn werk serieus neemt, wordt hij juist gestimuleerd
door de interactie met zijn cliënten om meer congruent te zijn
o Op voorwaarde dat hij altijd de tijd en ruimte neemt om te reflecteren
o Steun van collega’s
- Transparantie: iets uitdrukken wat je raakt, tijdens een sessie
- Gevoel van de therapeut: articuleren naar de cliënt indien deze daar recht op heeft
zodat het duidelijk is waarom therapeut geen volle aandacht heeft
o Hangt dus af van de mate waarin het gevoel interfereert met de sessie
- Ervaringsproces van de cliënt bevorderen door uit te drukken wat je zelf voelt omtrent
de situatie van de cliënt en gevoel naast dat van de clënt leggen
o Kan ook confronterend zijn als gevoel van therapeut niet gelijk is aan dat
van de cliënt
o Indien de beleving van de therapeut te ver af ligt van die van de therapeut
zal transparantie eerder hinderend dan helpend zijn
o Ook als de gevoelens van de therapeut een beoordeling van het gedrag
impliceren, werkt transparantie remmend
o Rekening houden met onveranderbaar gedrag bij cliënt vb stem wekt
irritatie op
o Na een zelfonthulling steeds toetsen wat dit teweeg brengt
, o Nadruk leggen dat een zelfonthulling geen te volgen model is
è Transparantie steeds in interactie met empathie en respect
- Indien te lang wachten om iets te doen met een aanhoudend gevoel, verliest de
therapeut het contact met de cliënt
o Indien heftige gevoelens gevoeld worden is dit vaak een teken dat de
therapeut te ernstig emotioneel betrokken is, wat eerder storend dan
helpend is
o Raadzaam om met deze gevoelens bij collega’s te gaan
- Belang van feedback over de houding van de cliënt
o Vb aangeven dat de cliënt je een benauwd gevoel geeft, hier kan altijd iets
achter zitten. Door het te benoemen kom je er soms achter.
o Kan ook niet-verbaal: vb cliënt doet beklag over dat mannen haar enkel
zien voor haar borsten en billen maar zit voor therapeut in een blote jurk
die niets aan de verbeelding overlaat. Feedback geven door te zeggen
‘zou het kunnen dat je wil uittesten hoe ik zou reageren op de
representatie van je lichaam?
Empathie
- Is een wijze van in relatie zijn waarbij je je eigen referentiekader ter zijde legt en mee
kijkt en voelt vanuit het referentiekader van de ander
- Belang om ook bepaalde afstand te houden
- Binnenkant
o Empathische zijnswijze: dat wat zich in de therapeut afspeelt
- Buitenkant
o Communicatie van de empathische aanwezigheid
o Het is vooral de buitenkant dat resulteert in specifieke processen bij de
cliënt
Binnenkant
- Leegmaken gaat vooraf aan het empathisch afstemmen, wat mij bezighoudt opzij
zetten
o Is niet hetzelfde als vergeten: ik zet het mijne aan de kant maar ik kan er
beroep op doen als ik het nodig heb
, o Zo wordt een open ruimte gecreëerd in zichzelf waarin de ander
ontvangen kan worden los van het mijne
o Makkelijker indien je veel overeenkomsten met iemand hebt
- Belang van afstemmen op de cliënt
o In eerste instantie het niet-verbale vb houding overnemen
- Registratie binnenin
Buitenkant
- In ideale omstandigheden vloeit expressie voort op natuurlijke wijze uit de zijnswijze
van de therapeut en is deze afgestemd op het proces van de cliënt.
- Empathie moet effectief gecommuniceerd worden (vooral indien op laag
ervaringsniveau, weinig stilstaan bij gevoelens)
- Therapeut geeft zijn begrijpen en aanvoelen vaak weer in de vorm van reflectie
Expressievormen van empathie
1) De inhoud van de reflectie
- Luisteren naar de betekeniseenheden en slechts zoveel laten vertellen als dat je zelf
kan verwerken (tijdig onderbreken)
- Reflecties waarbij therapeut de feiten herhaalt of motieven van de ander in de verf zet
zijn vaak niet echt helpend (externe gegevens)
- In plaats daarvan kan de tussenkomst de ervaring van de cliënt tot leven brengen
door de reactie van de cliënt aan te voelen en die te articuleren
o Klemtoon van ‘wat de anderen doen’ naar ‘wat brengt dit teweeg’
o Kan helpend zijn om gevoelens van de cliënt te verbinden met een
concrete situatie, zo blijft de beleving verankerd in de realiteit van de C
- Evocerende reflectie
- Indien meer levendigheid in een bepaald stuk van wat de cliënt vertelt moet je dit
uitlichten (geeft aan waar de energie van de C zit)
- Aandacht richten naar wat voor de cliënt nog onduidelijk is binnen een verhaal waarin
hij zelf al veel weet
- Bij reflecteren over de gevoelsgeladenheid van woorden, steeds uitdrukking van de C
herhalen
o Respecteren van de kwaliteit en intensiteit waarmee iets gezegd wordt
Echtheid
- Elke therapeut heeft een uitstraling die het interpersoonlijk gebeuren kleurt
o Bepaalt mede wat wel en niet aan bod kan komen tijdens de therapie
o Uitstraling is het punt waarop het vaakst besloten wordt therapie stop te
zetten
o Als de therapeut op bepaalde terreinen geblokkeerd is, zal de cliënt hier
ook op vastlopen
- Pas indien de therapeut in contact is met zijn eigen onderliggende ervaringsstroom,
kan hij een levendige en persoonlijke aanwezigheid bieden en brengt op die manier
energie in de relatie die stimulerend is voor het groeiproces van de cliënt
- We kunnen spreken van dubbele gelaagdheid binnen de echtheid: er is bij de
therapeut een onderliggende ervaringsstroom, die fungeert als de bodem waarop de
reacties van de cliënt terechtkomen. Op deze altijd aanwezige ondergrond bevindt zich
een bovenlaag die betrekking heeft op de interactie van de therapeut met betrekking tot
de bepaalde cliënt
- Twee fasen binnen de echtheid
o Congruentie: therapeut kan onderste laag van eigen ervaringsstroom
goed doorvoelen en dat hij in staat is te onderkennen wat er in hem
bewogen wordt in relatie tot een bepaalde cliënt
o Transparantie: de therapeut drukt uit wat er in hemzelf leeft
- Echtheid kan enerzijds door alles heen voelbaar en langs de andere kant doorgaans
onopgemerkt aanwezig (trasparantie eerder zeldzame gebeurtenis)
o Men spreekt van gedisciplineerde spontaniteit: transparant zijn over wat er
in je omgaat hangt ervan af of het relevant is voor de spontaniteit
Vormen van onechtheid
- Gedrag en uitingen van de therapeur zijn niet in overeenstemming met wat hij
innerlijk denkt en voelt
- Oppervlakkige, kleurloze reactie van de therapeut zorgt voor geen echte
betrokkenheid en engagement
- Wijsmaken
o De therapeut maakt zichzelf iets wijs door uiterlijke redenen aan te geven
voor iets wat in feite met hem te maken heeft
, o Iets doen in het belang van de cliënt terwijl eigenlijk eigen belang primeert
Deze vormen van incongruentie komen enkel aan het licht als de therapeut naar
zijn eigen beweegredenen zoekt
- Verbergen van de bewuste hier-en-nu gevoelens die momenteel belangrijk zijn. De
therapeut weigert als het ware om toegankelijk of doorzichtig te zijn voor de cliënt op een
moment dat die daar eigenlijk wel baat bij zou hebben
è Vanuit diepere incongruentie kan de therapeut de ciënt systematisch dirigeren
in een richting die meer in het belang is van de therapeut zeelf
Vormen van echtheid
- Echte belangstelling tonen: het ondraaglijke draaglijk maken
- Geen façade zo ziet de cliënt dat de therapeut iemand is zoals hijzelf
- Geen overdreven zelfzekerheid (vooral bij beginnend therapeuten)
- Dieper niveau: als een therapeut zijn werk serieus neemt, wordt hij juist gestimuleerd
door de interactie met zijn cliënten om meer congruent te zijn
o Op voorwaarde dat hij altijd de tijd en ruimte neemt om te reflecteren
o Steun van collega’s
- Transparantie: iets uitdrukken wat je raakt, tijdens een sessie
- Gevoel van de therapeut: articuleren naar de cliënt indien deze daar recht op heeft
zodat het duidelijk is waarom therapeut geen volle aandacht heeft
o Hangt dus af van de mate waarin het gevoel interfereert met de sessie
- Ervaringsproces van de cliënt bevorderen door uit te drukken wat je zelf voelt omtrent
de situatie van de cliënt en gevoel naast dat van de clënt leggen
o Kan ook confronterend zijn als gevoel van therapeut niet gelijk is aan dat
van de cliënt
o Indien de beleving van de therapeut te ver af ligt van die van de therapeut
zal transparantie eerder hinderend dan helpend zijn
o Ook als de gevoelens van de therapeut een beoordeling van het gedrag
impliceren, werkt transparantie remmend
o Rekening houden met onveranderbaar gedrag bij cliënt vb stem wekt
irritatie op
o Na een zelfonthulling steeds toetsen wat dit teweeg brengt
, o Nadruk leggen dat een zelfonthulling geen te volgen model is
è Transparantie steeds in interactie met empathie en respect
- Indien te lang wachten om iets te doen met een aanhoudend gevoel, verliest de
therapeut het contact met de cliënt
o Indien heftige gevoelens gevoeld worden is dit vaak een teken dat de
therapeut te ernstig emotioneel betrokken is, wat eerder storend dan
helpend is
o Raadzaam om met deze gevoelens bij collega’s te gaan
- Belang van feedback over de houding van de cliënt
o Vb aangeven dat de cliënt je een benauwd gevoel geeft, hier kan altijd iets
achter zitten. Door het te benoemen kom je er soms achter.
o Kan ook niet-verbaal: vb cliënt doet beklag over dat mannen haar enkel
zien voor haar borsten en billen maar zit voor therapeut in een blote jurk
die niets aan de verbeelding overlaat. Feedback geven door te zeggen
‘zou het kunnen dat je wil uittesten hoe ik zou reageren op de
representatie van je lichaam?
Empathie
- Is een wijze van in relatie zijn waarbij je je eigen referentiekader ter zijde legt en mee
kijkt en voelt vanuit het referentiekader van de ander
- Belang om ook bepaalde afstand te houden
- Binnenkant
o Empathische zijnswijze: dat wat zich in de therapeut afspeelt
- Buitenkant
o Communicatie van de empathische aanwezigheid
o Het is vooral de buitenkant dat resulteert in specifieke processen bij de
cliënt
Binnenkant
- Leegmaken gaat vooraf aan het empathisch afstemmen, wat mij bezighoudt opzij
zetten
o Is niet hetzelfde als vergeten: ik zet het mijne aan de kant maar ik kan er
beroep op doen als ik het nodig heb
, o Zo wordt een open ruimte gecreëerd in zichzelf waarin de ander
ontvangen kan worden los van het mijne
o Makkelijker indien je veel overeenkomsten met iemand hebt
- Belang van afstemmen op de cliënt
o In eerste instantie het niet-verbale vb houding overnemen
- Registratie binnenin
Buitenkant
- In ideale omstandigheden vloeit expressie voort op natuurlijke wijze uit de zijnswijze
van de therapeut en is deze afgestemd op het proces van de cliënt.
- Empathie moet effectief gecommuniceerd worden (vooral indien op laag
ervaringsniveau, weinig stilstaan bij gevoelens)
- Therapeut geeft zijn begrijpen en aanvoelen vaak weer in de vorm van reflectie
Expressievormen van empathie
1) De inhoud van de reflectie
- Luisteren naar de betekeniseenheden en slechts zoveel laten vertellen als dat je zelf
kan verwerken (tijdig onderbreken)
- Reflecties waarbij therapeut de feiten herhaalt of motieven van de ander in de verf zet
zijn vaak niet echt helpend (externe gegevens)
- In plaats daarvan kan de tussenkomst de ervaring van de cliënt tot leven brengen
door de reactie van de cliënt aan te voelen en die te articuleren
o Klemtoon van ‘wat de anderen doen’ naar ‘wat brengt dit teweeg’
o Kan helpend zijn om gevoelens van de cliënt te verbinden met een
concrete situatie, zo blijft de beleving verankerd in de realiteit van de C
- Evocerende reflectie
- Indien meer levendigheid in een bepaald stuk van wat de cliënt vertelt moet je dit
uitlichten (geeft aan waar de energie van de C zit)
- Aandacht richten naar wat voor de cliënt nog onduidelijk is binnen een verhaal waarin
hij zelf al veel weet
- Bij reflecteren over de gevoelsgeladenheid van woorden, steeds uitdrukking van de C
herhalen
o Respecteren van de kwaliteit en intensiteit waarmee iets gezegd wordt
