Examenstencil voeding en speciale zorgbehoefen Boek: Voeding en ziekte
Hoofdstuk 20 Voeding en geneesmiddelen
20.1 opname en werking van geneesmiddelen
Toedienen kan per: os, injecte, innuus, rectaal on lokaal zoals inhalate en de huid.
Per os wordt veel gebruikt en hierbij vindt de meeste interacte plaats met voeding.
Voor de werking van medicate is de concentrate van het bloed belangrijk. Er moet een bepaalde
concentrate bereikt worden: therapeutsche dosis.
Te laag zorgt ervoor dat het niet werkzaam is en te hoog zorgt voor toxische verschijnselen.
De marge van medicate waarbinnen het werkt is vrij hoog anders zouden veel medicijnen niet
werken.
Er zijn bepaalde geneesmiddelen die een smalle therapeutsche breedte hebben: Geneesmiddelen
waarbij in korte tjd een hoge concentrate bereikt moet worden, worden rectaal per injecte en op
de nuchtere maag ingenomen.
De therapeutsche dosis van een medicijn wordt bepaald door de bio-beschikbaarheid.
Biologische beschikbaarheid: Percentage van de per os(oraal) ingenomen hoeveelheid geneesmiddel
dat uiteindelijk in het bloed terecht komt.
De bio-beschikbaarheid van een medicijn is afankelijk van de resorpte in de darm en van het frst
pass-efect in de lever en tjdstp van de dag.
First pass-efect: de opgenomen ston wordt via de poortader naar de lever vervoerd waar het deels
wordt angebroken. Afraak vindt ook in de darmwandcellen plaats.
Verminderde resorpte van geneesmiddelen:
-Geneesmiddel vormt een verbinding met voedselbestanddelen.
-Geneesmiddel maakt gebruik van dezelnde transportmechanisme als voedingsstofen.(concurreren)
Sommige geneesmiddelen kunnen juist goed opgenomen worden in combinate met
voedingsmiddelen. Voeding en supplementen zijn dus van invloed op de resorpte van
geneesmiddelen en dus op de werking. (beginnen on stoppen met diëten, ziekenhuisopname, eigen
initaten gebruiken van supplete)
20.2 Invloed van voeding en voedingstoestand op geneesmiddelen
Voeding en voedingstoestand kunnen van invloed zijn op de snelheid van resorpte van medicate, de
biologische beschikbaarheid(mate van resorpte en First pass-efect), het metabolisme en de
uitscheiding van geneesmiddelen.
Snelheid van resorpte: De maagontlediging bepaald de snelheid waarmee geneesmiddelen de dunne
darm bereiken. Op nuchtere maag bereikt het geneesmiddel binnen 30 min.
de dunne darm. Bij de maaltjd kan het 2 a 3 uur duren. Vet in de voeding
vertraagt de maagontlediging.
Op nuchtere maag = haln uur voor de maaltjd, 2 a 3 uur na de maaltjd, on na de nachtrust.
Wordt gebruikt bij medicate dat snel efect moet hebben on wanneer hoge bloedspiegels belangrijk
zijn. Bijv. bij antbiotca, slaapmiddelen en pijnstllers.
Nadeel = grotere kans op maag-darmklachten. Dus met ruime hoeveelheid water innemen. Min.
100ml. Niet innemen met kofe, melk, nrisdrank en dergelijke want vermindert resorpte.
Mate van resorpte: Kan beïnvloedt worden door aanwezigheid van bepaalde voedingsmiddelen.
-IJzerpreparaten mogen niet met melk on calciumrijke voedingsmiddelen worden ingenomen, omdat
ijzer en calcium een onoplosbare verbinding vormt dat niet opgenomen wordt.
-Antbiotcum tetracycline wordt geremd door calcium- en ijzerrijke voedingsmiddelen.
-Geneesmiddel indinavir, gebruikt voor HIV wordt sterk verminderd door vetvoedsel. Inname van 1
uur voor de maaltjd on 2 uur na de maaltjd. Bij maag-darmklachten bij een lichte vetarme maaltjd.
,-Penicilline wordt bij lang verblijn in de maag aangetast en valt uiteen in een onwerkzame ston,
daarom innemen op een nuchtere maag.
-Nitronurantoïne, gebruikt bij urineweginnectes, neemt juist toe door langer verblijn in de maag
doordat het slecht oplosbaar en resorbeerbaar is. (langer verblijn zorgt voor hogere percentage
opgeloste ston) Daarom inname bij on vlak voor de maaltjd.
-De werking van Levodopa, gebruikt bij Parkinson, neemt an door eiwitrijke voeding. (>2 gr eiwit per
kg/lg) Verminderd resorpte in de darm en er wordt minder opgenomen in de hersenen. Eiwitgehalte
moet soms aangepast worden voor een optmale werking.
First pass-efect: Er zijn voedingsmiddelen die invloed hebben op de First pass-efect. Bepaalde
stofen kunnen de actviteit van het enzym YDP3A4, dat juist de First pass-efect bij veel
geneesmiddelen veroorzaakt, in de dunne darmwand blokkeren en afreken.
Een van de voedingsmiddelen is grapenruit(sap) met de stofen avonoïden(Naringine, quercetne,
nuranocoumarines). Het gebruik van grapenruit(sap) kan de bloedspiegel van een medicijn veel te
hoog worden en ernstge bijwerkingen ontstaan. Maar het kan ook zorgen dat een dosis te laag
wordt. Er zijn nog meer nruitsoorten met hetzelnde efect op de First pass-efect zoals sternruit,
cranberry’s, gojibessen, granaatappels, mineola en pompelmoes.
Ook sint-janskruid heef invloed, het versterkt de werking van het enzymsysteem YDP3A4 in de lever
waardoor het First pass-efect van aantal geneesmiddelen groter is en ze sneller worden angebroken.
Geneesmiddelen: nenobarbital, theonylline, digoxine, indinavir, sommige antstollingsmiddelen.
Wordt gebruikt bij depressies, angstgevoelens, slapeloosheid, spanningen en HIV.
Metabolisme van geneesmiddelen: De voedingstoestand en de voeding kunnen van invloed zijn op
het metabolisme van geneesmiddelen. Geneesmiddelenintoxicate kan ontstaan door ondervoeding
door vertraagde afraak van medicate. Overgewicht heef ook efect, maar dit is nog niet bekend.
Voeding kan altjd van invloed zijn op de metabolisme van geneesmiddelen, omdat voor de afraak
van voeding en geneesmiddelen vaak dezelnde enzymsystemen wordt gebruikt. Dit kan
consequentes hebben op bijv. geneesmiddelen met een smalle therapeutsche breedte.
Bijv.: Theonylline, wordt gebruikt bij astma en YOPD tegen benauwdheid. Voeding is van invloed op
de snelheid waarmee het geneesmiddel wordt angebroken.(hoog eiwitgehalte versneld de
biotransnormate) Grote wijzingen zoals vermageringskuur, ramadan, gebruik van sint janskruid
kunnen grote consequentes hebben voor de dosering.
Uitscheiding van geneesmiddelen: De zuurgraad van urine is van invloed op de snelheid waarmee
geneesmiddelen worden uitgescheiden. Soms wordt het gemakkelijk uitgescheiden bij zure urine
(kinine), andere in basische urine(acetylsalicyzuur). De zuurgraad van urine is weer te beïnvloeden
met voeding en supplete
Vis, vlees, gevogelte, eieren en graan maken urine zuur.
Melk, nruit, groente en aardappelen maken urine basisch.
Vit. Y preparaten en cranberrypreparaten maken urine zuur.
Dus verandering van eetgewoonten en gebruik van supplementen beïnvloeden de werking van
geneesmiddelen door de uitscheiding van geneesmiddelen.
-Lithium wordt beïnvloed door de natriumbalans.
Wanneer een patënt natrium beperkt on veel verliest houdt de nier natrium en lithium vast, maar
lithium heef een smalle therapeutsche breedte dus er kan gemakkelijk intoxicate ontstaan met
ernstge bijwerkingen. Dit gebeurd ook omgekeerd, dus bij te veel natrium, te veel uitscheiding van
lithium waardoor de werking achteruit gaat. De voeding moet dus een constante hoeveelheid
natrium bevaten om een goede werking te garanderen.
Bijwerking van lithium = droge mond en veel dorst, dus pas op met het veel drinken van
mineraalwater, dit bevat natrium!
, Effect Voedingsstof of voedingsmiddel Medicijn
Absorpte medicijn in Melk en calciumrijke producten IJzerpreparaten Antbiotcum
bloedcirculate tetracycline
Vetvoedsel Indinavir, gebruikt voor HIV
Eiwitrijk voedsel(>2gr p/kg/lg) Levodopa, gebruikt bij Parkinson
Metabolisme van het medicijn Grapenruit(sap) Medicate voor Hart- en vaatziekten
in het lichaam en cytostatca
Sint- janskruid depressies, angstgevoelens,
slapeloosheid, spanningen
Uitscheiding medicijn Natrium Lithium
20.3 Invloed van geneesmiddelen op de voeding en voedingstoestand
Geneesmiddelen hebben ook invloed op voeding en de voedingstoestand doordat ze de inname,
resorpte, het metabolisme en de uitscheiding van voeding beïnvloeden.
Het is soms noodzakelijk om voedingsstofen te suppleren.
Efecten van medicate: zie tabel.
-Geneesmiddelen kunnen de eetlust remmen on bevorderen.
-Smaakveranderingen, verminderen, uitvallen on overheersen van een bepaalde basissmaak.
Smaakvermindering = hypogeusie, smaakuitval = ageusie
Smaakverandering kan een gevolg zijn van aantastng van de smaakcellen, verminderen van
speekselproducte, verandering van samenstelling van speeksel on van een gestoorde
prikkeloverdracht naar en verwerking in de hersenen.
Smaakveranderingen hebben invloed op voedingsgewoonten en daardoor op de voedingsstatus.
-Invloed op resorpte van voedingsstofen.
Effect op Medicijn
Eetlust Yytostatca, amnetamine, morfne en uoxetne(Prozac)(remt eetlust)
(remmen on Anthistaminica en cortcosteroïden(bevordert eetlust)
bevorderen) Antdepressiva (beide)
Smaak Yytostatca(remmen celdeling van smaakcellen)
Lithium zorgt voor een metaalachtge smaak
Antdepressiva, antpsychotca, ant-epileptca, antconvulsiva (invloed eetlust en smaak, gebruikt in
psychiatrie en in de zorg bij verstandelijke beperkingen)
HIV en Aids medicate
Metabolisme Ant-epileptca en ant-convulsiva.(versnelt afraak van vit. D en vermindert resorpte in de darm, dus
Antagonistsche tekort aan vit. D kan ontstaan)
werking Tuberculostatca: Isoniazide en hormonen(oestrogenen) (beïnvloeden de metabolisme van vit. B6)
Moderne medicate en preparaten bevaten veel minder hormonen waardoor supplete niet nodig is.
Yhemotherapeutca en antbiotca(remmen de eiwitsynthese op cellulair niveau)
Yortcosteroïden(bevorderen de gluconeogenese en daarmee de eiwitafraak)
Orale antdiabetca(versterkt alcoholefect door vertraagde afraak van alcohol)blz.366
Resorpte Laxanta, magnesiumsulnaat (versnelt darmpassage, verminderde voedingsstonopname)
Laxanta op oliebasis en colestyramine (leiden tot verlies van de in vet oplosbare vitaminen)
Antacida, tetracycline, colestyramine (verminderen resorpte van heamijzer)
Orale antbiotcum (tast de darm microbiotca diarree en dus verlies aan voedingsstofen)
Salazopyrine, voor darmziekten (remt de noliumzuurresorpte)
Biguaniden, metormine en protonremmers (bij langdurig gebruik remt het B11 en B12)
Norit, absorberend kool (bij veelvuldig gebruik, leidt tot defciëntes)
Uitscheiding Diuretca (verhoogt de uitscheiding van natrium, kalium en vit.B1)
Lithium (verminderd natriumuitscheiding en kan diabetes insipidus ontstaan(nier vochtuitscheiding)
Antstolling Warnarine
