Woorden worden geleed genoemd wanneer zij gesplitst kunnen worden en zij een interne
geleding vormen. Leerbaar = leer + baar
Ongelede woorden kunnen niet gesplitst worden Leer
Woorden kunnen meervoudig geleed zijn. Oneetbaar. 1) eetbaar 2) oneetbaar. oneet
kan niet. On+eet+baar.
[eet]
[ [eet] -baar]
[on- [ [eet] -baar]]
Morfemen zijn de kleinste identificeerbare betekenisdragende eenheden. Dit wordt
bestudeerd in de morfologie/woordvormingsleer. Zij bestuderen gelede woorden en de
manier waarop woorden worden gevormd of opgebouwd.
Functies morfologie
1) Uitbreiding van de woordenschat woord maken door van een bestaand woord af
te leiden.
2) Het inpassen van bestaande woorden in de grammaticale structuur flexie (buiging)
a. Contextuele flexie de context bepaalt de vorm die het verbum krijgt (doet
één iemand iets of twee mensen? Voetbalt/voetballen)
b. Inherente flexie wanneer het niet door de context bepaald wordt
Derivatie is het uitbreiden van de woordenschat door een lexicaal element te verbinden met
een niet-lexicaal element. Eetbaar, leerling.
Uitzonderingen:
- Beperking op derivatie van morfologische aard -ig kan alleen achter een ongelede
adjectieven (bijvoeglijk naamwoord) geplakt worden. Groenig, (zeegroenig bestaat
niet)
- Beperking op derivatie van lexicale aard Het Nederlands heeft al bepaalde
basiswoorden met de betekenis van afgeleide woorden. Sommige afleidingen die op
zich een correct vormelijk resultaat opleveren maken we niet, omdat er al
basiswoorden beschikbaar zijn. (zinger & steler bestaat niet, zanger & dief wel)
- Fonologische beperkingen op derivatie Een woord kan niet met twee voorvoegsels
met een schwa beginnen. Beschrijf en niet gebeschrijf.
- Beperking te maken met woordklassen woorden kunnen van woordklasse
veranderen. Bijvoorbeeld van nomen naar adjectief
o [water]n [[water]n -ig]adj
o [[on- [[voorspel]v -baar]adj]adj -heid]n
Woorden die tot stand komen doordat twee lexicale elementen of inhoudswoorden
samengevoegd worden zijn samenstellingen.
geleding vormen. Leerbaar = leer + baar
Ongelede woorden kunnen niet gesplitst worden Leer
Woorden kunnen meervoudig geleed zijn. Oneetbaar. 1) eetbaar 2) oneetbaar. oneet
kan niet. On+eet+baar.
[eet]
[ [eet] -baar]
[on- [ [eet] -baar]]
Morfemen zijn de kleinste identificeerbare betekenisdragende eenheden. Dit wordt
bestudeerd in de morfologie/woordvormingsleer. Zij bestuderen gelede woorden en de
manier waarop woorden worden gevormd of opgebouwd.
Functies morfologie
1) Uitbreiding van de woordenschat woord maken door van een bestaand woord af
te leiden.
2) Het inpassen van bestaande woorden in de grammaticale structuur flexie (buiging)
a. Contextuele flexie de context bepaalt de vorm die het verbum krijgt (doet
één iemand iets of twee mensen? Voetbalt/voetballen)
b. Inherente flexie wanneer het niet door de context bepaald wordt
Derivatie is het uitbreiden van de woordenschat door een lexicaal element te verbinden met
een niet-lexicaal element. Eetbaar, leerling.
Uitzonderingen:
- Beperking op derivatie van morfologische aard -ig kan alleen achter een ongelede
adjectieven (bijvoeglijk naamwoord) geplakt worden. Groenig, (zeegroenig bestaat
niet)
- Beperking op derivatie van lexicale aard Het Nederlands heeft al bepaalde
basiswoorden met de betekenis van afgeleide woorden. Sommige afleidingen die op
zich een correct vormelijk resultaat opleveren maken we niet, omdat er al
basiswoorden beschikbaar zijn. (zinger & steler bestaat niet, zanger & dief wel)
- Fonologische beperkingen op derivatie Een woord kan niet met twee voorvoegsels
met een schwa beginnen. Beschrijf en niet gebeschrijf.
- Beperking te maken met woordklassen woorden kunnen van woordklasse
veranderen. Bijvoorbeeld van nomen naar adjectief
o [water]n [[water]n -ig]adj
o [[on- [[voorspel]v -baar]adj]adj -heid]n
Woorden die tot stand komen doordat twee lexicale elementen of inhoudswoorden
samengevoegd worden zijn samenstellingen.
