Eindtermen & aantekeningen
Eindterm 4
De kandidaten kunnen aan de hand van een voorbeeld aangeven wat ‘gerede twijfel’ inhoudt en
uitleggen wat het verband is tussen ‘gerede twijfel’ en een sceptische houding.
Voorbeeld: een man (voor het gemak noemen we hem Henri) slaat een andere man (voor het gemak
noemen we hem John) in elkaar. John gaat hierbij dood, er is een slagader in zijn nek gescheurd.
Henri wordt veroordeeld tot moord. Dan blijkt dat John sowieso al een hele slappe slagader had
waardoor deze zelfs zou kunnen scheuren bij een verkeerde beweging. Dit is een gerede twijfel. Je
brengt het oordeel sterk in twijfel. Heeft Henri hem echt vermoord of was het doodslag?
Dit staat in verband met scepticisme, omdat scepticisme inhoudt dat je ook geen oordelen
aanneemt. Bij scepticisme is het nooit zo dat er een oordeel is, die ook echt werkelijk waar is,
tegenover elk oordeel staat een gelijk oordeel. Dit geld ook zo bij de gerede twijfel. De gerede twijfel
zorgt ervoor dat een oordeel niet meer geldt.
Eindterm 5
De kandidaten kunnen uitleggen wat metafysisch, epistemologisch en conceptueel scepticisme
inhouden en deze vormen van scepticisme toepassen, bekritiseren en evalueren.
Om een begin te maken aan de ‘oplossing’ van de desbetreffende eindterm nemen we eerst een
citaat van de Griekse filosoof Gorgias van Leontini voor ons. Die luidt:
Niets bestaat, mocht er iets bestaan, dan kunnen we het niet kennen, en mochten we het wel kunnen
kennen, dan kunnen we het niet mededelen.
Achteraf zou je kunnen concluderen dat dit een cryptische samenvatting is van de drie soorten
scepticisme die hieronder besproken gaan worden. Het kan dus van pas komen om op dit citaat terug
te blikken.
Om te beginnen: metafysisch scepticisme.
Er bestaat niets, stelt Gorgias. Dit kun je, beknopt gezegd, labelen als metafysisch scepticisme. Het
probleem wat hier gepaard gaat is het werkelijkheidsprobleem.
Metafysica houdt zich bezig met onze opvattingen over de werkelijkheid. Vragen over wat er bestaat
of over hoe de wereld in elkaar zit om maar twee voorbeelden te noemen. Metafysisch
scepticisme houdt in dat het helemaal niet duidelijk is wat er buiten ons en onafhankelijk bestaat van
ons. Het is ook niet zeker of er überhaupt wel een ‘buitenwereld’ bestaat. Filosofen gaan dan ook op
zoek naar overtuigende argumenten om ons geloof in de buitenwereld te onderbouwen.
Gorgias gaat verder naar zijn stukje: ‘Als er al iets was, zouden we het niet kennen’.
Dit vertaalt zich naar epistemologisch scepticisme. Epistemologie bestuurt als het ware
onze kennis. Het probleem wat zich hierbij vormt is het kennisprobleem. Volgens het
epistemologisch scepticisme is kennis simpelweg onmogelijk. Voor alles wat we menen te weten
zouden sceptische alternatieven denkbaar zijn. Kort gezegd kun je dus eigenlijk nooit iets zeker
weten.
Eindterm 4
De kandidaten kunnen aan de hand van een voorbeeld aangeven wat ‘gerede twijfel’ inhoudt en
uitleggen wat het verband is tussen ‘gerede twijfel’ en een sceptische houding.
Voorbeeld: een man (voor het gemak noemen we hem Henri) slaat een andere man (voor het gemak
noemen we hem John) in elkaar. John gaat hierbij dood, er is een slagader in zijn nek gescheurd.
Henri wordt veroordeeld tot moord. Dan blijkt dat John sowieso al een hele slappe slagader had
waardoor deze zelfs zou kunnen scheuren bij een verkeerde beweging. Dit is een gerede twijfel. Je
brengt het oordeel sterk in twijfel. Heeft Henri hem echt vermoord of was het doodslag?
Dit staat in verband met scepticisme, omdat scepticisme inhoudt dat je ook geen oordelen
aanneemt. Bij scepticisme is het nooit zo dat er een oordeel is, die ook echt werkelijk waar is,
tegenover elk oordeel staat een gelijk oordeel. Dit geld ook zo bij de gerede twijfel. De gerede twijfel
zorgt ervoor dat een oordeel niet meer geldt.
Eindterm 5
De kandidaten kunnen uitleggen wat metafysisch, epistemologisch en conceptueel scepticisme
inhouden en deze vormen van scepticisme toepassen, bekritiseren en evalueren.
Om een begin te maken aan de ‘oplossing’ van de desbetreffende eindterm nemen we eerst een
citaat van de Griekse filosoof Gorgias van Leontini voor ons. Die luidt:
Niets bestaat, mocht er iets bestaan, dan kunnen we het niet kennen, en mochten we het wel kunnen
kennen, dan kunnen we het niet mededelen.
Achteraf zou je kunnen concluderen dat dit een cryptische samenvatting is van de drie soorten
scepticisme die hieronder besproken gaan worden. Het kan dus van pas komen om op dit citaat terug
te blikken.
Om te beginnen: metafysisch scepticisme.
Er bestaat niets, stelt Gorgias. Dit kun je, beknopt gezegd, labelen als metafysisch scepticisme. Het
probleem wat hier gepaard gaat is het werkelijkheidsprobleem.
Metafysica houdt zich bezig met onze opvattingen over de werkelijkheid. Vragen over wat er bestaat
of over hoe de wereld in elkaar zit om maar twee voorbeelden te noemen. Metafysisch
scepticisme houdt in dat het helemaal niet duidelijk is wat er buiten ons en onafhankelijk bestaat van
ons. Het is ook niet zeker of er überhaupt wel een ‘buitenwereld’ bestaat. Filosofen gaan dan ook op
zoek naar overtuigende argumenten om ons geloof in de buitenwereld te onderbouwen.
Gorgias gaat verder naar zijn stukje: ‘Als er al iets was, zouden we het niet kennen’.
Dit vertaalt zich naar epistemologisch scepticisme. Epistemologie bestuurt als het ware
onze kennis. Het probleem wat zich hierbij vormt is het kennisprobleem. Volgens het
epistemologisch scepticisme is kennis simpelweg onmogelijk. Voor alles wat we menen te weten
zouden sceptische alternatieven denkbaar zijn. Kort gezegd kun je dus eigenlijk nooit iets zeker
weten.
