Spelling
Hoofdstuk 10
De moeilijkheden bij de werkwoordspelling liggen voornamelijk bij de werkwoorden met een stam
die eindigt op -d of -t. Er zijn drie factoren die deze werkwoordsvormen zo moeilijk maken:
1. De spelling van de werkwoorden wordt bepaald door verschillende spellingprincipes. Voor
één klank, de /t/ in /vint/, moeten we twee verschillende leters schrijven en moeten we twee
regels toepassen om tot de juiste schrijfwijze te komen. Deze twee regels moeten in een vaste
volgorde toegepast worden: eerst de regel van gelijkvormigheid (vind) en daarna de regel
van de overeenkomst (jij vindt). Doe je het niet in deze volgorde dan krijg je (vint).
2. Bij de werkwoordspelling wordt een beroep gedaan op grammatcaal inzicht. De
schrijfwijze van vind wordt ook bepaald door het onderwerp en de persoonsvorm in de zin.
Een leerling moet hier grammatcaal inzicht voor hebben.
3. De werkwoordspelling wordt vaak op een verkeerde manier aangeleerd. Er worden vaak
verschillende didactsche benaderingswijzen naast en door elkaar gebruikt bij het aanleren
van werkwoordspelling.
Er zijn drie verschillende methodes om de werkwoordspelling aan te leren:
1. De regelmethode. Eerst worden de regels voor de vorming van werkwoorden aangeleerd
en vervolgens moet een leerling in alle voorkomend gevallen uitmaken welke regel van
toepassing is. Voor de tegenwoordige tjd leert een kind bijvoorbeeld de volgende regels:
Ik : schrijf de stam
Jij/hij : schrijf stam + t
Wij/jullie/zij : schrijf het hele werkwoord
Het aanleren van regels heef belangrijke voordelen. De regels voor de werkwoorden zijn op
elk werkwoord toepasbaar en bovendien geven ze ook inzicht in de systematek van de
spelling van de persoonsvorm. Een nadeel van het aanleren van regels is dat leerlingen geen
overzicht meer hebben en de verkeerde regels in situates gaan toepassen.
Tegenwoordig wordt de regelmethode in haar zuivere vorm niet veel meer gebruikt in het
basisonderwijs. Wel wordt het toepassen van regels vaak gecombineerd met het gebruik van
een algoritme (een handelingsvoorschrif dat een oplossing geeft.
2. De analogiemethode. Aan de hand van enkele veelvoorkomende voorbeeldwerkvormen
(bijvoorbeeld: rijden, branden, wachten, halen, werken en lopent worden de moeilijkheden
bij de werkwoordspelling in kaart gebracht. Een leerling moet vervolgens uitmaken bij welk
voorbeeld een bepaalde werkwoordsvorm hoort. Hij moet dan als volgt redeneren:
verblindde is net zo’n werkwoord als branden; brandde schrijf je met twee d’s, dus
verblindde ook. Het probleem hierbij is om de goede vorm van het werkwoord in te vullen.
Als een kind de goede werkwoordsvorm invult, dan verricht het impliciet al een groot aantal
handelingen die belangrijk zijn bij het spellen van werkwoorden. Bijvoorbeeld: Oom Willem
herkent zijn kleine neefe niet. Als iemand deze zin voor herkent het voorbeeldwerkwoord
hoort invult, dan heef hij de volgende handelingen verricht: herkent is de persoonsvorm, de
persoonsvorm staat in de tegenwoordige tjd en wat het onderwerp van de zin is. Als al deze
deelhandelingen kennelijk nodig zijn om een persoonsvorm correct te kunnen spellen, dan is
het didactsch gezien beter ze ook bewust te maken en de verschillende stappen bij het
aanleren van de werkwoordspelling te expliciteren.
De analogiemethode wordt nog steeds in methodes gebruikt, maar daarnaast wordt er ook
aandacht besteedt aan de opbouw van werkwoordsvormen.
3. De algoritmische methode. De laatste jaren wordt bij het onderwijs in de
werkwoordspelling steeds meer gebruikgemaakt van algoritmen. Een voorbeeld van een
algoritme is:
Hoofdstuk 10
De moeilijkheden bij de werkwoordspelling liggen voornamelijk bij de werkwoorden met een stam
die eindigt op -d of -t. Er zijn drie factoren die deze werkwoordsvormen zo moeilijk maken:
1. De spelling van de werkwoorden wordt bepaald door verschillende spellingprincipes. Voor
één klank, de /t/ in /vint/, moeten we twee verschillende leters schrijven en moeten we twee
regels toepassen om tot de juiste schrijfwijze te komen. Deze twee regels moeten in een vaste
volgorde toegepast worden: eerst de regel van gelijkvormigheid (vind) en daarna de regel
van de overeenkomst (jij vindt). Doe je het niet in deze volgorde dan krijg je (vint).
2. Bij de werkwoordspelling wordt een beroep gedaan op grammatcaal inzicht. De
schrijfwijze van vind wordt ook bepaald door het onderwerp en de persoonsvorm in de zin.
Een leerling moet hier grammatcaal inzicht voor hebben.
3. De werkwoordspelling wordt vaak op een verkeerde manier aangeleerd. Er worden vaak
verschillende didactsche benaderingswijzen naast en door elkaar gebruikt bij het aanleren
van werkwoordspelling.
Er zijn drie verschillende methodes om de werkwoordspelling aan te leren:
1. De regelmethode. Eerst worden de regels voor de vorming van werkwoorden aangeleerd
en vervolgens moet een leerling in alle voorkomend gevallen uitmaken welke regel van
toepassing is. Voor de tegenwoordige tjd leert een kind bijvoorbeeld de volgende regels:
Ik : schrijf de stam
Jij/hij : schrijf stam + t
Wij/jullie/zij : schrijf het hele werkwoord
Het aanleren van regels heef belangrijke voordelen. De regels voor de werkwoorden zijn op
elk werkwoord toepasbaar en bovendien geven ze ook inzicht in de systematek van de
spelling van de persoonsvorm. Een nadeel van het aanleren van regels is dat leerlingen geen
overzicht meer hebben en de verkeerde regels in situates gaan toepassen.
Tegenwoordig wordt de regelmethode in haar zuivere vorm niet veel meer gebruikt in het
basisonderwijs. Wel wordt het toepassen van regels vaak gecombineerd met het gebruik van
een algoritme (een handelingsvoorschrif dat een oplossing geeft.
2. De analogiemethode. Aan de hand van enkele veelvoorkomende voorbeeldwerkvormen
(bijvoorbeeld: rijden, branden, wachten, halen, werken en lopent worden de moeilijkheden
bij de werkwoordspelling in kaart gebracht. Een leerling moet vervolgens uitmaken bij welk
voorbeeld een bepaalde werkwoordsvorm hoort. Hij moet dan als volgt redeneren:
verblindde is net zo’n werkwoord als branden; brandde schrijf je met twee d’s, dus
verblindde ook. Het probleem hierbij is om de goede vorm van het werkwoord in te vullen.
Als een kind de goede werkwoordsvorm invult, dan verricht het impliciet al een groot aantal
handelingen die belangrijk zijn bij het spellen van werkwoorden. Bijvoorbeeld: Oom Willem
herkent zijn kleine neefe niet. Als iemand deze zin voor herkent het voorbeeldwerkwoord
hoort invult, dan heef hij de volgende handelingen verricht: herkent is de persoonsvorm, de
persoonsvorm staat in de tegenwoordige tjd en wat het onderwerp van de zin is. Als al deze
deelhandelingen kennelijk nodig zijn om een persoonsvorm correct te kunnen spellen, dan is
het didactsch gezien beter ze ook bewust te maken en de verschillende stappen bij het
aanleren van de werkwoordspelling te expliciteren.
De analogiemethode wordt nog steeds in methodes gebruikt, maar daarnaast wordt er ook
aandacht besteedt aan de opbouw van werkwoordsvormen.
3. De algoritmische methode. De laatste jaren wordt bij het onderwijs in de
werkwoordspelling steeds meer gebruikgemaakt van algoritmen. Een voorbeeld van een
algoritme is:
