,Inhoud
Wat is natuur en techniek....................................................................................................................... 2
Biologische eenheid ................................................................................................................................ 2
Instandhouding ....................................................................................................................................... 6
Gedrag en Interactie ............................................................................................................................. 11
Voortplanting ........................................................................................................................................ 14
Groei en ontwikkeling ........................................................................................................................... 18
Natuurkundige verschijnselen .............................................................................................................. 20
Technisch inzicht ................................................................................................................................... 26
Weersomstandigheden......................................................................................................................... 28
Hemellichamen ..................................................................................................................................... 28
1
,Wat is natuur en techniek
Natuur en techniek geeft kinderen meer inzicht in de wereld om hen heen. Wat betreft de inhoud
van het vak gaat het deels om onderzoeken (hoe zit dat?) en deels om ontwerpen (welke oplossing
kan ik vinden?). We spreken in dat verband ook wel van onderzoekend- en ontwerpend leren. Deze
begrippen vormen samen de grondslag voor natuur onderwijs op de basisschool. De invulling van
het vak komt voort uit het idee dat kinderen de vaardigheden om te onderzoeken en/of ontwerpen
eigen moeten maken.
NATUURONDERWIJS
Biologische eenheid
Alle organismen zijn opgebouwd uit cellen. De kleinste organismen (zoals bacteriën en eencellige)
bestaan uit slechts één cel. Grotere organismen, zoals wij mensen, zijn een stuk complexer; ze
bestaan uit miljarden cellen. Cellen zijn ontzettend klein; je kunt ze niet met het blote oog zien.
Een cel is een levende eenheid; een cel groeit en deelt zich, en vormt zo nieuwe cellen. Om te leven,
hebben ze voedsel (oftewel energie) nodig. Cellen hebben de volgende eigenschappen:
- Organellen : dit zijn als het ware de ‘organen’ van een cel. Net als onze eigen organen
hebben deze organellen één of meerdere functies ten behoeve van het organisme. Het is
per cel verschillend hoeveel en wat voor soort organellen ze hebben. Eenvoudige cellen
(zoals bacteriën) hebben als enige organellen een celmembraan en celwand.
- Celmembraan : dit is de scheiding tussen de binnen- en buitenkant van een cel. Het is een
dun vliesje dat het celplasma omsluit. Dit membraam heeft als functie het binnenlaten van
nuttige stoffen en tegenhouden van schadelijke stoffen.
- Celplasma : dit is de dikke vloeistof waar de andere organellen in ‘liggen’.
- Celwand : bij bacteriën en cellen van schimmels en planten is dit een soort omhulsels dat de
cel stevigheid geeft. Dierlijke cellen hebben geen celwand.
- Celkern : dit is een soort bibliotheek waarin alle erfelijke informatie opgeslagen ligt in de
vorm van DNA.
- Chromosoom: alle chromosomen samen bevatten het complete DNA van een organisme.
Iedere chromosoom bevat een uniek stuk aan genetische informatie.
- Genen – Het DNA is verdeeld in kleinere stukjes, genaamd genen. Een gen staat als het ware
voor een instructie; het specifieert wat en hoe er dingen moeten gebeuren binnen het
organismen.
- Cytoplasma – De ruimte tussen de celkern en het celmembraan is opgevuld met een soort
water. Dit is het cytoplasma.
- Mitochondrion – dit zorgt voor energie in de cel, door brandstof (voedsel) om te zetten in
energiepakketten. De andere organellen gebruiken die energie om hun taak te doen.
- Vacuole – dit is een soort blaasje gevuld met water. Het dient als opslagplek voor zowel
schadelijke als nuttige stoffen. Bij cellen van planten vult de vacuole vaak bijna de hele cel.
Dierlijke cellen hebben geen Vacuole.
- Bladgroenkorrels – dit is een soort organellen bij planten. Het zorgt ervoor dat zonlicht
omgezet kan worden in energie voor de cel en ook zorgt het voor de bekende groene kleur
van veel planten. Het proces van licht omzetten in voedingsstoffen (waarbij koolstofdioxide
en water nodig is) noemen we fotosynthese.
2
, Bacterie Dierlijke cel Plantencel
Celwand Ja Ja
Celmembraan Ja Ja Ja
Celplasma Ja Ja Ja
Celkern Ja Ja
Chromosoom Ja Ja
Mitochondrion Ja Ja
Vacuole Ja
Bladgroenkorrels ja
Planten cel Dierlijke cel
Bacterie cel
3
, Organen en het orgaanstelsel
Een orgaan is een onderdeel van een organisme; het is opgebouwd uit weefsel (dit zijn gelijksoortige
cellen die dicht bij elkaar liggen) en heeft één of meerdere functies ten behoeven van het
organismen. Organen werken met elkaar samen in wat we een orgaanstelsel noemen. Denk
bijvoorbeeld aan het bloedvatenstelsel, wat bestaat uit je hart, (slag)aderen en bloed.
Ook planten hebben organen en ook bij planten onderscheiden we een aantal belangrijke
orgaanstelsels. Zo is er het voorplantingsstelsel, transportstelsel en ademhalingsstelsel. Ieder stelsel
bestaat uit verschillende organen die samenwerken om een bepaalde functie uit te voeren.
Organiseren van organismen
Niet alle organismen lijken even veel op elkaar. Om te bepalen of organismen tot dezelfde soort
gerekend kunnen worden, wordt gekeken of de organismen met elkaar kunnen voortplanten en
vruchtbare nakomelingen kunnen krijgen. Volgens die verdeling zijn er ongeveer 10 miljoen
verschillende soorten organismen (!).
Er zijn bepaalde eigenschappen die ieder organisme deelt: ze voeden zich, planten zich voort, en
doen er alles aan om voort te kunnen bestaan. Daarnaast is ieder organisme opgebouwd uit één of
meerdere cellen.
Door te kijken naar eigenschappen die niet door organismen gedeeld worden, kun je verschillende
soorten organismen nog verder verdelen in groepen. Dit noemen we classificeren.
Bacteriën
Bacteriën zijn de kleinste organismen die we kennen. Ze bestaan uit slechts één cel en hebben geen
organellen.
Eencelligen
Eencelligen bestaan uit één cel, maar in tegenstelling tot bacteriën hebben ze wel organellen. Qua
formaat zijn ze ook een stuk groter; gemiddeld zijn eencelligen 10 tot 100 keer groter dan bacteriën.
Een pantoffeldiertje is een voorbeeld van een eencellig organisme. Ze hebben kleine haartjes over
de lengte van hun cel waarmee ze zich kunnen
voortbewegen en ze eten bacteriën voor energie.
Schimmels
Schimmels zijn organismen met o.a. een (dikke) celwand.
Ze voeden zich met andere organismen of met de resten
daarvan. Eens schimmel is opgebouwd uit een uitgestrekt
netwerk van schimmeldraden, ook wel mycelium genoemd.
Gebruikelijk bevindt het grootste deel van de schimmel zich
onder de grond. Een paddenstoel is het vruchtlichaam van
de schimmel.
Gist (wat we gebruiken in de productie van o.a. bier en
brood) is een eencellige schimmel.
Mycelium netwerk
Planten
De belangrijkste eigenschap van een plant is dat deze beschikt over fotosynthese. Daarnaast zijn
planten altijd meercellig.
Vrijwel alle plantsoorten hebben vaten; een systeem van holle buizen door de plant heen, waardoor
water en voedingsstoffen zich verplaatsen.
4
Wat is natuur en techniek....................................................................................................................... 2
Biologische eenheid ................................................................................................................................ 2
Instandhouding ....................................................................................................................................... 6
Gedrag en Interactie ............................................................................................................................. 11
Voortplanting ........................................................................................................................................ 14
Groei en ontwikkeling ........................................................................................................................... 18
Natuurkundige verschijnselen .............................................................................................................. 20
Technisch inzicht ................................................................................................................................... 26
Weersomstandigheden......................................................................................................................... 28
Hemellichamen ..................................................................................................................................... 28
1
,Wat is natuur en techniek
Natuur en techniek geeft kinderen meer inzicht in de wereld om hen heen. Wat betreft de inhoud
van het vak gaat het deels om onderzoeken (hoe zit dat?) en deels om ontwerpen (welke oplossing
kan ik vinden?). We spreken in dat verband ook wel van onderzoekend- en ontwerpend leren. Deze
begrippen vormen samen de grondslag voor natuur onderwijs op de basisschool. De invulling van
het vak komt voort uit het idee dat kinderen de vaardigheden om te onderzoeken en/of ontwerpen
eigen moeten maken.
NATUURONDERWIJS
Biologische eenheid
Alle organismen zijn opgebouwd uit cellen. De kleinste organismen (zoals bacteriën en eencellige)
bestaan uit slechts één cel. Grotere organismen, zoals wij mensen, zijn een stuk complexer; ze
bestaan uit miljarden cellen. Cellen zijn ontzettend klein; je kunt ze niet met het blote oog zien.
Een cel is een levende eenheid; een cel groeit en deelt zich, en vormt zo nieuwe cellen. Om te leven,
hebben ze voedsel (oftewel energie) nodig. Cellen hebben de volgende eigenschappen:
- Organellen : dit zijn als het ware de ‘organen’ van een cel. Net als onze eigen organen
hebben deze organellen één of meerdere functies ten behoeve van het organisme. Het is
per cel verschillend hoeveel en wat voor soort organellen ze hebben. Eenvoudige cellen
(zoals bacteriën) hebben als enige organellen een celmembraan en celwand.
- Celmembraan : dit is de scheiding tussen de binnen- en buitenkant van een cel. Het is een
dun vliesje dat het celplasma omsluit. Dit membraam heeft als functie het binnenlaten van
nuttige stoffen en tegenhouden van schadelijke stoffen.
- Celplasma : dit is de dikke vloeistof waar de andere organellen in ‘liggen’.
- Celwand : bij bacteriën en cellen van schimmels en planten is dit een soort omhulsels dat de
cel stevigheid geeft. Dierlijke cellen hebben geen celwand.
- Celkern : dit is een soort bibliotheek waarin alle erfelijke informatie opgeslagen ligt in de
vorm van DNA.
- Chromosoom: alle chromosomen samen bevatten het complete DNA van een organisme.
Iedere chromosoom bevat een uniek stuk aan genetische informatie.
- Genen – Het DNA is verdeeld in kleinere stukjes, genaamd genen. Een gen staat als het ware
voor een instructie; het specifieert wat en hoe er dingen moeten gebeuren binnen het
organismen.
- Cytoplasma – De ruimte tussen de celkern en het celmembraan is opgevuld met een soort
water. Dit is het cytoplasma.
- Mitochondrion – dit zorgt voor energie in de cel, door brandstof (voedsel) om te zetten in
energiepakketten. De andere organellen gebruiken die energie om hun taak te doen.
- Vacuole – dit is een soort blaasje gevuld met water. Het dient als opslagplek voor zowel
schadelijke als nuttige stoffen. Bij cellen van planten vult de vacuole vaak bijna de hele cel.
Dierlijke cellen hebben geen Vacuole.
- Bladgroenkorrels – dit is een soort organellen bij planten. Het zorgt ervoor dat zonlicht
omgezet kan worden in energie voor de cel en ook zorgt het voor de bekende groene kleur
van veel planten. Het proces van licht omzetten in voedingsstoffen (waarbij koolstofdioxide
en water nodig is) noemen we fotosynthese.
2
, Bacterie Dierlijke cel Plantencel
Celwand Ja Ja
Celmembraan Ja Ja Ja
Celplasma Ja Ja Ja
Celkern Ja Ja
Chromosoom Ja Ja
Mitochondrion Ja Ja
Vacuole Ja
Bladgroenkorrels ja
Planten cel Dierlijke cel
Bacterie cel
3
, Organen en het orgaanstelsel
Een orgaan is een onderdeel van een organisme; het is opgebouwd uit weefsel (dit zijn gelijksoortige
cellen die dicht bij elkaar liggen) en heeft één of meerdere functies ten behoeven van het
organismen. Organen werken met elkaar samen in wat we een orgaanstelsel noemen. Denk
bijvoorbeeld aan het bloedvatenstelsel, wat bestaat uit je hart, (slag)aderen en bloed.
Ook planten hebben organen en ook bij planten onderscheiden we een aantal belangrijke
orgaanstelsels. Zo is er het voorplantingsstelsel, transportstelsel en ademhalingsstelsel. Ieder stelsel
bestaat uit verschillende organen die samenwerken om een bepaalde functie uit te voeren.
Organiseren van organismen
Niet alle organismen lijken even veel op elkaar. Om te bepalen of organismen tot dezelfde soort
gerekend kunnen worden, wordt gekeken of de organismen met elkaar kunnen voortplanten en
vruchtbare nakomelingen kunnen krijgen. Volgens die verdeling zijn er ongeveer 10 miljoen
verschillende soorten organismen (!).
Er zijn bepaalde eigenschappen die ieder organisme deelt: ze voeden zich, planten zich voort, en
doen er alles aan om voort te kunnen bestaan. Daarnaast is ieder organisme opgebouwd uit één of
meerdere cellen.
Door te kijken naar eigenschappen die niet door organismen gedeeld worden, kun je verschillende
soorten organismen nog verder verdelen in groepen. Dit noemen we classificeren.
Bacteriën
Bacteriën zijn de kleinste organismen die we kennen. Ze bestaan uit slechts één cel en hebben geen
organellen.
Eencelligen
Eencelligen bestaan uit één cel, maar in tegenstelling tot bacteriën hebben ze wel organellen. Qua
formaat zijn ze ook een stuk groter; gemiddeld zijn eencelligen 10 tot 100 keer groter dan bacteriën.
Een pantoffeldiertje is een voorbeeld van een eencellig organisme. Ze hebben kleine haartjes over
de lengte van hun cel waarmee ze zich kunnen
voortbewegen en ze eten bacteriën voor energie.
Schimmels
Schimmels zijn organismen met o.a. een (dikke) celwand.
Ze voeden zich met andere organismen of met de resten
daarvan. Eens schimmel is opgebouwd uit een uitgestrekt
netwerk van schimmeldraden, ook wel mycelium genoemd.
Gebruikelijk bevindt het grootste deel van de schimmel zich
onder de grond. Een paddenstoel is het vruchtlichaam van
de schimmel.
Gist (wat we gebruiken in de productie van o.a. bier en
brood) is een eencellige schimmel.
Mycelium netwerk
Planten
De belangrijkste eigenschap van een plant is dat deze beschikt over fotosynthese. Daarnaast zijn
planten altijd meercellig.
Vrijwel alle plantsoorten hebben vaten; een systeem van holle buizen door de plant heen, waardoor
water en voedingsstoffen zich verplaatsen.
4
