1
Hoorcollege 1 – Preventie van kindermishandeling en jeugddelinquentie
Preventie
Wat is preventie?
Goede preventie kan zorgen voor een gezonde, veilige en kansrijke opvoed- en opgroeiomgeving van jeugdigen
• Bevorderen normaal leven en positieve ontwikkeling
• Gericht nemen van beschermende maatregelen
• Belemmerende of risicovolle factoren voorkomen, signaleren, verkleinen en waar nodig bestrijden
Belang preventie KM
• Nationale prevalentiestudie mishandeling van kinderen: in 2017 zijn er tussen de
90.000-127.000 kinderen in Nederland mishandeld/verwaarloosd
• Focus op KM bij preventie
• Risico voor jeugdcriminaliteit
Impact KM en jeugdcriminaliteit
• Gevolgen tijdens de jeugd
• Gevolgen op volwassen leeftijd
• Gevolgen voor maatschappij
Preventie pyramide
!! selectief: groepen met verhoogd risico, geïndiceerd: individuen met verhoogd risico of beginnend probleem
NJI
De preventie strategie is het meest succesvol als:
• Het gevoel van competentie van ouders vergroot
• Ouders leert reële verwachtingen te hebben over de opvoeding
• De opvoedvaardigheden vergroot
Effectiviteit (preventieve) interventies – artikel Gelinck et al. (2018)
• Effectief
o Eerste aanwijzingen voor
o Goede aanwijzingen voor
o Sterke aanwijzingen voor
o Beoordeling door erkenningscommissie van effecten o.b.v. bewijskracht
• Goed onderbouwd
o Beoordeling door erkenningscommissie van basiscriteria en (theoretische) onderbouwing
• Goed beschreven
o Beoordeling door praktijkpanels van basiscriteria
• Uitvoerbaar
o Beoordeling op basis van beschreven uitvoeringsaspecten
Preventieve interventies voor KM in Nederland
• Parent-Child Interaction Therapy (PCIT)
• Parent Management Training Oregon (PMTO)
• Stevig ouderschap
• Voorzorg
Parent-Child Interaction Therapy (PCIT)
• Gericht op gedragsproblemen en opvoeding
• Leeftijd: 2-7 jaar
• Doel: verminderen problemen
, 2
• Methode: Gezinsgerichte aanpak → Mogelijk om 2e ouder te betrekken, gebeurt weinig in praktijk
• Locatie: In een instelling
• Recent studies die uitlichten dat het ook werkt bij kindermishandeling
• Effectief volgens eerste aanwijzingen
!! als een interventie effectief is in een ander land, hoeft dit niet per se het geval te zijn in Nederland
Parent Management Training Oregon (PMTO)
• Gericht op gedragsproblemen, gedragsstoornissen en opvoeding
• Leeftijd: 4-12 jaar
• Doel: verminderen problemen
• Methode: Individuele aanpak
• Locatie: In een instelling
• Uit studies komt dat ook effectief is voor preventie KM
• Effectief volgens eerste aanwijzingen
Stevig ouderschap
• Gericht op: kindermishandeling, opvoeding
• Leeftijd: 0-2 jaar
• Doel: preventie van problemen
• Methode: Individuele aanpak
• Locatie: Wordt thuis gegeven
• Effectief volgens eerste aanwijzingen
Effectieve preventie van (recidive van) jeugddelinquentie
• Ouderschap met liefde en grenzen
o 12-18 jaar
o Effectief volgens eerste aanwijzingen
• Agressieregulatie op maat ambulant
o 16-24 jaar
o Effectief volgens eerste aanwijzingen
• Minder boos en opstandig
o 8-12 jaar
o Effectief volgens goede aanwijzingen
• Multisysteem therapie
o 12-18 jaar
o Effectief volgens goede aanwijzingen!!
• Multidimensionele familietherapie
o 12-19 jaar
o Effectief volgens goede aanwijzingen!!
https://www.justitieleinterventies.nl/
Effectiviteit (preventieve) interventies onderzocht
• Gouden standaard: randomized controlled trial (RCT)
o Groepen vergelijkbaar
o Kans op bias zo klein mogelijk
Meta-analyse: effectiviteit preventie kindermishandeling – artikel Euser et al. (2015)
Design
• Alleen RCT’s (23 studies, 20 interventies)
o Geclusterde RCT’s niet meegenomen
• Groepen
o Algemene populatie → Mishandeling voorkomen
o Hoog risico gezinnen → Mishandeling voorkomen
o Mishandelende gezinnen → Mishandeling verminderen
• Mishandeling als uitkomstmaat (en niet veiligheid, verwondingen, UHP etc.)
o Alleen studies die werkelijk uitkomsten van KM rapporteerden
• Niet-klinische steekproeven
, 3
• Gekeken of interventie, steekproef, onderzoeksontwerp en studie kenmerken geassocieerd waren met de
effecten.
Resultaten
• Gecombineerde effectgrootte: d=0.02
o Dus interventies voor kindermishandeling samen helemaal niet zo effectief
• Programma’s met oudertraining ipv ‘only support’: d = 0.37 → o.a. Multi Systeem Therapie (MST)
• Doelgroep mishandelende gezinnen: d = 0.35 → effectief in reduceren, niet in voorkomen van
mishandeling
• 16-30 sessies: d = 0.37 → meer is niet altijd beter
• Toekomstig onderzoek: effectiviteit per type mishandeling
• Maar.. heel moeilijk om interventies te vinden die passend is bij elk gezin
o Gezinnen zijn heel verschillend
• Slechts 5 interventies effectief voorkomen/verminderen KM:
o Engaged moms program (EMP)
o Multisystemic therapy for child abuse and neglect (MST-CAN)
o Parent-child interaction therapie (PCIT) + individueel
o Parent-child interaction therapie (PCIT) zonder individueel
o PCIT originele vorm
Moderators (interventie, steekproef, design en studiekenmerken)
• Interventies met focus op oudertraining effectiever dan programma’s met alleen steun
• Interventies met een moderate aantal sessies (16-30) significant effectiever dan interventies met minder
of meer sessies
• Interventies die 6-12 maanden duurde significante effectgroottes op vermindering KM
• Type steekproef significante moderator → interventies significant meer effectief in gezinnen met KM
vergeleken met hoog-risicogezinnen
o Interventies meer effectief in verminderen, dan in voorkomen van mishandeling
De andere moderator analyses voor interventie, steekproef en ontwerp lieten geen significante contrasten zien.
Implicaties
• Toekomstig onderzoek: effectiviteit per type mishandeling
• KM als uitkomstmaat bij onderzoek naar preventie en interventie
Preventieve interventies voor KM in Nederland
VoorZorg
• Gericht op: hechting, kindermishandeling
• Leeftijd: 0-2 jaar
• Doel: preventie van problemen
• Doelgroep: achterstandskinderen, kansarm, lage SES
• Methode: Individuele aanpak
• Locatie: Thuis
• Effectief volgens goede aanwijzingen
Onderzoek naar VoorZorg – artikel Mejdoubi et al. (2015)
Theoretisch kader VoorZorg
• Bandura’s self-efficacy model/sociale leertheorie: houding ouders
tegenover verandering, relatie met anderen (hulp van netwerk), ondersteunen zelfvertrouwen ouders
• Bronfenbrenner: kijken naar positieve moeder-kind interactie ondanks risicofactoren in omgeving
• Gehechtheidstheorie: belang van gehechtheid wordt expliciet besproken met ouders, ouders skills
aanleren om een veilige gehechtheid te ontwikkelen
Design
• Huisbezoeken: 10 in zwangerschap, 20 in 1e levensjaar en 20 in 2e levensjaar
• 1e maand interventie en 6 weken na geboorte meer frequent
• Elk bezoek 1-1,5 uur
• Elk bezoek beschreven in handleiding, maar ruimte voor flexibiliteit en improvisatie
, 4
Domeinen voorzorg (zowel kindje als omgeving)
• Gezondheid moeder
• Gezondheid en veiligheid kind
• Persoonlijke ontwikkeling moeder
• Moeder als rolmodel
• Relatie met partner/familie/vrienden
• Toegang vinden van zorg (gebruik instellingen)
Inclusie criteria voorzorg
Moeders die:
• Jonger dan 26
• Laag opleidingsniveau
• Voor het eerst zwanger
• Maximaal 28 weken zwanger
• Enige beheersing Nederlandse taal
• Stap 2: uitvragen van 9 extra risicofactoren: zoals alleenstaand, financiële problemen, geweld in
partnerrelatie etc.
RCT Voorzorg
Uitkomstmaten Voorzorg
• Primair
o Aantal meldingen kindermishandeling
• Secundair
o Hoeveelheid roken
o Omstandigheden rondom geboorte
o Hoeveelheid borstvoeding
o Hoeveelheid partnergeweld
o Ontwikkeling kind
Resultaten VoorZorg
• Minder vaak meldingen kindermishandeling bij Voorzorg (RR=0.58*)
• Ontwikkeling kind:
o Op 24 maanden significant minder internaliserende problemen bij voorzorg (RR=0.56*)
▪ Verschil externaliserende problemen niet significant (RR=0.71)
o Op 24 maanden betere thuisomgeving bij Voorzorg (RR=1.98*), op 6 maanden (RR=0.40) en
18 maanden (RR=0.80) nog geen significant verschil
▪ Kinderen gaan na bepaalde tijd pas staan en lopen, dus dan andere omgeving nodig
thuis voor veiligheid etc.
• Voorzorg:
o Minder vaak roken
o Vaker borstvoeding
o Minder partnergeweld
o Geen verschil in omstandigheden rond geboorte
Kosteneffectiviteit Voorzorg
Je bespaart dus uiteindelijk kosten!!
Kernpunten college
• Preventie
• Welke interventies zijn er
• Hoe beoordeel je of een interventie goed onderzocht is
• Hoe kijk je naar interventies op basis van kosten baten analyse
Hoorcollege 1 – Preventie van kindermishandeling en jeugddelinquentie
Preventie
Wat is preventie?
Goede preventie kan zorgen voor een gezonde, veilige en kansrijke opvoed- en opgroeiomgeving van jeugdigen
• Bevorderen normaal leven en positieve ontwikkeling
• Gericht nemen van beschermende maatregelen
• Belemmerende of risicovolle factoren voorkomen, signaleren, verkleinen en waar nodig bestrijden
Belang preventie KM
• Nationale prevalentiestudie mishandeling van kinderen: in 2017 zijn er tussen de
90.000-127.000 kinderen in Nederland mishandeld/verwaarloosd
• Focus op KM bij preventie
• Risico voor jeugdcriminaliteit
Impact KM en jeugdcriminaliteit
• Gevolgen tijdens de jeugd
• Gevolgen op volwassen leeftijd
• Gevolgen voor maatschappij
Preventie pyramide
!! selectief: groepen met verhoogd risico, geïndiceerd: individuen met verhoogd risico of beginnend probleem
NJI
De preventie strategie is het meest succesvol als:
• Het gevoel van competentie van ouders vergroot
• Ouders leert reële verwachtingen te hebben over de opvoeding
• De opvoedvaardigheden vergroot
Effectiviteit (preventieve) interventies – artikel Gelinck et al. (2018)
• Effectief
o Eerste aanwijzingen voor
o Goede aanwijzingen voor
o Sterke aanwijzingen voor
o Beoordeling door erkenningscommissie van effecten o.b.v. bewijskracht
• Goed onderbouwd
o Beoordeling door erkenningscommissie van basiscriteria en (theoretische) onderbouwing
• Goed beschreven
o Beoordeling door praktijkpanels van basiscriteria
• Uitvoerbaar
o Beoordeling op basis van beschreven uitvoeringsaspecten
Preventieve interventies voor KM in Nederland
• Parent-Child Interaction Therapy (PCIT)
• Parent Management Training Oregon (PMTO)
• Stevig ouderschap
• Voorzorg
Parent-Child Interaction Therapy (PCIT)
• Gericht op gedragsproblemen en opvoeding
• Leeftijd: 2-7 jaar
• Doel: verminderen problemen
, 2
• Methode: Gezinsgerichte aanpak → Mogelijk om 2e ouder te betrekken, gebeurt weinig in praktijk
• Locatie: In een instelling
• Recent studies die uitlichten dat het ook werkt bij kindermishandeling
• Effectief volgens eerste aanwijzingen
!! als een interventie effectief is in een ander land, hoeft dit niet per se het geval te zijn in Nederland
Parent Management Training Oregon (PMTO)
• Gericht op gedragsproblemen, gedragsstoornissen en opvoeding
• Leeftijd: 4-12 jaar
• Doel: verminderen problemen
• Methode: Individuele aanpak
• Locatie: In een instelling
• Uit studies komt dat ook effectief is voor preventie KM
• Effectief volgens eerste aanwijzingen
Stevig ouderschap
• Gericht op: kindermishandeling, opvoeding
• Leeftijd: 0-2 jaar
• Doel: preventie van problemen
• Methode: Individuele aanpak
• Locatie: Wordt thuis gegeven
• Effectief volgens eerste aanwijzingen
Effectieve preventie van (recidive van) jeugddelinquentie
• Ouderschap met liefde en grenzen
o 12-18 jaar
o Effectief volgens eerste aanwijzingen
• Agressieregulatie op maat ambulant
o 16-24 jaar
o Effectief volgens eerste aanwijzingen
• Minder boos en opstandig
o 8-12 jaar
o Effectief volgens goede aanwijzingen
• Multisysteem therapie
o 12-18 jaar
o Effectief volgens goede aanwijzingen!!
• Multidimensionele familietherapie
o 12-19 jaar
o Effectief volgens goede aanwijzingen!!
https://www.justitieleinterventies.nl/
Effectiviteit (preventieve) interventies onderzocht
• Gouden standaard: randomized controlled trial (RCT)
o Groepen vergelijkbaar
o Kans op bias zo klein mogelijk
Meta-analyse: effectiviteit preventie kindermishandeling – artikel Euser et al. (2015)
Design
• Alleen RCT’s (23 studies, 20 interventies)
o Geclusterde RCT’s niet meegenomen
• Groepen
o Algemene populatie → Mishandeling voorkomen
o Hoog risico gezinnen → Mishandeling voorkomen
o Mishandelende gezinnen → Mishandeling verminderen
• Mishandeling als uitkomstmaat (en niet veiligheid, verwondingen, UHP etc.)
o Alleen studies die werkelijk uitkomsten van KM rapporteerden
• Niet-klinische steekproeven
, 3
• Gekeken of interventie, steekproef, onderzoeksontwerp en studie kenmerken geassocieerd waren met de
effecten.
Resultaten
• Gecombineerde effectgrootte: d=0.02
o Dus interventies voor kindermishandeling samen helemaal niet zo effectief
• Programma’s met oudertraining ipv ‘only support’: d = 0.37 → o.a. Multi Systeem Therapie (MST)
• Doelgroep mishandelende gezinnen: d = 0.35 → effectief in reduceren, niet in voorkomen van
mishandeling
• 16-30 sessies: d = 0.37 → meer is niet altijd beter
• Toekomstig onderzoek: effectiviteit per type mishandeling
• Maar.. heel moeilijk om interventies te vinden die passend is bij elk gezin
o Gezinnen zijn heel verschillend
• Slechts 5 interventies effectief voorkomen/verminderen KM:
o Engaged moms program (EMP)
o Multisystemic therapy for child abuse and neglect (MST-CAN)
o Parent-child interaction therapie (PCIT) + individueel
o Parent-child interaction therapie (PCIT) zonder individueel
o PCIT originele vorm
Moderators (interventie, steekproef, design en studiekenmerken)
• Interventies met focus op oudertraining effectiever dan programma’s met alleen steun
• Interventies met een moderate aantal sessies (16-30) significant effectiever dan interventies met minder
of meer sessies
• Interventies die 6-12 maanden duurde significante effectgroottes op vermindering KM
• Type steekproef significante moderator → interventies significant meer effectief in gezinnen met KM
vergeleken met hoog-risicogezinnen
o Interventies meer effectief in verminderen, dan in voorkomen van mishandeling
De andere moderator analyses voor interventie, steekproef en ontwerp lieten geen significante contrasten zien.
Implicaties
• Toekomstig onderzoek: effectiviteit per type mishandeling
• KM als uitkomstmaat bij onderzoek naar preventie en interventie
Preventieve interventies voor KM in Nederland
VoorZorg
• Gericht op: hechting, kindermishandeling
• Leeftijd: 0-2 jaar
• Doel: preventie van problemen
• Doelgroep: achterstandskinderen, kansarm, lage SES
• Methode: Individuele aanpak
• Locatie: Thuis
• Effectief volgens goede aanwijzingen
Onderzoek naar VoorZorg – artikel Mejdoubi et al. (2015)
Theoretisch kader VoorZorg
• Bandura’s self-efficacy model/sociale leertheorie: houding ouders
tegenover verandering, relatie met anderen (hulp van netwerk), ondersteunen zelfvertrouwen ouders
• Bronfenbrenner: kijken naar positieve moeder-kind interactie ondanks risicofactoren in omgeving
• Gehechtheidstheorie: belang van gehechtheid wordt expliciet besproken met ouders, ouders skills
aanleren om een veilige gehechtheid te ontwikkelen
Design
• Huisbezoeken: 10 in zwangerschap, 20 in 1e levensjaar en 20 in 2e levensjaar
• 1e maand interventie en 6 weken na geboorte meer frequent
• Elk bezoek 1-1,5 uur
• Elk bezoek beschreven in handleiding, maar ruimte voor flexibiliteit en improvisatie
, 4
Domeinen voorzorg (zowel kindje als omgeving)
• Gezondheid moeder
• Gezondheid en veiligheid kind
• Persoonlijke ontwikkeling moeder
• Moeder als rolmodel
• Relatie met partner/familie/vrienden
• Toegang vinden van zorg (gebruik instellingen)
Inclusie criteria voorzorg
Moeders die:
• Jonger dan 26
• Laag opleidingsniveau
• Voor het eerst zwanger
• Maximaal 28 weken zwanger
• Enige beheersing Nederlandse taal
• Stap 2: uitvragen van 9 extra risicofactoren: zoals alleenstaand, financiële problemen, geweld in
partnerrelatie etc.
RCT Voorzorg
Uitkomstmaten Voorzorg
• Primair
o Aantal meldingen kindermishandeling
• Secundair
o Hoeveelheid roken
o Omstandigheden rondom geboorte
o Hoeveelheid borstvoeding
o Hoeveelheid partnergeweld
o Ontwikkeling kind
Resultaten VoorZorg
• Minder vaak meldingen kindermishandeling bij Voorzorg (RR=0.58*)
• Ontwikkeling kind:
o Op 24 maanden significant minder internaliserende problemen bij voorzorg (RR=0.56*)
▪ Verschil externaliserende problemen niet significant (RR=0.71)
o Op 24 maanden betere thuisomgeving bij Voorzorg (RR=1.98*), op 6 maanden (RR=0.40) en
18 maanden (RR=0.80) nog geen significant verschil
▪ Kinderen gaan na bepaalde tijd pas staan en lopen, dus dan andere omgeving nodig
thuis voor veiligheid etc.
• Voorzorg:
o Minder vaak roken
o Vaker borstvoeding
o Minder partnergeweld
o Geen verschil in omstandigheden rond geboorte
Kosteneffectiviteit Voorzorg
Je bespaart dus uiteindelijk kosten!!
Kernpunten college
• Preventie
• Welke interventies zijn er
• Hoe beoordeel je of een interventie goed onderzocht is
• Hoe kijk je naar interventies op basis van kosten baten analyse
