Behandelingsmethodiek: deeltentamen 2
Functionele gedragsanalyse (WC 8/9)
Functionele gedraggagnglsae: analyse van probleemgedrag om tot goede behandeling te komen. Deze
behandeling berust op het toetsen van een hypothese over de functonele samenhang tussen het
probleemgedrag (B+) en kenmerken van personen in die situate n de context waarin het gebeurd.
Het uitgangspunt van de functonele gedragsanalyse is de leertheorie (ABC model: gedrag komt
onder controle van A en C te staan). Hierop is de functonele gedragsanalyse gebaseerd.
Zea atgppen vgn functionele gedraggagnglsae
1. Probleemgedrag defniiren
2. Organische oorzaken uitsluiten
3. Functonele analyse uitvoeren
4. Hypothese formuleren t.a.v. functe van gedrag
5. Procedure kiezen op basis van hypothese
6. Hypothese toetsen door try-out procedure
Stgp 1: praobleemgedragg defnniraen
Gedrag beschrijven in concreet waarneembare handelingen, waaruit het probleemgedrag bestaat
(zonder interpretates)
Indien mogelijk een tjdsaspect toevoegen, om de ernst van het probleemgedrag weer te geven.
Hoe aanpakken? Gesprek en observate.
Bij meerdere probleemgedragingen in n casus altjd per probleemgedraging een functonele
gedragsanalyse uitvoeren, omdat verschillende probleemgedragingen verschillende functes kunnen
hebben voor een individu. Na analyse blijkt pas of er sprake is van eenzelfde functe. e mag
clustertermen gebruiken, maar let hierbij op of alle gedragingen dezelfde antecedenten en
consequenten hebben.
Concreet en objectef beschrijven is belangrijk aangezien het probleemgedrag de focus van de
behandeling wordt n het ABC model hierdoor makkelijk te maken is.
In de defnite wordt alleen gedrag beschreven wat de cliint w l doet. Niet verwoorden wat hij ni t
doet, geen interpretates en geen informate over antecedenten en consequente.
1
, Stgp 2: oraggnnache oorazgken untalunten
Onderzoeken of het probleemgedrag samenhangt met acute en chronische medische problemen.
Ook als er in een casus organische oorzaken worden benoemd en dit niet meer van toepassing is
benoem je ze wel om ze uit te sluiten.
Hoe aanpakken? Literatuuronderzoek en arts of paramedici raadplegen (zoals ergotherapeut).
Stgp 3: functionele gnglsae untvoeraen
De functonele analyse kan je op twee manieren uitvoeren: experimentele of descripteve analyse.
Voordat je verder gaat naar stap 4 moet je de informate van de functonele gedragsanalyse ordenen.
Experimentele analyse: manipulate van stmuli, om te kijken bij welke A en C het gedrag plaatsvindt
komt vrijwel niet aan bod in deze cursus.
Descripteve analyse (functonal assessment): methoden voor (in)directe observate van
probleemgedrag en omgeving.
Indirecte observate: alle indrukken die de omgeving van de cliint al heef.
- Anamnese: opvoedgeschiedenis, ontwikkeling kind, geschiedenis probleemgedrag
- Schrifeelijke rapportage
- Gestructureerd interview: SEC en FAI (Functonal Analysis Interview)
FAI is een protocol voor het uitvoeren van een klinisch interview bij gedrag met een lage
frequente maar een hoge intensiteit. Door informanten open vragen te stellen over
probleemgedrag en gebeurtenissen ontstaan hypotheses over gedragsfunctes.
- Gestructureerde vragenelijst: MAS en VFP (Vragenlijst Functe Probleemgedrag, QABF)
VFP registreert hoe vaak cliint probleemgedrag vertoont wordt in situates waar het zou
kunnen voorkomen. Vijf subschalen: aandacht, ontstnapping, niet-sociaal, fysiek en tastbaar
+ items voor sociale vermijding en fysiek ongemak.
Directe observate: indrukken die je als orthopedagoog zelf opdoet. Het systematsch registreren
en analyseren van de relate tussen probleemgedrag en omgeving.
- Scaterpelotppatroonanaelysse
Hulpmiddel voor onderzoeken van tjdelijke kenmerken van probleemgedrag m.b.v. een
registrateblad waarin tjdsintervallen worden weergegeven binnen en over opeenvolgende
dagen. De lengte van het interval is afankelijk van praktsche beperkingen en/of
gedragsfrequente (5-30 minuten). Observators registreren de mate waarin probleemgedrag
en andere gebeurtenissen zich voordoen binnen deze intervallen. Scaterplot data kunnen
patronen van reageren in het gedrag onthullen, bijv. verbanden tussen probleemgedrag en
specifeke actviteiten, tjdstppen, personen of instellingen en combinates hiervan.
- ABC-anaelysse
Situate Antecedent (A) Behavior (B) Consequente (C)
Situate waarin Informate over Gedrag van cliint: Informate over
gedrag zich omgeving probleemgedrag (B+ = niet omgeving
voordoet + voorafgaand aan accepteren, ongewenst volgend op
welke personen gedrag van cliint gedrag) of gewenst gedrag gedrag van cliint
er aanwezig zijn (B- = accepteren)
Als B+ is, dan zijn A en C ook + gedragingen. Bij ontbrekende informate wordt een
vraagteken geplaatst, er wordt geen informate toegevoegd. In een ABC-analyse moet
positef n negatef gedrag staan, omdat je het probleemgedrag volledig in beeld wilt krijgen.
2
Functionele gedragsanalyse (WC 8/9)
Functionele gedraggagnglsae: analyse van probleemgedrag om tot goede behandeling te komen. Deze
behandeling berust op het toetsen van een hypothese over de functonele samenhang tussen het
probleemgedrag (B+) en kenmerken van personen in die situate n de context waarin het gebeurd.
Het uitgangspunt van de functonele gedragsanalyse is de leertheorie (ABC model: gedrag komt
onder controle van A en C te staan). Hierop is de functonele gedragsanalyse gebaseerd.
Zea atgppen vgn functionele gedraggagnglsae
1. Probleemgedrag defniiren
2. Organische oorzaken uitsluiten
3. Functonele analyse uitvoeren
4. Hypothese formuleren t.a.v. functe van gedrag
5. Procedure kiezen op basis van hypothese
6. Hypothese toetsen door try-out procedure
Stgp 1: praobleemgedragg defnniraen
Gedrag beschrijven in concreet waarneembare handelingen, waaruit het probleemgedrag bestaat
(zonder interpretates)
Indien mogelijk een tjdsaspect toevoegen, om de ernst van het probleemgedrag weer te geven.
Hoe aanpakken? Gesprek en observate.
Bij meerdere probleemgedragingen in n casus altjd per probleemgedraging een functonele
gedragsanalyse uitvoeren, omdat verschillende probleemgedragingen verschillende functes kunnen
hebben voor een individu. Na analyse blijkt pas of er sprake is van eenzelfde functe. e mag
clustertermen gebruiken, maar let hierbij op of alle gedragingen dezelfde antecedenten en
consequenten hebben.
Concreet en objectef beschrijven is belangrijk aangezien het probleemgedrag de focus van de
behandeling wordt n het ABC model hierdoor makkelijk te maken is.
In de defnite wordt alleen gedrag beschreven wat de cliint w l doet. Niet verwoorden wat hij ni t
doet, geen interpretates en geen informate over antecedenten en consequente.
1
, Stgp 2: oraggnnache oorazgken untalunten
Onderzoeken of het probleemgedrag samenhangt met acute en chronische medische problemen.
Ook als er in een casus organische oorzaken worden benoemd en dit niet meer van toepassing is
benoem je ze wel om ze uit te sluiten.
Hoe aanpakken? Literatuuronderzoek en arts of paramedici raadplegen (zoals ergotherapeut).
Stgp 3: functionele gnglsae untvoeraen
De functonele analyse kan je op twee manieren uitvoeren: experimentele of descripteve analyse.
Voordat je verder gaat naar stap 4 moet je de informate van de functonele gedragsanalyse ordenen.
Experimentele analyse: manipulate van stmuli, om te kijken bij welke A en C het gedrag plaatsvindt
komt vrijwel niet aan bod in deze cursus.
Descripteve analyse (functonal assessment): methoden voor (in)directe observate van
probleemgedrag en omgeving.
Indirecte observate: alle indrukken die de omgeving van de cliint al heef.
- Anamnese: opvoedgeschiedenis, ontwikkeling kind, geschiedenis probleemgedrag
- Schrifeelijke rapportage
- Gestructureerd interview: SEC en FAI (Functonal Analysis Interview)
FAI is een protocol voor het uitvoeren van een klinisch interview bij gedrag met een lage
frequente maar een hoge intensiteit. Door informanten open vragen te stellen over
probleemgedrag en gebeurtenissen ontstaan hypotheses over gedragsfunctes.
- Gestructureerde vragenelijst: MAS en VFP (Vragenlijst Functe Probleemgedrag, QABF)
VFP registreert hoe vaak cliint probleemgedrag vertoont wordt in situates waar het zou
kunnen voorkomen. Vijf subschalen: aandacht, ontstnapping, niet-sociaal, fysiek en tastbaar
+ items voor sociale vermijding en fysiek ongemak.
Directe observate: indrukken die je als orthopedagoog zelf opdoet. Het systematsch registreren
en analyseren van de relate tussen probleemgedrag en omgeving.
- Scaterpelotppatroonanaelysse
Hulpmiddel voor onderzoeken van tjdelijke kenmerken van probleemgedrag m.b.v. een
registrateblad waarin tjdsintervallen worden weergegeven binnen en over opeenvolgende
dagen. De lengte van het interval is afankelijk van praktsche beperkingen en/of
gedragsfrequente (5-30 minuten). Observators registreren de mate waarin probleemgedrag
en andere gebeurtenissen zich voordoen binnen deze intervallen. Scaterplot data kunnen
patronen van reageren in het gedrag onthullen, bijv. verbanden tussen probleemgedrag en
specifeke actviteiten, tjdstppen, personen of instellingen en combinates hiervan.
- ABC-anaelysse
Situate Antecedent (A) Behavior (B) Consequente (C)
Situate waarin Informate over Gedrag van cliint: Informate over
gedrag zich omgeving probleemgedrag (B+ = niet omgeving
voordoet + voorafgaand aan accepteren, ongewenst volgend op
welke personen gedrag van cliint gedrag) of gewenst gedrag gedrag van cliint
er aanwezig zijn (B- = accepteren)
Als B+ is, dan zijn A en C ook + gedragingen. Bij ontbrekende informate wordt een
vraagteken geplaatst, er wordt geen informate toegevoegd. In een ABC-analyse moet
positef n negatef gedrag staan, omdat je het probleemgedrag volledig in beeld wilt krijgen.
2
