Het jongere en oudere schoolkind
Deel 1: het jonge schoolkind
1. Werking van de kleuterklas met het oog op de overstap naar het eerste leerjaar
1.1. Visie
1.2.1 ontwikkelingsdoelen
Kwaliteit onderwijs bepaald door à eindtermen en ontwikkelingsdoelen à Door Vlaamse overheid
vastgelegd à iedere gesubsidieerde of gefinancierde basisschool moet zich hieraan houden.
Eindtermen en ontwikkelingsdoelen: minimumdoelen op het gebied van kennis, inzicht, aAtudes en
vaardigheden
Eindtermen à lager onderwijs
Minimumdoelen à kleuteronderwijs
Grote verschil tss deze twee à eindtermen dienen behaald te worden door de lln om zijn
getuigschriD lager onderwijs te behalen.
Ontwikkelingsdoelen à doelen waarnaar gestreefd dient te worden, maar moeten niet allemaal
behaald zijn om overstap te maken.
Ontwikkelingsdoelen= beogen een maximale ontwikkeling van deze jonge lln zodat ze klaar zijn om
overstap te maken.
1.2.2 Rijke ervaringskansen
Leerplan ZILL à spreekt van rijke ervaringskansen
4 types van ervaringskansen: ontmoeten, zelfstandig spelen en leren, begeleid exploreren en
beleven, geleid spelen en leren.
A) Ontmoeten
Centraal à samen zijn (verbonden met elkaar, dialoog, perspecDefwisseling)
Kringmomenten sDmuleren
OntmoeDngsmomenten moeten voldoen aan het volgende:
- Ontmoetende leerkrachtsDjl
o Erkennen en aanvaarden eigenheid kind
o Gevoelig zijn voor signalen die kind uitzendt
o AuthenDek responsief opstellen (verduidelijken, verklaren, duiden,
verhelderen, waarderen)
- Focus op socio-emoDonele à kleuter voelt zich goed
- Creëert sfeer van samenhorigheid
- Blikt terug en vooruit op wat komen gaat, prikkelt de kleuters hun nieuwsgierigheid.
B) Geleid spelen en leren
à Lk neemt voortouw
à LL leren al spelenderwijs
à LK biedt nieuwe leerinhouden aan en wordt gericht gewerkt aan
ontwikkelingsdoelen/leerplandoelen.
,à Lk niet hele acDviteit aanwezig à eens opdracht duidelijk is, kunnen kleuters soms
zelfstandig aan de slag.
à Zowel in kleine groep als klassikaal
à VB: waarnemingsacDviteit, hoeveelheden vergelijken, verhaal schrijven, luisterspelletjes,
rijmspelletjes, ritmespelletjes…
à Voorwaarden geleid spelen zinvol aan te bieden:
- Gerichte leeracDviteiten zijn specifieke voortzeSng van de spelacDviteiten
- Er wordt gericht gewerkt aan 1 of meerdere doelen
- AcDviteit sluit aan bij interesse/leefwereld kleuters
- Focus ligt op handelen, spelenderwijs leren
C) Begeleid exploreren en beleven
Kleuters à willen wereld verkennen
Als LK à Omgeving creëren waarin kleuters acDef kunnen exploreren in vertrouwde
leefwereld of net buiten comfortzone.
à Meestal bepalen kleuters en LK Djdens het spel voor een stuk de doelen.
à Je begeleidt kleuters in hun ontwikkeling, maar zal zeker niet het spel sturen.
VB: materialen in water – en zandtafel, boodschappen doen in winkelhoek, acDeve
waarneming kleine beestjes, stemgeluiden….
Meestal vertrekpunt begeleide acDviteiten à nadien geleide acDviteit geven.
Enkele voorwaarden:
- Echte werkelijkheid komt aan bod.
- Sluit aan bij leefwereld
- Speels, gevarieerd en acDef ontdekken
- Uitdrukken van gevoelens
- Nodigt uit tot verdere exploraDe
- Werkelijkheid wordt veelzijdig verkend
D) Zelfstandig spelen en leren
à Wanneer kleuters volledig zelf spelverloop kiezen
à LK bepaalt vaak welk materiaal of welke hoek kleuter spelen
à KrachDge speel en leeromgeving creëren
à Kleuters aanmoedigen eigen keuzes en plannen voorop te stellen.
VB: poppenhoek, verkleedkoffer, boekenhoek, knutselhoek, zandtafel
Enkele voorwaarden:
- Voldoende aanbod uitdagend en veilig materiaal voorzien.
- Spelmateriaal biedt rijke ontwikkelingskansen
- RegelmaDg nieuw materiaal aanbieden
(Kan dus zijn dat 4 ervaringskansen tegelijk bezig zijn, Lk leidt vaak 1 groep laat spelen en
leren waarbij lk meest van de Djd aanwezig is en nieuwe leerinhoud aanbiedt. Daarnaast à
tweetal groepen begeleid exploreren en beleven waarbij LK af en toe gaat kijken).
,1.2.3 ervaringsgericht onderwijs
= stelt dat onderwijs zich moet focussen op proces dat zich in de kinderen en in groep
afspeelt en niet zozeer op het product.
Synoniem: procesgericht onderwijs genoemd
A) Het fundament
Ervaringsgerichtheid als houding van de leerkracht
Ervaringsgericht = beschrijD de houding van de leerkracht die gericht is op ‘ervaring’, op het
ervaringsproces bij het kind.
à Men stemt zich af op de ervaring(stroom) van het kind.
Bijzondere wijze van kijken naar zichzelf en naar kinderen
à Men tracht zich een zo levendig mogelijke voorstellig te maken van wat zich bij het kind innerlijk
afspeelt, wat hij/zij vanbinnen doormaakt en probeert door te dringen tot de diepere betekenis van
zijn/haar gedrag.
à Zo kan LK ervaringsreconstrucPe maken van wat kind ervaart, doormaakt
à Vraagt van de LK sensiPviteit, empathie, acPef luisteren
Het begrip ervaring
Ervaring: concreet
Ervaringsstroom bevat à posiDeve en negaDeve gevoelens, alles wat tot ons kennen behoort
B) Het ervaringsgericht onderwijs hee4 drie prak7jkprincipes:
1) Ervaringsgerichte dialoog:
Wil verlies van contact met zichzelf, vervreemding en zichzelf voorkomen.
Stree` naar vol funcDoneren als voorwaarde voor posiDeve sociale relaDes.
2) Vrij iniDaDef:
Kinderen hebben exploraDedrang en zin voor iniDaDef.
Ervaringsgericht onderwijs laat hen tot acDe overgaan
Vrij kleuteriniDaDef als werkvorm komt tegemoet aan exploraDedrang van kinderen +
sDmuleert zelfsturing
3) Een rijk milieu
, LK brengt acDviteiten aan en begeleidt ze. Hierbij zijn sDmulerende tussenkomsten
belangrijk.
LK kan bv zorgen voor rijk milieu door klasinrichDng uitnodigend en funcDoneel te maken,
materiaalaanbod te verbeteren…
Drie prakDjkprincipes verder geconcreDseerd in Den acDepunten:
C) De processen
Ervaringsgericht onderwijs à kijkt procesgericht naar onderwijskwaliteit
CompetenDes die kind doorheen onderwijs ontwikkelt
Wel à wat zich ‘in’ het kind afspeelt terwijl onderwijs gegeven wordt
Aandacht à processen in het kind (tempelschema)
Bevrijdingsprocessen en creaDeve processen à gaan over ontwikkelingen die zich in
kinderen voordoen als de leeromgeving goed zit.
Vanuit proces onderwijskwaliteit bepalen à criteria nodig
De procesvariabelen:
- Welbevinden (bevrijdingsprocessen)
- Betrokkenheid
à Geven je als LK onmiddellijke feedback over kwaliteit van je onderwijsaanpak.
Kenmerken betrokkenheid (creaDeve processen):
o ConcentraDe
o MoDvaDe en voldoening
o ExploraDedrang
o PersistenDe
o Intense mentale acDviteit
Kenmerken welbevinden (bevrijdingsprocessen):
o Genieten
o Openheid
o Ontspanning en innerlijke rust
o Spontaneïteit en zichzelf durven zijn
Deel 1: het jonge schoolkind
1. Werking van de kleuterklas met het oog op de overstap naar het eerste leerjaar
1.1. Visie
1.2.1 ontwikkelingsdoelen
Kwaliteit onderwijs bepaald door à eindtermen en ontwikkelingsdoelen à Door Vlaamse overheid
vastgelegd à iedere gesubsidieerde of gefinancierde basisschool moet zich hieraan houden.
Eindtermen en ontwikkelingsdoelen: minimumdoelen op het gebied van kennis, inzicht, aAtudes en
vaardigheden
Eindtermen à lager onderwijs
Minimumdoelen à kleuteronderwijs
Grote verschil tss deze twee à eindtermen dienen behaald te worden door de lln om zijn
getuigschriD lager onderwijs te behalen.
Ontwikkelingsdoelen à doelen waarnaar gestreefd dient te worden, maar moeten niet allemaal
behaald zijn om overstap te maken.
Ontwikkelingsdoelen= beogen een maximale ontwikkeling van deze jonge lln zodat ze klaar zijn om
overstap te maken.
1.2.2 Rijke ervaringskansen
Leerplan ZILL à spreekt van rijke ervaringskansen
4 types van ervaringskansen: ontmoeten, zelfstandig spelen en leren, begeleid exploreren en
beleven, geleid spelen en leren.
A) Ontmoeten
Centraal à samen zijn (verbonden met elkaar, dialoog, perspecDefwisseling)
Kringmomenten sDmuleren
OntmoeDngsmomenten moeten voldoen aan het volgende:
- Ontmoetende leerkrachtsDjl
o Erkennen en aanvaarden eigenheid kind
o Gevoelig zijn voor signalen die kind uitzendt
o AuthenDek responsief opstellen (verduidelijken, verklaren, duiden,
verhelderen, waarderen)
- Focus op socio-emoDonele à kleuter voelt zich goed
- Creëert sfeer van samenhorigheid
- Blikt terug en vooruit op wat komen gaat, prikkelt de kleuters hun nieuwsgierigheid.
B) Geleid spelen en leren
à Lk neemt voortouw
à LL leren al spelenderwijs
à LK biedt nieuwe leerinhouden aan en wordt gericht gewerkt aan
ontwikkelingsdoelen/leerplandoelen.
,à Lk niet hele acDviteit aanwezig à eens opdracht duidelijk is, kunnen kleuters soms
zelfstandig aan de slag.
à Zowel in kleine groep als klassikaal
à VB: waarnemingsacDviteit, hoeveelheden vergelijken, verhaal schrijven, luisterspelletjes,
rijmspelletjes, ritmespelletjes…
à Voorwaarden geleid spelen zinvol aan te bieden:
- Gerichte leeracDviteiten zijn specifieke voortzeSng van de spelacDviteiten
- Er wordt gericht gewerkt aan 1 of meerdere doelen
- AcDviteit sluit aan bij interesse/leefwereld kleuters
- Focus ligt op handelen, spelenderwijs leren
C) Begeleid exploreren en beleven
Kleuters à willen wereld verkennen
Als LK à Omgeving creëren waarin kleuters acDef kunnen exploreren in vertrouwde
leefwereld of net buiten comfortzone.
à Meestal bepalen kleuters en LK Djdens het spel voor een stuk de doelen.
à Je begeleidt kleuters in hun ontwikkeling, maar zal zeker niet het spel sturen.
VB: materialen in water – en zandtafel, boodschappen doen in winkelhoek, acDeve
waarneming kleine beestjes, stemgeluiden….
Meestal vertrekpunt begeleide acDviteiten à nadien geleide acDviteit geven.
Enkele voorwaarden:
- Echte werkelijkheid komt aan bod.
- Sluit aan bij leefwereld
- Speels, gevarieerd en acDef ontdekken
- Uitdrukken van gevoelens
- Nodigt uit tot verdere exploraDe
- Werkelijkheid wordt veelzijdig verkend
D) Zelfstandig spelen en leren
à Wanneer kleuters volledig zelf spelverloop kiezen
à LK bepaalt vaak welk materiaal of welke hoek kleuter spelen
à KrachDge speel en leeromgeving creëren
à Kleuters aanmoedigen eigen keuzes en plannen voorop te stellen.
VB: poppenhoek, verkleedkoffer, boekenhoek, knutselhoek, zandtafel
Enkele voorwaarden:
- Voldoende aanbod uitdagend en veilig materiaal voorzien.
- Spelmateriaal biedt rijke ontwikkelingskansen
- RegelmaDg nieuw materiaal aanbieden
(Kan dus zijn dat 4 ervaringskansen tegelijk bezig zijn, Lk leidt vaak 1 groep laat spelen en
leren waarbij lk meest van de Djd aanwezig is en nieuwe leerinhoud aanbiedt. Daarnaast à
tweetal groepen begeleid exploreren en beleven waarbij LK af en toe gaat kijken).
,1.2.3 ervaringsgericht onderwijs
= stelt dat onderwijs zich moet focussen op proces dat zich in de kinderen en in groep
afspeelt en niet zozeer op het product.
Synoniem: procesgericht onderwijs genoemd
A) Het fundament
Ervaringsgerichtheid als houding van de leerkracht
Ervaringsgericht = beschrijD de houding van de leerkracht die gericht is op ‘ervaring’, op het
ervaringsproces bij het kind.
à Men stemt zich af op de ervaring(stroom) van het kind.
Bijzondere wijze van kijken naar zichzelf en naar kinderen
à Men tracht zich een zo levendig mogelijke voorstellig te maken van wat zich bij het kind innerlijk
afspeelt, wat hij/zij vanbinnen doormaakt en probeert door te dringen tot de diepere betekenis van
zijn/haar gedrag.
à Zo kan LK ervaringsreconstrucPe maken van wat kind ervaart, doormaakt
à Vraagt van de LK sensiPviteit, empathie, acPef luisteren
Het begrip ervaring
Ervaring: concreet
Ervaringsstroom bevat à posiDeve en negaDeve gevoelens, alles wat tot ons kennen behoort
B) Het ervaringsgericht onderwijs hee4 drie prak7jkprincipes:
1) Ervaringsgerichte dialoog:
Wil verlies van contact met zichzelf, vervreemding en zichzelf voorkomen.
Stree` naar vol funcDoneren als voorwaarde voor posiDeve sociale relaDes.
2) Vrij iniDaDef:
Kinderen hebben exploraDedrang en zin voor iniDaDef.
Ervaringsgericht onderwijs laat hen tot acDe overgaan
Vrij kleuteriniDaDef als werkvorm komt tegemoet aan exploraDedrang van kinderen +
sDmuleert zelfsturing
3) Een rijk milieu
, LK brengt acDviteiten aan en begeleidt ze. Hierbij zijn sDmulerende tussenkomsten
belangrijk.
LK kan bv zorgen voor rijk milieu door klasinrichDng uitnodigend en funcDoneel te maken,
materiaalaanbod te verbeteren…
Drie prakDjkprincipes verder geconcreDseerd in Den acDepunten:
C) De processen
Ervaringsgericht onderwijs à kijkt procesgericht naar onderwijskwaliteit
CompetenDes die kind doorheen onderwijs ontwikkelt
Wel à wat zich ‘in’ het kind afspeelt terwijl onderwijs gegeven wordt
Aandacht à processen in het kind (tempelschema)
Bevrijdingsprocessen en creaDeve processen à gaan over ontwikkelingen die zich in
kinderen voordoen als de leeromgeving goed zit.
Vanuit proces onderwijskwaliteit bepalen à criteria nodig
De procesvariabelen:
- Welbevinden (bevrijdingsprocessen)
- Betrokkenheid
à Geven je als LK onmiddellijke feedback over kwaliteit van je onderwijsaanpak.
Kenmerken betrokkenheid (creaDeve processen):
o ConcentraDe
o MoDvaDe en voldoening
o ExploraDedrang
o PersistenDe
o Intense mentale acDviteit
Kenmerken welbevinden (bevrijdingsprocessen):
o Genieten
o Openheid
o Ontspanning en innerlijke rust
o Spontaneïteit en zichzelf durven zijn
