Samenvatting Sociaal werk als mensenrechtenberoep - maatschappelijk werk mensenrechtenperspectief

MW VANUIT EEN MENSENRECHTENPERSPECTIEF
INLEIDING (HB P13-28)

PRAKTISCH

- Lesmateriaal:
o Boek Sociaal werk als mensenrechtenberoep = te kennen
o Toledo: extra materiaal: te kennen
- Lessenreeks: 10 lessen van 2 uur
o Bijwonen van de les is aangewezen om cursus te verwerken!
o Ppt presentaties geven structuur
o + veel oefeningen in de les
- Beoordeling: examen
o Examen: schriftelijk op de campus, gesloten boek
o Inzicht en toepassing van de geziene leerstof

DOEL VAN DE CURSUS

- Visie ontwikkeling en kritische reflectie over
o sociaal werk praktijken,
o sociaal werk theorie;
o huidige maatschappelijke tendensen.
 Dit gebaseerd op uitgangspunten van het sociaal werk.

- Inzicht in wat een mensenrechtenperspectief betekent voor het sociaal werk

- Vertrekpunt: globale definitie van het sociaal werk
o “Sociaal werk is een op de praktijk gebaseerd beroep en een academische discipline die sociale verandering en
sociale ontwikkeling promoot, evenals sociale cohese en de empowerment en bevrijding van mensen. Principes van
sociale rechtvaardigheid, mensenrechten, collectieve verantwoordelijkheid en respect voor diversiteiten staan
centraal in het sociaal werk. Onderbouwd door theorieën van sociaal werk, de sociale en de humane
wetenschappen en door lokale kennis, engageerd sociaal werk mensen en structuren om de uitdagingen van het
leven aan te gaan en het welzijn te verhogen.”
 Bepaalt specificiteit en doelstellingen van het sociaal werk
 Waardenbasis sociaal werk:
 Rechtvaardigheid – mensenrechten - collectieve verantwoordelijkheid - respect voor diversiteit
 Rechtvaardigheid ≠ gelijkheid
 Gelijke kansen legt de schuld van ongelijke uitkomsten bij het individu
 Sociale rechtvaardigheid = een streven naar een ideale toestand in de samenleving waarbij alle mensen
dezelfde rechten en plichten hebben, dezelfde bescherming genieten, dezelfde mogelijkheden en kansen
hebben en van dezelfde sociale voordelen kunnen genieten.
 Fundamentele basis waarop SW elke interventie moet aan afwegen
 FOCUS moet niet enkel op individu, maar ook focus op de structuren die moeten veranderen
 Blaming the victim
 Vraagt actie




1

,SOCIAAL WERK: EEN MENSENRECHTENBEROEP


VRAGEN (TER REFLECTIE) :

- Wat zijn mensenrechten? Wat weet je ervan?
o Recht op menswaardig leven
o UVRM  na WO II (1948)
o EHRM: recht op goede gezondheid, recht op
huisvestiging, recht op onderwijs, etc.
o EVRM  verklaring, moet nageleefd worden
- Waar vind je MR in de Belgische wetgeving?
o Vast in grondwetten
o OCMW wetgeving (federaal)
- Met welke mensenrechten zijn SW’ers bezig?
o Recht op leven, veiligheid en vrijheid
o Recht op onderwijs art.24
o Recht op maatschappelijke zekerheid
o Recht op privacy
o ….


LINK TUSSEN SOCIAAL WERK EN MENSENRECHTEN
- Veel interesse in de link tussen SW en MR
o Internationale definitie
o 24 mei 2018 sociaal werk conferentie: mensenrechtenkader


- Welke link tussen sociaal werk en MR
o Historische link
o Een waardenkader
o Ervaringen van onrechtvaardigheid
 Schendingen van de mensenrechten
 Sociaal werkers proberen deze onrechtvaardigheden tegen te gaan
- Is het een handelingspraktijk?  mensenrechtenkader is vrij abstract


- Wat betekent een Mensenrechtenperspectief op MW
o Cliënten/ buurten/ groepen waarmee het sociaal werk aan de slag gaat worden gezien als mensen waarvan hun
rechten geschonden worden
o Sociale problemen worden gezien als schenden van mensenrechten
 Vb: armoede als sociaal probleem= schending van et recht op een menswaardig inkomen
o Wat is de rol van het sociaal werk vanuit een mensenrechtenperspectief
 Mensenrechten realiseren is een middel om tot een sociaal rechtvaardige samenleving te komen




2

,EEN MENSENRECHTEN BENADERING VAN ONDERUIT
- Wat maakt het verschil met andere disciplines die ook naar MR teruggrijpen om hun identiteit te definiëren
o Andere beroepen zijn ook bezig met mensenrechten
o SW vertrekt vanuit de dagelijkse leefwereld van de mensen  van onderuit, van dagdagelijkse confrontatie met
onrechtvaardige situaties
 Juridische kaders voor het SW om mensenrechten te realiseren
 Bv. Beroepsgeheim: persoonlijke info van mensen waarmee ze werken niet zomaar delen
o Advocaten  top-down benadering, een legalistische formele benadering
 Focussen op het juridische (en niet vanuit de leefwerel)
 Dit formeel rechtenkader is ook belangrijk, maar een ander vertrekpunt
o Vb: klimaatzaak
 Aanpak van bovenaf (overheid)
 Baseren zich op Mensenrechten
o Een gezond leefmilieu en klimaat is een mensenrecht
o Nu en voor toekomstige generaties.
 Juridische procedure om overheden te dwingen om maatregelen te nemen die nodig zijn in het
kader van het klimaatveranderingen.
 Aanpak van onderuit (Sociaal werk)
 Wie woont in de slechtst geïsoleerde huizen? Wie rijdt met de oudste en dus vaak meest
vervuilende auto’s? wie krijgt geen premie voor zonnepanelen? …
 Als SW’er beschikken wij over deze informatie  stem van die mensen laten horen
 Juridische aanpak (formeel) en de aanpak van onderuit (leefwereld): beiden erg waardevol EN complementair!
- Verschil waarborgfunctie en sociaal politieke functie (examen)
o Waarborgfunctie
 Verwijst naar wat sociaal werkers dagelijks doen om de rechten van hun cliënten te doen gelden
 Vertrekt vanuit een individuele kijk op wat mensen nodig hebben
 Proberen mensenrechten op individueel vlak te realiseren.
 bv. Een individu die op een leefloon leeft. Ik als sociaal werken ga zorgen dat deze man/ vrouw een
leefloon krijgt.
o Sociaal-politieke benadering streeft naar structurele verandering!
 Hoe kan het sociaal werk bijdragen aan de realisatie van de structurele bestaansvoorwaarden die een
samenleving nodig heeft opdat iedereen een menswaardig bestaan kan leiden
 Collectiviseren van noden + sociale verandering creëren
 Bv. we kijken naar de leefloon en concluderen dat mensen met deze leefloon niet rond komen 
resultaat: structureel bekijken en veranderen. (vaak ondergesneeuwd!)

MENSENRECHTEN ALS SOCIALE CONSTRUCTIES
- Vanuit contexten van mensonwaardigheid en sociale onrechtvaardigheid, gaan we onze rechten verwerven
o Mensen moeten weerstand bieden + bestaande machtsprocessen aan de orde stellen
- Iets wat we construeren, maken, van onderuit, betekenis geven
o Rechten volgen praktijk
 Dagdagelijkse leefwereld: hoe mensen betekenis geven aan hun leven, wat zij belangrijk vinden, normen
en waarden  bottum- up werken
 Rechten volgen vaak uit een praktijk waarin mensen vanuit een ervaren onrecht, rechten gaan claimen
o Wanneer claims voor mensenrechten worden omgezet in mensenrechteninstrumenten, dan moeten
mensenrechten nog altijd worden vormgegeven of geconstrueerd
 Zo algemeen/abstract  vertaling nodig naar de praktijk

3

,  Leefwerelden kunnen erg verschillen afhankelijk van een heel aantal factoren (bv. Plaats, huisvesting…)
 Door die verschillen in leefwerelden, zijn er ook diverse constructies van mensenrechten mogelijk
- Voorbeeld: mensen met beperking:
o Probleem van toegankelijkheid, van participatie  verontwaardiging
 Niet participeren in ‘gewoon’ onderwijs, gebouwen zijn niet rolstoeltoegankelijk
o Veranderend taalgebruik
 We spreken niet over mensen met een ‘handicap’, MAAR we spreken over mensen met een beperking!
 Geen verenging van de definitie/ het fenomeen
o Veranderende wetgeving en beleid
 Wordt gestuurd door onderuit
 1993 document; gelijke kansen voor personen met een handicap van de Verenigde Naties
 In 2003 overgenomen door de Europese Unie
 Voor Vlaanderen vertaalde dit zich in een gelijke kensen beleid
- Bv. Stemrecht van jongeren/vrouwen, Rechten holebi’s…

 mensenrechten telkens opnieuw construeren, deconstrueren en reconstrueren (voortdurend bekijken van mensenrechten in
hun context)

 Taak sociaal werk: sterke betrokkenheid bij de leefwereld van mensen

ALLES KAN EN ALLES MAG?
 zijn alle constructies v mensenrechen dan gerechtvaardigd, zolang ze voortkomen uit de concrete leefwereld waarin ze zijn ingebed?

- Conflictueze consensus
o Er is consensus nodig over een aantal basiswaarden bij het samenleven
 Fundamentele waarden: vrijheid, gelijkheid en solidariteit
 Vertaald in internationale mensenrechtenstandaarden
o MAAR invulling kan erg variëren, afhankelijk v/d belangen die bestaan in een samenleving = dissensus = discussie
 respect voor het beginsel van tegensprekelijkheid (steeds open staan voor discussie en kritiek)

OEFENING:
Wat zie jij als toekomstig sociaal werker als thema’s/ problematieken/ doelgroepen van onrechtvaardige situaties?
- Stigma rond diversiteit
- Ongelijke kansen op onderwijs  openbaar vervoer (vb: kinderen lang op bus)
- Betaalbaarheid van gezonde voeding
 Rol SW’er: beleidsbeïnvloeding (bv: let’s save food), informeren en sensibiliseren
- Betaling verzekeringen/ hospitalisatie/ dokters
- Hebben van een goede woning  schimmel, gevolg: ziek
- Geen vrije tijdsbesteding voor kinderen
 Boeken/ vakantie/ hobby’s /…
 Rap op stap: sociaal tarief
Doel van deze oefening: kijken naar mogelijke thema’s, wat voor een rechten halen we aan aan de hand van deze thema’s

HANDELINGSKADER

- Het sociaal handelen is drieledig
o Relationeel handelen = direct contact en in relatie met andere mensen
o Maatschappelijk handelen = sociaal werker werkt in een maatschappelijke context
 Soms als doel om die te veranderen/ te verbeteren
 Kennis van die maatschappelijke context is dan ook belangrijk
o Rechtvaardig handelen = streeft naar sociale rechtvaardigheid en menselijke waardigheid
- Handelingskader bestaat uit 5 bouwstenen
o Systeemwereldgericht handelen
o Leefwereld gericht handelen
4