Hoorcolleges Sociale Psychologie
Tilburg University 2017-2018
Femke van Leth
Inhoudsopgave
Hoorcollege 1 (31-10)........................................................................................................................2
Hoofdstuk 1 en 2 – Introduction to Social psychology & The Person and the Situation......................2
Hoorcollege 2 (1-11)..........................................................................................................................4
Hoofdstuk 3 – Social Cognition: Understanding Ourselves and Others..............................................4
Zuinigheid en efficiëntie.................................................................................................................5
Zelfbeeld beschermen....................................................................................................................6
Accuraat zijn...................................................................................................................................6
Hoorcollege 3 (7-11)..........................................................................................................................7
Hoofdstuk 4 – Presenting the self.......................................................................................................7
Ingratiation.....................................................................................................................................8
Self-promotion...............................................................................................................................9
Intimidation.................................................................................................................................10
Hoorcollege 4 (8-11)........................................................................................................................11
Hoofdstuk 5 – Attitudes and Persuasion...........................................................................................11
Hoorcollege 5 (14-11)......................................................................................................................14
Hoofdstuk 6 – Sociale beïnvloeding..................................................................................................14
Correcte keuzes maken (accuratesse)..........................................................................................15
Sociale banden (affiliatie).............................................................................................................15
Zelfbeeld hanteren (zelfwaarde)..................................................................................................16
Hoorcollege 6 (15-11)......................................................................................................................17
Hoofdstuk 7 – Affiliation and Friendship..........................................................................................17
Hoorcollege 8 (22-11)......................................................................................................................19
Hoofdstuk 9 – Pro-sociaal gedrag....................................................................................................19
Voordelen voor onszelf................................................................................................................19
Beter overkomen.........................................................................................................................20
Zelfbeeld bevestigen....................................................................................................................20
Je goed voelen.............................................................................................................................21
Hoorcollege 11 (5-12)......................................................................................................................21
Hoofdstuk 11 – Vooroordelen, stereotypen en discriminatie............................................................21
Hoofdstuk 12 – Groepen..................................................................................................................22
Hoe beïnvloeden mensen elkaar?................................................................................................22
Doelen in een groep.....................................................................................................................22
Beslissingen in een groep.............................................................................................................23
Leiders..........................................................................................................................................24
Oefententamen...............................................................................................................................24
,Hoorcollege 1 (31-10)
Hoofdstuk 1 en 2 – Introduction to Social psychology & The Person and the
Situation
- Het doel van sociale psychologie is om de mens als geheel te begrijpen en het gedrag
te kunnen voorspellen, wat erg moeilijk is
o Er wordt hierbij gefocust op de groep om het individu heen, die invloed heeft
op het denken, voelen en doen van het individu
o Hierbij wordt ook gekeken naar het individu in de groep in een bepaalde
situatie, die ook van belang is op het gedrag van de individuen in de groep
Mensen worden beïnvloed door de aanwezigheid van anderen en de
impliciete aanwezigheid van anderen (op basis van normen)
- Er worden veel vergelijkingen gemaakt in de sociale psychologie:
o Binnen personen (humeur)
o Tussen personen (persoonlijkheid)
o Binnen groepen
o Tussen groepen -> het samenwerken/botsen van groepen (landen, culturen)
- Er wordt het meest gefocust op 3 aspecten van de mens:
o Cognitie (kennis, geloof -> invloed op je gedrag)
o Affect (hoe je je voelt -> emoties, humeur, fysiologie -> invloed op
interpretatie en motivatie bij een bepaald gedrag)
o Gedrag -> kan cognitie en affect ook bepalen (bij bijvoorbeeld zelfreflectie)
- Definitie: sociale psychologie bestudeert de manier waarop de gevoelens van mensen
beïnvloed worden door de impliciete dan wel expliciete aanwezigheid van andere
mensen -> maar er wordt ook onderzoek gedaan naar andere dingen
- Er worden 4 perspectieven benaderd in het boek:
o Evolutionair perspectief
Simpel idee met enorme implicaties (het verklaart heel veel)
o Sociaal-cultureel perspectief
Wat belangrijk is binnen de cultuur waarin je leeft
o Sociaal-leren perspectief
Leren wat goed en wat fout is (gedurende je opvoeding)
Operante conditionering (aan de hand van bekrachtiging)
o Sociaal-cognitief perspectief
Hoe werken je hersenen? Welke processen werken in je hersenen?
- Volgens het boek is sociaal gedrag doelgericht: mensen interacteren met anderen om
doelen te bereiken of motivaties te bevredigen. Daarbij is een voortdurende
interactie tussen persoon en situatie.
o Doelen zijn hiërarchisch geordend en sturen gedrag (doormiddel van
zelfregulatie) -> hierbij zijn soms botsingen tussen bepaalde motivaties
Doelen voor vandaag, voor het komende half jaar, voor je carrière en
voor de rest van je leven -> vormt een piramide (als die van Maslow)
Onderstaande doelen blijven nog steeds relevant
- Fundamentele motivaties (op basis van bijvoorbeeld evolutie):
o Erbij horen, jezelf en anderen begrijpen, status verkrijgen, jezelf en dierbaren
beschermen, het vinden en behouden van een partner en een kind krijgen
- Baumeister et al. (1998) -> studie naar wilskracht
, o Je hebt maar een bepaalde hoeveelheid wilskracht, die wordt uitgeput bij
zelfregulatie, waarbij je moeite moet doen om een behoefte te negeren
De resultaten van deze studie naar ego-depletie kon echter niet goed
worden gerepliceerd -> dit gebeurt soms
- Soms faal je bij het nastreven van je doelen
o Onderzoek naar het onderdrukken van gedachtes door Macrae et al.
- Een persoon bestaat uit kennis (cognitie, geloofsovertuigingen, verklaringen en
geheugen) en gevoelens (attitudes, emoties, humeur en fysiologie)
o Deze dingen hebben beide invloed op onze interpretatie van de situatie
o Je hebt ook kennis over jezelf (self-concept) en eigenwaarde (self-esteem)
We zijn sterk gemotiveerd om deze eigenwaarde hoog te houden, die
motiveert hoe we situaties interpreteren en welke situaties we kiezen
o Je hebt ook meerdere zelven: actuele zelf, ideale zelf, collectieve zelf
Deze ‘zelf’ is afhankelijk van de situatie waarin je zit
- Deze persoon is voortdurend in interactie met de situatie
o De invloed van de situatie op het gedrag van anderen en soms ook op je eigen
gedrag wordt vaak onderschat
Mensen neigen naar dis-positionele verklaringen van de mens (de
mens wordt verklaard als individu met een bepaalde persoonlijkheid)
- Milgram onderzocht deze invloed van de situatie doormiddel van zijn studie naar
gehoorzaamheid -> 1e klassieke artikel bij de werkcolleges
- Deze invloed werd ook onderzocht door het bijstander effect -> 4e klassieke artikel
o Hierbij spelen ‘diffusion of responsibility’ en ‘pluralistic ignorance’ een rol
Je hebt minder grote verantwoordelijkheid en je bent minder schuldig
als je niks doet als er meer mensen om je heen zijn
Je bent onwetend omdat andere mensen ook laten blijken dat ze van
niks weten -> hoe reageren anderen op een (nood)situatie?
- Het onderschatten van de rol van de situatie wordt correspondence bias
(fundamentele attributiefout) genoemd
o Dit treedt bijvoorbeeld op als mensen denken dat acteurs hetzelfde zijn als
het karakter dat ze lange tijd gespeeld hebben
- De interactie tussen een persoon en een situatie bestaat uit:
o Niet iedereen reageert hetzelfde in dezelfde situaties
o Mensen kiezen of vermijden bepaalde situaties
o Mensen veranderen de situatie waarin ze binnenkomen
o Verschillende situaties activeren verschillende aspecten van het ‘zelf’
o Elke situatie heeft verschillende facetten, welk sociaal motief actief is, is
afhankelijk van welk aspect aandacht krijgt
- Common sense is niet altijd waar -> dit is gerelateerd aan hindsight bias (onderzocht
rondom de O.J. Simpson Trial door Bryant & Brockway)
- Onderzoek in de sociale psychologie valt voor een groot deel binnen de
methodologie, waarbij wordt bepaald of een uitspraak waar is of niet waar is en
onder welke omstandigheden en waarom
o Onderscheid tussen correlationeel en experimenteel onderzoek, waartussen
verschillen zijn in efficiëntie, oorzaak en gevolg en controle
Hierbij kan er sprake zijn van confounds en je moet rekening houden
met random assignment (dan pas een ‘echt’ experiment)
Tilburg University 2017-2018
Femke van Leth
Inhoudsopgave
Hoorcollege 1 (31-10)........................................................................................................................2
Hoofdstuk 1 en 2 – Introduction to Social psychology & The Person and the Situation......................2
Hoorcollege 2 (1-11)..........................................................................................................................4
Hoofdstuk 3 – Social Cognition: Understanding Ourselves and Others..............................................4
Zuinigheid en efficiëntie.................................................................................................................5
Zelfbeeld beschermen....................................................................................................................6
Accuraat zijn...................................................................................................................................6
Hoorcollege 3 (7-11)..........................................................................................................................7
Hoofdstuk 4 – Presenting the self.......................................................................................................7
Ingratiation.....................................................................................................................................8
Self-promotion...............................................................................................................................9
Intimidation.................................................................................................................................10
Hoorcollege 4 (8-11)........................................................................................................................11
Hoofdstuk 5 – Attitudes and Persuasion...........................................................................................11
Hoorcollege 5 (14-11)......................................................................................................................14
Hoofdstuk 6 – Sociale beïnvloeding..................................................................................................14
Correcte keuzes maken (accuratesse)..........................................................................................15
Sociale banden (affiliatie).............................................................................................................15
Zelfbeeld hanteren (zelfwaarde)..................................................................................................16
Hoorcollege 6 (15-11)......................................................................................................................17
Hoofdstuk 7 – Affiliation and Friendship..........................................................................................17
Hoorcollege 8 (22-11)......................................................................................................................19
Hoofdstuk 9 – Pro-sociaal gedrag....................................................................................................19
Voordelen voor onszelf................................................................................................................19
Beter overkomen.........................................................................................................................20
Zelfbeeld bevestigen....................................................................................................................20
Je goed voelen.............................................................................................................................21
Hoorcollege 11 (5-12)......................................................................................................................21
Hoofdstuk 11 – Vooroordelen, stereotypen en discriminatie............................................................21
Hoofdstuk 12 – Groepen..................................................................................................................22
Hoe beïnvloeden mensen elkaar?................................................................................................22
Doelen in een groep.....................................................................................................................22
Beslissingen in een groep.............................................................................................................23
Leiders..........................................................................................................................................24
Oefententamen...............................................................................................................................24
,Hoorcollege 1 (31-10)
Hoofdstuk 1 en 2 – Introduction to Social psychology & The Person and the
Situation
- Het doel van sociale psychologie is om de mens als geheel te begrijpen en het gedrag
te kunnen voorspellen, wat erg moeilijk is
o Er wordt hierbij gefocust op de groep om het individu heen, die invloed heeft
op het denken, voelen en doen van het individu
o Hierbij wordt ook gekeken naar het individu in de groep in een bepaalde
situatie, die ook van belang is op het gedrag van de individuen in de groep
Mensen worden beïnvloed door de aanwezigheid van anderen en de
impliciete aanwezigheid van anderen (op basis van normen)
- Er worden veel vergelijkingen gemaakt in de sociale psychologie:
o Binnen personen (humeur)
o Tussen personen (persoonlijkheid)
o Binnen groepen
o Tussen groepen -> het samenwerken/botsen van groepen (landen, culturen)
- Er wordt het meest gefocust op 3 aspecten van de mens:
o Cognitie (kennis, geloof -> invloed op je gedrag)
o Affect (hoe je je voelt -> emoties, humeur, fysiologie -> invloed op
interpretatie en motivatie bij een bepaald gedrag)
o Gedrag -> kan cognitie en affect ook bepalen (bij bijvoorbeeld zelfreflectie)
- Definitie: sociale psychologie bestudeert de manier waarop de gevoelens van mensen
beïnvloed worden door de impliciete dan wel expliciete aanwezigheid van andere
mensen -> maar er wordt ook onderzoek gedaan naar andere dingen
- Er worden 4 perspectieven benaderd in het boek:
o Evolutionair perspectief
Simpel idee met enorme implicaties (het verklaart heel veel)
o Sociaal-cultureel perspectief
Wat belangrijk is binnen de cultuur waarin je leeft
o Sociaal-leren perspectief
Leren wat goed en wat fout is (gedurende je opvoeding)
Operante conditionering (aan de hand van bekrachtiging)
o Sociaal-cognitief perspectief
Hoe werken je hersenen? Welke processen werken in je hersenen?
- Volgens het boek is sociaal gedrag doelgericht: mensen interacteren met anderen om
doelen te bereiken of motivaties te bevredigen. Daarbij is een voortdurende
interactie tussen persoon en situatie.
o Doelen zijn hiërarchisch geordend en sturen gedrag (doormiddel van
zelfregulatie) -> hierbij zijn soms botsingen tussen bepaalde motivaties
Doelen voor vandaag, voor het komende half jaar, voor je carrière en
voor de rest van je leven -> vormt een piramide (als die van Maslow)
Onderstaande doelen blijven nog steeds relevant
- Fundamentele motivaties (op basis van bijvoorbeeld evolutie):
o Erbij horen, jezelf en anderen begrijpen, status verkrijgen, jezelf en dierbaren
beschermen, het vinden en behouden van een partner en een kind krijgen
- Baumeister et al. (1998) -> studie naar wilskracht
, o Je hebt maar een bepaalde hoeveelheid wilskracht, die wordt uitgeput bij
zelfregulatie, waarbij je moeite moet doen om een behoefte te negeren
De resultaten van deze studie naar ego-depletie kon echter niet goed
worden gerepliceerd -> dit gebeurt soms
- Soms faal je bij het nastreven van je doelen
o Onderzoek naar het onderdrukken van gedachtes door Macrae et al.
- Een persoon bestaat uit kennis (cognitie, geloofsovertuigingen, verklaringen en
geheugen) en gevoelens (attitudes, emoties, humeur en fysiologie)
o Deze dingen hebben beide invloed op onze interpretatie van de situatie
o Je hebt ook kennis over jezelf (self-concept) en eigenwaarde (self-esteem)
We zijn sterk gemotiveerd om deze eigenwaarde hoog te houden, die
motiveert hoe we situaties interpreteren en welke situaties we kiezen
o Je hebt ook meerdere zelven: actuele zelf, ideale zelf, collectieve zelf
Deze ‘zelf’ is afhankelijk van de situatie waarin je zit
- Deze persoon is voortdurend in interactie met de situatie
o De invloed van de situatie op het gedrag van anderen en soms ook op je eigen
gedrag wordt vaak onderschat
Mensen neigen naar dis-positionele verklaringen van de mens (de
mens wordt verklaard als individu met een bepaalde persoonlijkheid)
- Milgram onderzocht deze invloed van de situatie doormiddel van zijn studie naar
gehoorzaamheid -> 1e klassieke artikel bij de werkcolleges
- Deze invloed werd ook onderzocht door het bijstander effect -> 4e klassieke artikel
o Hierbij spelen ‘diffusion of responsibility’ en ‘pluralistic ignorance’ een rol
Je hebt minder grote verantwoordelijkheid en je bent minder schuldig
als je niks doet als er meer mensen om je heen zijn
Je bent onwetend omdat andere mensen ook laten blijken dat ze van
niks weten -> hoe reageren anderen op een (nood)situatie?
- Het onderschatten van de rol van de situatie wordt correspondence bias
(fundamentele attributiefout) genoemd
o Dit treedt bijvoorbeeld op als mensen denken dat acteurs hetzelfde zijn als
het karakter dat ze lange tijd gespeeld hebben
- De interactie tussen een persoon en een situatie bestaat uit:
o Niet iedereen reageert hetzelfde in dezelfde situaties
o Mensen kiezen of vermijden bepaalde situaties
o Mensen veranderen de situatie waarin ze binnenkomen
o Verschillende situaties activeren verschillende aspecten van het ‘zelf’
o Elke situatie heeft verschillende facetten, welk sociaal motief actief is, is
afhankelijk van welk aspect aandacht krijgt
- Common sense is niet altijd waar -> dit is gerelateerd aan hindsight bias (onderzocht
rondom de O.J. Simpson Trial door Bryant & Brockway)
- Onderzoek in de sociale psychologie valt voor een groot deel binnen de
methodologie, waarbij wordt bepaald of een uitspraak waar is of niet waar is en
onder welke omstandigheden en waarom
o Onderscheid tussen correlationeel en experimenteel onderzoek, waartussen
verschillen zijn in efficiëntie, oorzaak en gevolg en controle
Hierbij kan er sprake zijn van confounds en je moet rekening houden
met random assignment (dan pas een ‘echt’ experiment)
