Kenmerken en oorzaken van een
licht verstandelijke beperking
Een licht verstandelijke beperking
Met de term ‘licht verstandelijk beperkt’ worden volgens de DSM-IV-TR (Diagnostic and Statistical
Manual of Mental Disorders) kinderen en jongeren met een intelligentie quotiënt (IQ) tussen de 50
en 70 bedoeld. Dit gaat gepaard met beperkingen in hun sociale aanpassingsvermogen. De vereniging
voor Orthopedagogische Behandelcentra voor jongeren met een LVB (licht verstandelijke beperking),
pleit ervoor om binnen deze definitie de nadruk te verschuiven van het IQ naar de mate van
ondersteuningsbehoefte van het kind of de jongere. Kinderen met een IQ tussen de 70 en 85 worden,
wanneer zij beperkingen in hun sociaal aanpassingsvermogen ervaren, tot de groep ‘licht
verstandelijk beperkt’ genoemd. Er is een groep LVB jeugdigen die naast een beneden gemiddeld IQ
en beperkingen in hun sociaal aanpassingsvermogen, bijkomende problematiek ervaart. Deze groep
vertoont problematisch gedrag en heeft hierdoor (extra) ondersteuning nodig.
Oorzaken van een licht verstandelijke beperking
Er is nog geen algemeen geaccepteerd theoretisch model dat de oorzakelijke verbanden van een lvb
verklaart. Een lvb kan een groot aantal oorzaken hebben, die terug te vinden zijn in de biologische,
sociale en omgevingsfactoren.
Biologische oorzaken: Er wordt onderscheid gemaakt tussen oorzaken voor, tijdens en na de
geboorte. Er kan sprake zijn van een genetische afwijking of de moeder kan tijdens de zwangerschap
een ziekte hebben gehad of giftige stoffen hebben ingenomen. Het kan ook het gevolg zijn van een
hersenbeschadiging. Deze kan tijdens de geboorte ontstaan zijn door zuurstofgebrek of een
hersenbloeding. Op latere leeftijd kan het ontstaan door bijvoorbeeld een ongeluk.
Sociale omstandigheden: Lvb-jeugdigen groeien veelal op in ‘multiprobleemgezinnen’ uit lagere
sociaal-economische klassen. Deze gezinnen kampen langdurig met een combinatie van sociaal-
economische en psychosociale problemen. Vaak hebben de ouders zelf een laag IQ en missen
toereikende opvoedingsvaardigheden. De ouders hebben onvoldoende inzicht in de ontwikkeling en
de problematiek van hun kind en de pedagogische aanpak die het kind nodig heeft. De ouders zijn
hierdoor minder goed in staat om hun kind in de ontwikkeling te stimuleren, waardoor een licht
verstandelijke beperking ontwikkeld en/of in stand gehouden kan worden.
Kenmerken van een licht verstandelijke beperking
Het hebben van een lvb kan ook betekenen dat er op andere leefgebieden beperkingen zijn.
Cognitieve domein: Onderzoek heeft aangetoond dat het werkgeheugen van lvb-jeugdigen een
vertraagde ontwikkeling doormaakt. Onder werkgeheugen wordt het gelijktijdig opslaan een
bewerken van informatie verstaan. Door dit beperkte werkgeheugen zijn executieve functies bij lvb-
jeugdigen beperkt ontwikkeld. Executieve functies zijn het vermogen om dingen te organiseren, te
focussen en impulsen onder controle te houden. Lvb-jeugdigen hebben moeite met het onthouden
en verwerken van informatie. Hoofd- en bijzaken kunnen moeilijk van elkaar gescheiden worden,
hebben zij moeite met het eruit pakken van belangrijke informatie, met het oorzaak-gevolg denken
en met plannen. Het taalgebruik en taalbegrip blijft door dit beperkte werkgeheugen achter. Lvb-
jeugdigen begrijpen minder goed wat er gezegd wordt en wordt het lezen sterk bemoeilijkt.
Gevoelens worden hierdoor moeilijker om verbaal uit te drukken. Lvb-jeugdigen uiten emoties dan
ook vaak op een primaire manier en kunnen emoties minder goed beheersen.
Metacognitie is de kennis over het (eigen) leerproces en deze kennis kunnen toepassen. Dit is bij lvb-
jeugdigen beperkt ontwikkeld. Ze hebben hierdoor moeite met het terughalen van situaties die zijn
voorgekomen, om deze te analyseren en daarop te reflecteren. Daardoor hebben lvb-jeugdigen
licht verstandelijke beperking
Een licht verstandelijke beperking
Met de term ‘licht verstandelijk beperkt’ worden volgens de DSM-IV-TR (Diagnostic and Statistical
Manual of Mental Disorders) kinderen en jongeren met een intelligentie quotiënt (IQ) tussen de 50
en 70 bedoeld. Dit gaat gepaard met beperkingen in hun sociale aanpassingsvermogen. De vereniging
voor Orthopedagogische Behandelcentra voor jongeren met een LVB (licht verstandelijke beperking),
pleit ervoor om binnen deze definitie de nadruk te verschuiven van het IQ naar de mate van
ondersteuningsbehoefte van het kind of de jongere. Kinderen met een IQ tussen de 70 en 85 worden,
wanneer zij beperkingen in hun sociaal aanpassingsvermogen ervaren, tot de groep ‘licht
verstandelijk beperkt’ genoemd. Er is een groep LVB jeugdigen die naast een beneden gemiddeld IQ
en beperkingen in hun sociaal aanpassingsvermogen, bijkomende problematiek ervaart. Deze groep
vertoont problematisch gedrag en heeft hierdoor (extra) ondersteuning nodig.
Oorzaken van een licht verstandelijke beperking
Er is nog geen algemeen geaccepteerd theoretisch model dat de oorzakelijke verbanden van een lvb
verklaart. Een lvb kan een groot aantal oorzaken hebben, die terug te vinden zijn in de biologische,
sociale en omgevingsfactoren.
Biologische oorzaken: Er wordt onderscheid gemaakt tussen oorzaken voor, tijdens en na de
geboorte. Er kan sprake zijn van een genetische afwijking of de moeder kan tijdens de zwangerschap
een ziekte hebben gehad of giftige stoffen hebben ingenomen. Het kan ook het gevolg zijn van een
hersenbeschadiging. Deze kan tijdens de geboorte ontstaan zijn door zuurstofgebrek of een
hersenbloeding. Op latere leeftijd kan het ontstaan door bijvoorbeeld een ongeluk.
Sociale omstandigheden: Lvb-jeugdigen groeien veelal op in ‘multiprobleemgezinnen’ uit lagere
sociaal-economische klassen. Deze gezinnen kampen langdurig met een combinatie van sociaal-
economische en psychosociale problemen. Vaak hebben de ouders zelf een laag IQ en missen
toereikende opvoedingsvaardigheden. De ouders hebben onvoldoende inzicht in de ontwikkeling en
de problematiek van hun kind en de pedagogische aanpak die het kind nodig heeft. De ouders zijn
hierdoor minder goed in staat om hun kind in de ontwikkeling te stimuleren, waardoor een licht
verstandelijke beperking ontwikkeld en/of in stand gehouden kan worden.
Kenmerken van een licht verstandelijke beperking
Het hebben van een lvb kan ook betekenen dat er op andere leefgebieden beperkingen zijn.
Cognitieve domein: Onderzoek heeft aangetoond dat het werkgeheugen van lvb-jeugdigen een
vertraagde ontwikkeling doormaakt. Onder werkgeheugen wordt het gelijktijdig opslaan een
bewerken van informatie verstaan. Door dit beperkte werkgeheugen zijn executieve functies bij lvb-
jeugdigen beperkt ontwikkeld. Executieve functies zijn het vermogen om dingen te organiseren, te
focussen en impulsen onder controle te houden. Lvb-jeugdigen hebben moeite met het onthouden
en verwerken van informatie. Hoofd- en bijzaken kunnen moeilijk van elkaar gescheiden worden,
hebben zij moeite met het eruit pakken van belangrijke informatie, met het oorzaak-gevolg denken
en met plannen. Het taalgebruik en taalbegrip blijft door dit beperkte werkgeheugen achter. Lvb-
jeugdigen begrijpen minder goed wat er gezegd wordt en wordt het lezen sterk bemoeilijkt.
Gevoelens worden hierdoor moeilijker om verbaal uit te drukken. Lvb-jeugdigen uiten emoties dan
ook vaak op een primaire manier en kunnen emoties minder goed beheersen.
Metacognitie is de kennis over het (eigen) leerproces en deze kennis kunnen toepassen. Dit is bij lvb-
jeugdigen beperkt ontwikkeld. Ze hebben hierdoor moeite met het terughalen van situaties die zijn
voorgekomen, om deze te analyseren en daarop te reflecteren. Daardoor hebben lvb-jeugdigen
