Sociale psychologie – samenvatting
Boek: macht, meningen en na-apers (Vera Hoorens)
Hoofdstuk 0: inleiding
Wat is sociale psychologie? (p11)
Sociale psychologie houdt zich bezig met sociale invloeden op individueel gedrag & met gedrag van
individuen met, voor, over of tegen elkaar
Overt/open gedrag = gedrag dat rechtstreeks waarneembaar is door individu & anderen
Covert/gesloten gedrag = gedrag dat niet waarneembaar is door anderen (bv: gedachten, meningen
…) niet gemakkelijk om te onderzoeken
Fundamentele sociale psychologie onderzoekt algemene principes van sociaal gedrag of sociale
invloeden op individueel gedrag
Theoriegericht onderzoek
Toegepaste sociale psychologie onderzoekt maatschappelijke of persoonlijke problemen van
individuen en probeert ze op te lossen & onderzoekt of oplossingen beoogde effect hebben adhv
fundamentele sociale psychologie onderzoek
Praktijkgericht onderzoek
Theoriegericht & praktijkgericht onderzoek hangen vaak samen: onderzoek rond
fundamentele principes kan vaak plaatsvinden in toegepaste context
Kurt Lewin (1890-1947) = sociaal psycholoog
Tegen de opdeling fundamenteel-toegepaste sociale psychologie, want: hangen vaak samen
Uitganspunten van de sociale psychologie (p13)
(sociaal gedrag) wordt beïnvloed door:
- sociale en niet-sociale situatie van individu
- genetische factoren
- leergeschiedenis
- …
De relatie tussen sociale psychologie en mensenkennis (p15)
Probleem in gedragswetenschappen: resultaten van onderzoek gaat over mensen (het publiek van
het onderzoek)
, Gevolg: iedereen heeft ervaring met studie + mening
Mensen relateren resultaten vaak met eigen ervaringen & ervaringen met kennissen
Soms gebeurt er onderzoeksfraude: onderzoekers veranderen gegevens om meer aan hypothese te
voldoen of ze veranderen gegevens volledig
De rol van waarden in de sociale psychologie (p18)
Individuele waarden spelen een rol in sociaal psychologisch onderzoek:
- Individuele waarden van onderzoeker bepalen welke thema’s hij zal onderzoeken
- Ze kunnen onderzochte thema’s beïnvloeden
- Ze bepalen welke thermen onderzoekers gebruiken om gedrag te beschrijven (bv: luid praten
kan als storend of als aangenaam gezien worden)
hetzelfde gedrag kan diverse etiketten krijgen
- Ze bepalen adviezen in conclusies (en of deze adviezen wel of niet ok zijn)
Sociale psychologie laat zien:
1. Welke gevolgen bepaalde levensomstandigheden (zelf gekozen of niet) hebben op
specifiek meetbare gedragingen
2. Welke principes ons gedrag sturen & welke gevolgen sociale gedragingen hebben
Hoofdstuk 1: methodes van sociaalpsychologisch onderzoek
Observatie (p26)
Voordeel: observatieonderzoek ecologische validiteit is gegarandeerd
Ecologische validiteit = mate waarin het onderzoek conclusies toelaat over het ‘natuurlijk’
voorkomende gedrag van mensen in situaties die ze in het echte leven ook tegenkomen
Nadeel 1: observatieonderzoek sommige gedragingen zijn zeldzaam
Vaak moeten onderzoekers heel lang onderzoek doen voor bruikbare gegevens
Nadeel 2: observatieonderzoek vaak moeilijk om conclusies te trekken over de oorzaken van het
waargenomen gedrag of de precieze omstandigheden (bv: het weer, locatie …) die ermee
samenhangen
Want: elk concreet gedrag verschilt heel hard van ander gedrag
, Zelfbeschrijvingen (p27)
Lijkt de eenvoudigste manier om covert gedrag te onderzoeken
Valide zelfbeschrijvingen hebben 3 voorwaarden:
1. Participant moet het gedrag of reden waarom hij het vertoont kunnen beschrijven
2. Participant moet de gelegenheid krijgen om gedrag te beschrijven
3. Participant moet gedrag willen beschrijven
De beperkingen van zelfbeschrijvingen (p28)
Voorwaarden van valide zelfbeschrijvingen:
1. niet vervult als: participant gedrag niet goed kan herinneren + niet bewust was van
oorzaken van gedrag
2. niet vervult als: participant niet de ruimte krijgt om gedrag te beschrijven (bv: antwoord
staat niet tussen de opties bij meerkeuzevraag)
3. niet vervult als: participant gedrag niet wilt beschrijven
Zelfbeschrijvingen kunnen gemakkelijk aangepast worden in functie van wat als goed of slecht wordt
gezien want: handelende persoon heeft controle over zelfbeschrijving
(onderzoek FeldmanHall en collega’s zie boek p29-32)
9/10 deelnemers beweerden voor onderzoek dat ze al het geld zouden geven om het lijden
van een ander te vermijden, maar deelnemers die procedure doorliepen hielden minstens
een deel voor zich
Conclusie: er was een verschil tussen wat mensen zeiden dat ze zouden doen en wat ze echt deden
Het nut van zelfbeschrijvingen (p33)
Zelfbeschrijvingen vaak gebruikt als inspiratie voor opbouw van theorie/mogelijke verklaring
Correlationeel onderzoek (p36)
Observatie & zelfbeschrijving verzamelen van gegevens
Correlationeel onderzoek verbanden tussen gegevens zoeken
In hoeverre hangen 2 of meerder variabelen positief/negatief samen
Samengang wordt uitgedrukt door getal: correlatiecoëfficiënt (van -1 tot +1)
- Als correlatie significant hoger is dan 0 positief
- Als correlatie significant lager is dan 0 negatief
Zegt enkel iets over het verband tussen bepaalde waarden, NIETS over de oorzaak!!!
, Het experiment (p38)
Experimenteel onderzoek = manier om gegevens te verzamelen waarvan de analyse uiteindelijk
causale conclusies toelaat
Basisredenering en -terminologie bij experimenteel onderzoek (p39)
Als een variabele A van invloed is op variabele B, dan moeten variaties die een onderzoeker creëert in
A ook variaties veroorzaken in B
Als B tussen 2 (of meerdere) condities voldoende verschilt significant effect
Eigenschappen van experimenten:
- Kleine steekproeven volstaan om tot zinvolle conclusies te komen, want:
1. Experiment houdt alle andere invloeden op de afhankelijke variabele (Y) gelijk
2. Statistische technieken waarmee getest wordt of verschillen tussen condities al dan niet
significant zijn, houden rekening met steekproefgrootte: hoe kleiner de steekproef, hoe
groter het waargenomen verschil moet zijn om significant te zijn
3. Het gaat altijd om de vraag of A invloed heeft op B
- Ze meten de invloed van onafhankelijke variabelen (X) op gedrag (niet op zelfbeschrijvingen
over hoe X het gedrag beïnvloed
Misvatting over experimenten: experimenten zijn ‘kunstmatige’ situaties, waardoor het gedrag van de
deelnemers niet ‘echt’ is
Mundane realism (= alledaags realisme) van experimenten is vaak laag
Voordeel: alle deelnemers zitten in exact dezelfde omstandigheden
Experimental realism (= experimenteem realisme): de mate waarin experimentele situatie zo
meeslepend is dat mensen erin opgaan ze zullen zich spontaan gedragen
Manipulatiechecks en pretests (p41)
Manipulatiechecks = metingen waarmee onderzoekers controleren of de deelnemers in de diverse
condities in de beoogde situatie terecht zijn gekomen of het beoogde gedrag hebben vertoond
Is de beoogde variabele goed gemanipuleerd? + zijn er per ongeluk andere variabelen mee
gemanipuleerd?
Als manipulatiechecks niet mogelijk zijn pretests
Pretests = onderzoekers gaan bij een steekproef van de deelnemers die vergelijkbaar zijn met de
deelnemers van de eigenlijke studie na of de manipulatie werkt
Boek: macht, meningen en na-apers (Vera Hoorens)
Hoofdstuk 0: inleiding
Wat is sociale psychologie? (p11)
Sociale psychologie houdt zich bezig met sociale invloeden op individueel gedrag & met gedrag van
individuen met, voor, over of tegen elkaar
Overt/open gedrag = gedrag dat rechtstreeks waarneembaar is door individu & anderen
Covert/gesloten gedrag = gedrag dat niet waarneembaar is door anderen (bv: gedachten, meningen
…) niet gemakkelijk om te onderzoeken
Fundamentele sociale psychologie onderzoekt algemene principes van sociaal gedrag of sociale
invloeden op individueel gedrag
Theoriegericht onderzoek
Toegepaste sociale psychologie onderzoekt maatschappelijke of persoonlijke problemen van
individuen en probeert ze op te lossen & onderzoekt of oplossingen beoogde effect hebben adhv
fundamentele sociale psychologie onderzoek
Praktijkgericht onderzoek
Theoriegericht & praktijkgericht onderzoek hangen vaak samen: onderzoek rond
fundamentele principes kan vaak plaatsvinden in toegepaste context
Kurt Lewin (1890-1947) = sociaal psycholoog
Tegen de opdeling fundamenteel-toegepaste sociale psychologie, want: hangen vaak samen
Uitganspunten van de sociale psychologie (p13)
(sociaal gedrag) wordt beïnvloed door:
- sociale en niet-sociale situatie van individu
- genetische factoren
- leergeschiedenis
- …
De relatie tussen sociale psychologie en mensenkennis (p15)
Probleem in gedragswetenschappen: resultaten van onderzoek gaat over mensen (het publiek van
het onderzoek)
, Gevolg: iedereen heeft ervaring met studie + mening
Mensen relateren resultaten vaak met eigen ervaringen & ervaringen met kennissen
Soms gebeurt er onderzoeksfraude: onderzoekers veranderen gegevens om meer aan hypothese te
voldoen of ze veranderen gegevens volledig
De rol van waarden in de sociale psychologie (p18)
Individuele waarden spelen een rol in sociaal psychologisch onderzoek:
- Individuele waarden van onderzoeker bepalen welke thema’s hij zal onderzoeken
- Ze kunnen onderzochte thema’s beïnvloeden
- Ze bepalen welke thermen onderzoekers gebruiken om gedrag te beschrijven (bv: luid praten
kan als storend of als aangenaam gezien worden)
hetzelfde gedrag kan diverse etiketten krijgen
- Ze bepalen adviezen in conclusies (en of deze adviezen wel of niet ok zijn)
Sociale psychologie laat zien:
1. Welke gevolgen bepaalde levensomstandigheden (zelf gekozen of niet) hebben op
specifiek meetbare gedragingen
2. Welke principes ons gedrag sturen & welke gevolgen sociale gedragingen hebben
Hoofdstuk 1: methodes van sociaalpsychologisch onderzoek
Observatie (p26)
Voordeel: observatieonderzoek ecologische validiteit is gegarandeerd
Ecologische validiteit = mate waarin het onderzoek conclusies toelaat over het ‘natuurlijk’
voorkomende gedrag van mensen in situaties die ze in het echte leven ook tegenkomen
Nadeel 1: observatieonderzoek sommige gedragingen zijn zeldzaam
Vaak moeten onderzoekers heel lang onderzoek doen voor bruikbare gegevens
Nadeel 2: observatieonderzoek vaak moeilijk om conclusies te trekken over de oorzaken van het
waargenomen gedrag of de precieze omstandigheden (bv: het weer, locatie …) die ermee
samenhangen
Want: elk concreet gedrag verschilt heel hard van ander gedrag
, Zelfbeschrijvingen (p27)
Lijkt de eenvoudigste manier om covert gedrag te onderzoeken
Valide zelfbeschrijvingen hebben 3 voorwaarden:
1. Participant moet het gedrag of reden waarom hij het vertoont kunnen beschrijven
2. Participant moet de gelegenheid krijgen om gedrag te beschrijven
3. Participant moet gedrag willen beschrijven
De beperkingen van zelfbeschrijvingen (p28)
Voorwaarden van valide zelfbeschrijvingen:
1. niet vervult als: participant gedrag niet goed kan herinneren + niet bewust was van
oorzaken van gedrag
2. niet vervult als: participant niet de ruimte krijgt om gedrag te beschrijven (bv: antwoord
staat niet tussen de opties bij meerkeuzevraag)
3. niet vervult als: participant gedrag niet wilt beschrijven
Zelfbeschrijvingen kunnen gemakkelijk aangepast worden in functie van wat als goed of slecht wordt
gezien want: handelende persoon heeft controle over zelfbeschrijving
(onderzoek FeldmanHall en collega’s zie boek p29-32)
9/10 deelnemers beweerden voor onderzoek dat ze al het geld zouden geven om het lijden
van een ander te vermijden, maar deelnemers die procedure doorliepen hielden minstens
een deel voor zich
Conclusie: er was een verschil tussen wat mensen zeiden dat ze zouden doen en wat ze echt deden
Het nut van zelfbeschrijvingen (p33)
Zelfbeschrijvingen vaak gebruikt als inspiratie voor opbouw van theorie/mogelijke verklaring
Correlationeel onderzoek (p36)
Observatie & zelfbeschrijving verzamelen van gegevens
Correlationeel onderzoek verbanden tussen gegevens zoeken
In hoeverre hangen 2 of meerder variabelen positief/negatief samen
Samengang wordt uitgedrukt door getal: correlatiecoëfficiënt (van -1 tot +1)
- Als correlatie significant hoger is dan 0 positief
- Als correlatie significant lager is dan 0 negatief
Zegt enkel iets over het verband tussen bepaalde waarden, NIETS over de oorzaak!!!
, Het experiment (p38)
Experimenteel onderzoek = manier om gegevens te verzamelen waarvan de analyse uiteindelijk
causale conclusies toelaat
Basisredenering en -terminologie bij experimenteel onderzoek (p39)
Als een variabele A van invloed is op variabele B, dan moeten variaties die een onderzoeker creëert in
A ook variaties veroorzaken in B
Als B tussen 2 (of meerdere) condities voldoende verschilt significant effect
Eigenschappen van experimenten:
- Kleine steekproeven volstaan om tot zinvolle conclusies te komen, want:
1. Experiment houdt alle andere invloeden op de afhankelijke variabele (Y) gelijk
2. Statistische technieken waarmee getest wordt of verschillen tussen condities al dan niet
significant zijn, houden rekening met steekproefgrootte: hoe kleiner de steekproef, hoe
groter het waargenomen verschil moet zijn om significant te zijn
3. Het gaat altijd om de vraag of A invloed heeft op B
- Ze meten de invloed van onafhankelijke variabelen (X) op gedrag (niet op zelfbeschrijvingen
over hoe X het gedrag beïnvloed
Misvatting over experimenten: experimenten zijn ‘kunstmatige’ situaties, waardoor het gedrag van de
deelnemers niet ‘echt’ is
Mundane realism (= alledaags realisme) van experimenten is vaak laag
Voordeel: alle deelnemers zitten in exact dezelfde omstandigheden
Experimental realism (= experimenteem realisme): de mate waarin experimentele situatie zo
meeslepend is dat mensen erin opgaan ze zullen zich spontaan gedragen
Manipulatiechecks en pretests (p41)
Manipulatiechecks = metingen waarmee onderzoekers controleren of de deelnemers in de diverse
condities in de beoogde situatie terecht zijn gekomen of het beoogde gedrag hebben vertoond
Is de beoogde variabele goed gemanipuleerd? + zijn er per ongeluk andere variabelen mee
gemanipuleerd?
Als manipulatiechecks niet mogelijk zijn pretests
Pretests = onderzoekers gaan bij een steekproef van de deelnemers die vergelijkbaar zijn met de
deelnemers van de eigenlijke studie na of de manipulatie werkt
