1
Samenvatting ontwikkelingspsychologie
Papalia, D. E., & Martorell, G. (2021). Experience Human Development (14th edition). McGraw-Hill
Education. ISBN: 9781260570878
, 2
Inhoudsopgave
1. De Studie van Menselijke Ontwikkeling…………………………………………………………………… 3
2. Theorie en Onderzoek…………………………………………………………………………………………….. 6
3. Een Nieuw Leven Vormen……………………………………………………………………………………….. 14
4. Geboorte en Fysieke Ontwikkeling Tijdens de Eerste Drie Jaren……………………………… 22
5. Cognitieve Ontwikkeling Tijdens de Eerste Drie Jaren…………………………………………….. 30
6. Psychosociale Ontwikkeling Tijdens de Eerste Drie Jaren……………………………………….. 37
7. Fysieke en Cognitieve Ontwikkeling in Vroege Kindertijd……………………………………….. 43
8. Psychosociale Ontwikkeling in de Vroege Kindertijd……………………………………………….. 50
9. Fysieke en Cognitieve Ontwikkeling in Middle Childhood……………………………………….. 56
10. Psychosociale Ontwikkeling in Middle Childhood……………………………………………………. 64
11. Fysieke en Cognitieve Ontwikkeling in Adolescentie……………………………………………….. 69
12. Psychosociale Ontwikkeling in Adolescentie……………………………………………………………. 74
13. Fysieke en Cognitieve Ontwikkeling in Emerging and Young Childhood………………….. 78
14. Psychosociale Ontwikkeling in Emerging and Young Childhood……………………………….. 83
15. Fysieke en Cognitieve Ontwikkeling in Middle Aduldhood………………………………………. 88
16. Psychosociale Ontwikkeling in Middle Adulthood……………………………………………………. 92
17. Fysieke en Cognitieve Ontwikkeling in Late Adulthood……………………………………………. 97
18. Psychosociale Ontwikkeling in Late Adulthood………………………………………………………… 102
19. Omgaan met de Dood en Sterfgevallen…………………………………………………………………… 107
Piaget’s Cognitieve Fasen………………………………………………………………………………………………. 111
, 3
1. De studie van menselijke ontwikkeling
Menselijke ontwikkeling: een steeds evoluerend veld
• Menselijke ontwikkeling is de wetenschappelijke studie van processen van verandering en
stabiliteit.
• Ontwikkelingsonderzoek heeft belangrijke toepassingen op verschillende gebieden.
• Naarmate onderzoekers geïnteresseerd zijn geraakt in het volgen van ontwikkeling door
volwassenheid, is de ontwikkeling van de levensloop een vakgebied geworden.
• De studie van de menselijke ontwikkeling tracht ontwikkeling te beschrijven, verklaren, voorspellen
en, waar nodig, tussenbeide te komen (interventie).
• Studenten van menselijke ontwikkeling putten uit disciplines als psychologie, psychiatrie,
sociologie, antropologie, biologie, genetica, familiewetenschap, onderwijs, geschiedenis, filosofie en
geneeskunde.
• Methoden om de menselijke ontwikkeling te bestuderen zijn nog in ontwikkeling, waarbij gebruik
wordt gemaakt van geavanceerde technologieën.
Menselijke ontwikkeling (human development): Wetenschappelijke studie van
veranderingsprocessen en stabiliteit gedurende het hele menselijke leven.
Studeren van de levensloop
Levensloopontwikkeling (life-span development) : Concept van menselijke ontwikkeling als een
levenslang proces, dat wetenschappelijk bestudeerd kan worden.
Menselijke ontwikkeling vandaag
De studie van menselijke ontwikkeling: Simpele concepten
• Ontwikkelingswetenschappers bestuderen verandering en stabiliteit in alle ontwikkelingsdomeinen
gedurende de levensduur.
• De drie belangrijkste ontwikkelingsdomeinen zijn fysiek, cognitief en psychosociaal. Elk heeft
invloed op de anderen.
• Het concept van ontwikkelingsperiodes is een sociale constructie. In dit boek wordt de levensduur
opgedeeld in acht perioden: prenataal, kinderschoenen en peutertijd, vroege kinderjaren,
middenkindertijd, adolescentie, opkomende en jonge volwassenheid, middelbare volwassenheid en
late volwassenheid. In elke periode hebben mensen karakteristieke ontwikkelingsbehoeften en
taken.
Domeinen van ontwikkeling
Fysieke ontwikkeling (physical development): Groei van lichaam en hersenen, inclusief
veranderingspatronen in sensorische capaciteiten, motorische vaardigheden en gezondheid.
Cognitieve ontwikkeling (cognitive development): Patroon van verandering in mentale vermogens,
zoals leren, aandacht, geheugen, taal, denken, redeneren en creativiteit.
Psychosociale ontwikkeling (psychosocial delvelopment): Patroon van verandering in emoties,
persoonlijkheid en sociale relaties.
Perioden van de levensloop
Sociale constructie (social construction): Een concept of praktijk die voor degenen die het
accepteren natuurlijk en voor de hand liggend lijken, maar dat in werkelijkheid een uitvinding is van
een bepaalde cultuur of samenleving.
Invloeden op ontwikkeling
• Invloeden op ontwikkeling zijn afkomstig van zowel erfelijkheid als omgeving. Veel typische
veranderingen tijdens de kindertijd houden verband met rijping. Individuele verschillen nemen
meestal toe met de leeftijd.
• In sommige samenlevingen overheerst het kerngezin; in andere, de uitgebreide familie.
, 4
• De sociaaleconomische status (SES) beïnvloedt ontwikkelingsprocessen en resultaten door de
kwaliteit van thuis- en buurtomgevingen, voeding, medische zorg en scholing. Meerdere
risicofactoren vergroten de kans op slechte resultaten.
• Belangrijke omgevingsinvloeden vloeien voort uit cultuur, ras / etniciteit en historische context. Ras
wordt door de meeste geleerden gezien als een sociale constructie.
• Invloeden kunnen normatief (leeftijdscategorie of geschiedenisclassificatie) of niet-normatief zijn.
• Er zijn aanwijzingen voor kritieke of gevoelige periodes voor bepaalde soorten vroege ontwikkeling.
individuele verschillen (individual differences): Verschillen in kenmerken, invloeden of
ontwikkelingsresultaten.
Erfelijkheid, omgeving en rijping (maturation)
Erfelijkheid (heredity): Aangeboren kenmerken of kenmerken geërfd van de biologische ouders.
Omgeving (environment): Totaliteit van niet-erfelijke of ervaringsgerichte invloeden op
ontwikkeling.
Rijping (maturation): Ontplooiing van een natuurlijke opeenvolging van fysieke en
gedragsveranderingen.
Contexten van ontwikkeling
• Familie
Kerngezin (nuclear family): verwantschap van twee generaties, economische en huishoudelijke
eenheid bestaande uit een of twee ouders en hun biologische kinderen, geadopteerde kinderen
of stiefkinderen.
Uitgebreide familie (extented family): multigenerationeel verwantschapsnetwerk van ouders,
kinderen en andere familieleden, die soms samenwonen in een huishouden met uitgebreide
familie.
• Sociaaleconomische status (SES)
Sociaaleconomische status (socioeconomic status (SES)):: Combinatie van economische en
sociale factoren die een individu of gezin beschrijven, waaronder inkomen, opleiding en beroep.
Risicofactoren (risk factors): Voorwaarden die de kans op een negatief ontwikkelingsresultaat
vergroten.
• Cultuur en ras/etniciteit
Cultuur (culture): De totale manier van leven van een samenleving of groep, inclusief gebruiken,
tradities, overtuigingen, waarden, taal en fysieke producten - allemaal aangeleerd gedrag,
doorgegeven van ouders op kinderen.
Etnische groep (ethnic group): Een groep verenigd door afkomst, ras, religie, taal of nationale
afkomst, die bijdragen aan een gevoel van gedeelde identiteit.
Etnische glans (ethnic gloss): Overgeneralisatie over een etnische of culturele groep die
verschillen binnen de groep verdoezelt.
• De historische context
Normatieve en non-normatieve invloeden
Normatief (normative): Kenmerkend voor een gebeurtenis die voor de meeste mensen in een groep
op een vergelijkbare manier plaatsvindt.
• Normatieve leeftijdsgebonden invloeden
→ Geen puberteit op 35e, geen menopauze op 12e
• Normatieve historie-gebonden invloeden
→ Tweede Wereldoorlog, Grote Depressie.
Samenvatting ontwikkelingspsychologie
Papalia, D. E., & Martorell, G. (2021). Experience Human Development (14th edition). McGraw-Hill
Education. ISBN: 9781260570878
, 2
Inhoudsopgave
1. De Studie van Menselijke Ontwikkeling…………………………………………………………………… 3
2. Theorie en Onderzoek…………………………………………………………………………………………….. 6
3. Een Nieuw Leven Vormen……………………………………………………………………………………….. 14
4. Geboorte en Fysieke Ontwikkeling Tijdens de Eerste Drie Jaren……………………………… 22
5. Cognitieve Ontwikkeling Tijdens de Eerste Drie Jaren…………………………………………….. 30
6. Psychosociale Ontwikkeling Tijdens de Eerste Drie Jaren……………………………………….. 37
7. Fysieke en Cognitieve Ontwikkeling in Vroege Kindertijd……………………………………….. 43
8. Psychosociale Ontwikkeling in de Vroege Kindertijd……………………………………………….. 50
9. Fysieke en Cognitieve Ontwikkeling in Middle Childhood……………………………………….. 56
10. Psychosociale Ontwikkeling in Middle Childhood……………………………………………………. 64
11. Fysieke en Cognitieve Ontwikkeling in Adolescentie……………………………………………….. 69
12. Psychosociale Ontwikkeling in Adolescentie……………………………………………………………. 74
13. Fysieke en Cognitieve Ontwikkeling in Emerging and Young Childhood………………….. 78
14. Psychosociale Ontwikkeling in Emerging and Young Childhood……………………………….. 83
15. Fysieke en Cognitieve Ontwikkeling in Middle Aduldhood………………………………………. 88
16. Psychosociale Ontwikkeling in Middle Adulthood……………………………………………………. 92
17. Fysieke en Cognitieve Ontwikkeling in Late Adulthood……………………………………………. 97
18. Psychosociale Ontwikkeling in Late Adulthood………………………………………………………… 102
19. Omgaan met de Dood en Sterfgevallen…………………………………………………………………… 107
Piaget’s Cognitieve Fasen………………………………………………………………………………………………. 111
, 3
1. De studie van menselijke ontwikkeling
Menselijke ontwikkeling: een steeds evoluerend veld
• Menselijke ontwikkeling is de wetenschappelijke studie van processen van verandering en
stabiliteit.
• Ontwikkelingsonderzoek heeft belangrijke toepassingen op verschillende gebieden.
• Naarmate onderzoekers geïnteresseerd zijn geraakt in het volgen van ontwikkeling door
volwassenheid, is de ontwikkeling van de levensloop een vakgebied geworden.
• De studie van de menselijke ontwikkeling tracht ontwikkeling te beschrijven, verklaren, voorspellen
en, waar nodig, tussenbeide te komen (interventie).
• Studenten van menselijke ontwikkeling putten uit disciplines als psychologie, psychiatrie,
sociologie, antropologie, biologie, genetica, familiewetenschap, onderwijs, geschiedenis, filosofie en
geneeskunde.
• Methoden om de menselijke ontwikkeling te bestuderen zijn nog in ontwikkeling, waarbij gebruik
wordt gemaakt van geavanceerde technologieën.
Menselijke ontwikkeling (human development): Wetenschappelijke studie van
veranderingsprocessen en stabiliteit gedurende het hele menselijke leven.
Studeren van de levensloop
Levensloopontwikkeling (life-span development) : Concept van menselijke ontwikkeling als een
levenslang proces, dat wetenschappelijk bestudeerd kan worden.
Menselijke ontwikkeling vandaag
De studie van menselijke ontwikkeling: Simpele concepten
• Ontwikkelingswetenschappers bestuderen verandering en stabiliteit in alle ontwikkelingsdomeinen
gedurende de levensduur.
• De drie belangrijkste ontwikkelingsdomeinen zijn fysiek, cognitief en psychosociaal. Elk heeft
invloed op de anderen.
• Het concept van ontwikkelingsperiodes is een sociale constructie. In dit boek wordt de levensduur
opgedeeld in acht perioden: prenataal, kinderschoenen en peutertijd, vroege kinderjaren,
middenkindertijd, adolescentie, opkomende en jonge volwassenheid, middelbare volwassenheid en
late volwassenheid. In elke periode hebben mensen karakteristieke ontwikkelingsbehoeften en
taken.
Domeinen van ontwikkeling
Fysieke ontwikkeling (physical development): Groei van lichaam en hersenen, inclusief
veranderingspatronen in sensorische capaciteiten, motorische vaardigheden en gezondheid.
Cognitieve ontwikkeling (cognitive development): Patroon van verandering in mentale vermogens,
zoals leren, aandacht, geheugen, taal, denken, redeneren en creativiteit.
Psychosociale ontwikkeling (psychosocial delvelopment): Patroon van verandering in emoties,
persoonlijkheid en sociale relaties.
Perioden van de levensloop
Sociale constructie (social construction): Een concept of praktijk die voor degenen die het
accepteren natuurlijk en voor de hand liggend lijken, maar dat in werkelijkheid een uitvinding is van
een bepaalde cultuur of samenleving.
Invloeden op ontwikkeling
• Invloeden op ontwikkeling zijn afkomstig van zowel erfelijkheid als omgeving. Veel typische
veranderingen tijdens de kindertijd houden verband met rijping. Individuele verschillen nemen
meestal toe met de leeftijd.
• In sommige samenlevingen overheerst het kerngezin; in andere, de uitgebreide familie.
, 4
• De sociaaleconomische status (SES) beïnvloedt ontwikkelingsprocessen en resultaten door de
kwaliteit van thuis- en buurtomgevingen, voeding, medische zorg en scholing. Meerdere
risicofactoren vergroten de kans op slechte resultaten.
• Belangrijke omgevingsinvloeden vloeien voort uit cultuur, ras / etniciteit en historische context. Ras
wordt door de meeste geleerden gezien als een sociale constructie.
• Invloeden kunnen normatief (leeftijdscategorie of geschiedenisclassificatie) of niet-normatief zijn.
• Er zijn aanwijzingen voor kritieke of gevoelige periodes voor bepaalde soorten vroege ontwikkeling.
individuele verschillen (individual differences): Verschillen in kenmerken, invloeden of
ontwikkelingsresultaten.
Erfelijkheid, omgeving en rijping (maturation)
Erfelijkheid (heredity): Aangeboren kenmerken of kenmerken geërfd van de biologische ouders.
Omgeving (environment): Totaliteit van niet-erfelijke of ervaringsgerichte invloeden op
ontwikkeling.
Rijping (maturation): Ontplooiing van een natuurlijke opeenvolging van fysieke en
gedragsveranderingen.
Contexten van ontwikkeling
• Familie
Kerngezin (nuclear family): verwantschap van twee generaties, economische en huishoudelijke
eenheid bestaande uit een of twee ouders en hun biologische kinderen, geadopteerde kinderen
of stiefkinderen.
Uitgebreide familie (extented family): multigenerationeel verwantschapsnetwerk van ouders,
kinderen en andere familieleden, die soms samenwonen in een huishouden met uitgebreide
familie.
• Sociaaleconomische status (SES)
Sociaaleconomische status (socioeconomic status (SES)):: Combinatie van economische en
sociale factoren die een individu of gezin beschrijven, waaronder inkomen, opleiding en beroep.
Risicofactoren (risk factors): Voorwaarden die de kans op een negatief ontwikkelingsresultaat
vergroten.
• Cultuur en ras/etniciteit
Cultuur (culture): De totale manier van leven van een samenleving of groep, inclusief gebruiken,
tradities, overtuigingen, waarden, taal en fysieke producten - allemaal aangeleerd gedrag,
doorgegeven van ouders op kinderen.
Etnische groep (ethnic group): Een groep verenigd door afkomst, ras, religie, taal of nationale
afkomst, die bijdragen aan een gevoel van gedeelde identiteit.
Etnische glans (ethnic gloss): Overgeneralisatie over een etnische of culturele groep die
verschillen binnen de groep verdoezelt.
• De historische context
Normatieve en non-normatieve invloeden
Normatief (normative): Kenmerkend voor een gebeurtenis die voor de meeste mensen in een groep
op een vergelijkbare manier plaatsvindt.
• Normatieve leeftijdsgebonden invloeden
→ Geen puberteit op 35e, geen menopauze op 12e
• Normatieve historie-gebonden invloeden
→ Tweede Wereldoorlog, Grote Depressie.
