Samenvatting boek Methoden en technieken van gedragstherapie bij
kinderen en jeugdigen- Prins, Bosch & Breat (3e herziene druk)-
Hoofdstuk 1
Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1, Gedragstherapie bij kinderen en jeugdigen: geschiedenis, kenmerken en
overwegingen bij het gedragstherapeutische proces...............................................................................................................2
1.2. Geschiedenis van de gedragstherapie bij kinderen en jeugdigen.......................................................................2
1.2.1. Drie generaties gedragstherapie..........................................................................................................................................2
1.2. Kenmerken...................................................................................................................................................................................................2
1.2.1. Ontwikkelingsperspectief...........................................................................................................................................................2
1.2.2. Samenwerken met ouders, leerkracht en de context...........................................................................................2
1.2.3. Gedragstherapie als probleemoplossend proces.....................................................................................................2
1.2.4. Niet praten, maar doen...............................................................................................................................................................2
1.2.5. De therapeut als coach................................................................................................................................................................2
1.3. Indicatie: gedragstherapie of niet?..............................................................................................................................................2
1.4. Overwegingen bij het gedragstherapeutische proces.................................................................................................3
1.4.1. Op wie richten?..................................................................................................................................................................................3
1.4.2. Het uitwaaieringsschema.........................................................................................................................................................3
1.4.3. Holistische theorie en probleemsamenhang.............................................................................................................4
1.4.4. Keuze van het te bewerken probleemgedrag...........................................................................................................4
1.5. Gedragstherapie als experiment en de N=1 studie..........................................................................................................5
1.6. Tot besluit......................................................................................................................................................................................................5
1
, Hoofdstuk 1, Gedragstherapie bij kinderen en jeugdigen: geschiedenis,
kenmerken en overwegingen bij het gedragstherapeutische proces
1.1.
1.2. Geschiedenis van de gedragstherapie bij kinderen en jeugdigen
De gedragstherapeutische aanpak van probleemgedrag bij kinderen en jongeren op basis wat men
de leerprincipes noemt, kent een lange geschiedenis. De moderne geschiedenis van de
kindergedragstherapie begint in 1920. Broadus, Watson, Rayner en Cover-Jones probeerden de
geldigheid van conditioneringsprincipes als verklaring voor neurotisch gedrag aan te tonen door bij
kinderen te experimenteren. Ook in het onderwijs werden aan het begin van de vorige eeuw
gedragstherapeutische principes verspreid. De echte doorbraak vond pas rond 1960 plaats, toen
gedragstherapeuten zich vooral bezig hielden met de behandeling van ernstig ontwikkelings- en
gedragsgestoorde kinderen in residentiële centra. De operante conditioneringsprincipes van
Skinner dienden daarbij als leidraad.
1.2.1. Drie generaties gedragstherapie
De ontwikkeling van de gedragstherapie verliep in de afgelopen 50 jaar in 3 fasen, ook wel de 3
generaties van gedragstherapie genoemd:
1. De eerste generatie gedragstherapie (1960-1980): Gericht op uiterlijk waarneembare
gedrag. Operante en klassieke conditioneringsprincipes vormden de basis.
- Bandura voegde een belangrijke dimensie toe aan de operante benadering. Ook Kanfer
en Philips hadden een bijdrage.
2. De tweede generatie gedragstherapie (1980-2000): Werd vanuit gegaan dat cognities
(gedachten of zelfspraak) functionele onderdelen waren in de gedragsketen. Vormen van
cognitief leren (bijv. sociaal leren, instructieleren en probleemoplossend) doen hun intrede.
Vervolgens ontstond de Cognitieve Gedragstherapie (CGT).
3. De derde generatie gedragstherapie (2000 tot heden): Acceptance and Commitment
Therapy (ACT), Mindfulness Based Cognitive Therapy (MBCT) en de dialectische
gedragstherapie (DGT) ontstaan. Deze behandelvormen richten zich minder op het direct
veranderen van het denken, voelen en doen, maar meer op de functie ervan en de context
waarin het zich afspeelt.
1.2. Kenmerken
(Kinder)gedragstherapie= Een empirische benadering van psychologische problemen.
Gedrag= Alle waarneembare motorische en sociale gedragingen. Gedachten worden ook ertoe
gerekend
1.2.1. Ontwikkelingsperspectief
De therapeut houdt er rekening mee dat een kind in ontwikkeling is. kinderen veranderen
voortdurend, waardoor het problematisch functioneren ook vanuit een ontwikkelingsperspectief
(ontwikkelingstaken) bekeken dient te worden. kennis van de ontwikkelingsstadiums is dan ook een
vereist.
1.2.2. Samenwerken met ouders, leerkracht en de context
Samenwerken met ouders is erg belangrijk. Ouders moeten weten dat interactiepatronen kunnen
bijdragen aan het in stand houden van het problematische gedrag en ook aan de verbetering ervan.
Daarnaast is het belangrijk voor het ondersteunen in het blijven uitvoeren van de gedragsadviezen.
1.2.3. Gedragstherapie als probleemoplossend proces
Het probleemoplossend perspectief pas goed in het ontwikkelingsperspectief. Elk kind wordt
geconfronteerd met steeds weer nieuwe problemen die om een adequate reactie en oplossing
vragen.
1.2.4. Niet praten, maar doen
Kinderen leren vooral door te doen, meer dan door te praten. En ze leren het meest als ze plezier
hebben in wat ze moeten doen.
1.2.5. De therapeut als coach
Een coach is een persoon die op basis van ervaring iemands vaardigheden versterkt en zijn
ontwikkeling leidt. Het helpt je doelen te bereiken.
1.3. Indicatie: gedragstherapie of niet?
De jeugdhulpverlening wordt steeds meer gestuurd door evidence-based behandelen. Meestal
worden er gedragstherapeutische methoden en technieken toegepast die opgenomen zijn in
2
kinderen en jeugdigen- Prins, Bosch & Breat (3e herziene druk)-
Hoofdstuk 1
Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1, Gedragstherapie bij kinderen en jeugdigen: geschiedenis, kenmerken en
overwegingen bij het gedragstherapeutische proces...............................................................................................................2
1.2. Geschiedenis van de gedragstherapie bij kinderen en jeugdigen.......................................................................2
1.2.1. Drie generaties gedragstherapie..........................................................................................................................................2
1.2. Kenmerken...................................................................................................................................................................................................2
1.2.1. Ontwikkelingsperspectief...........................................................................................................................................................2
1.2.2. Samenwerken met ouders, leerkracht en de context...........................................................................................2
1.2.3. Gedragstherapie als probleemoplossend proces.....................................................................................................2
1.2.4. Niet praten, maar doen...............................................................................................................................................................2
1.2.5. De therapeut als coach................................................................................................................................................................2
1.3. Indicatie: gedragstherapie of niet?..............................................................................................................................................2
1.4. Overwegingen bij het gedragstherapeutische proces.................................................................................................3
1.4.1. Op wie richten?..................................................................................................................................................................................3
1.4.2. Het uitwaaieringsschema.........................................................................................................................................................3
1.4.3. Holistische theorie en probleemsamenhang.............................................................................................................4
1.4.4. Keuze van het te bewerken probleemgedrag...........................................................................................................4
1.5. Gedragstherapie als experiment en de N=1 studie..........................................................................................................5
1.6. Tot besluit......................................................................................................................................................................................................5
1
, Hoofdstuk 1, Gedragstherapie bij kinderen en jeugdigen: geschiedenis,
kenmerken en overwegingen bij het gedragstherapeutische proces
1.1.
1.2. Geschiedenis van de gedragstherapie bij kinderen en jeugdigen
De gedragstherapeutische aanpak van probleemgedrag bij kinderen en jongeren op basis wat men
de leerprincipes noemt, kent een lange geschiedenis. De moderne geschiedenis van de
kindergedragstherapie begint in 1920. Broadus, Watson, Rayner en Cover-Jones probeerden de
geldigheid van conditioneringsprincipes als verklaring voor neurotisch gedrag aan te tonen door bij
kinderen te experimenteren. Ook in het onderwijs werden aan het begin van de vorige eeuw
gedragstherapeutische principes verspreid. De echte doorbraak vond pas rond 1960 plaats, toen
gedragstherapeuten zich vooral bezig hielden met de behandeling van ernstig ontwikkelings- en
gedragsgestoorde kinderen in residentiële centra. De operante conditioneringsprincipes van
Skinner dienden daarbij als leidraad.
1.2.1. Drie generaties gedragstherapie
De ontwikkeling van de gedragstherapie verliep in de afgelopen 50 jaar in 3 fasen, ook wel de 3
generaties van gedragstherapie genoemd:
1. De eerste generatie gedragstherapie (1960-1980): Gericht op uiterlijk waarneembare
gedrag. Operante en klassieke conditioneringsprincipes vormden de basis.
- Bandura voegde een belangrijke dimensie toe aan de operante benadering. Ook Kanfer
en Philips hadden een bijdrage.
2. De tweede generatie gedragstherapie (1980-2000): Werd vanuit gegaan dat cognities
(gedachten of zelfspraak) functionele onderdelen waren in de gedragsketen. Vormen van
cognitief leren (bijv. sociaal leren, instructieleren en probleemoplossend) doen hun intrede.
Vervolgens ontstond de Cognitieve Gedragstherapie (CGT).
3. De derde generatie gedragstherapie (2000 tot heden): Acceptance and Commitment
Therapy (ACT), Mindfulness Based Cognitive Therapy (MBCT) en de dialectische
gedragstherapie (DGT) ontstaan. Deze behandelvormen richten zich minder op het direct
veranderen van het denken, voelen en doen, maar meer op de functie ervan en de context
waarin het zich afspeelt.
1.2. Kenmerken
(Kinder)gedragstherapie= Een empirische benadering van psychologische problemen.
Gedrag= Alle waarneembare motorische en sociale gedragingen. Gedachten worden ook ertoe
gerekend
1.2.1. Ontwikkelingsperspectief
De therapeut houdt er rekening mee dat een kind in ontwikkeling is. kinderen veranderen
voortdurend, waardoor het problematisch functioneren ook vanuit een ontwikkelingsperspectief
(ontwikkelingstaken) bekeken dient te worden. kennis van de ontwikkelingsstadiums is dan ook een
vereist.
1.2.2. Samenwerken met ouders, leerkracht en de context
Samenwerken met ouders is erg belangrijk. Ouders moeten weten dat interactiepatronen kunnen
bijdragen aan het in stand houden van het problematische gedrag en ook aan de verbetering ervan.
Daarnaast is het belangrijk voor het ondersteunen in het blijven uitvoeren van de gedragsadviezen.
1.2.3. Gedragstherapie als probleemoplossend proces
Het probleemoplossend perspectief pas goed in het ontwikkelingsperspectief. Elk kind wordt
geconfronteerd met steeds weer nieuwe problemen die om een adequate reactie en oplossing
vragen.
1.2.4. Niet praten, maar doen
Kinderen leren vooral door te doen, meer dan door te praten. En ze leren het meest als ze plezier
hebben in wat ze moeten doen.
1.2.5. De therapeut als coach
Een coach is een persoon die op basis van ervaring iemands vaardigheden versterkt en zijn
ontwikkeling leidt. Het helpt je doelen te bereiken.
1.3. Indicatie: gedragstherapie of niet?
De jeugdhulpverlening wordt steeds meer gestuurd door evidence-based behandelen. Meestal
worden er gedragstherapeutische methoden en technieken toegepast die opgenomen zijn in
2
