College 4. Moleculair – biologische mechanismen veroudering
- Endogeen
- Exogeen
Endogene veroudering
De limiet van Hayflick >> de celdeling stopt op een gegeven moment. Gele puntjes op het uiteinde
van chromosonen zijn telomeren. Deze telomeren zijn niet codeerbaar voor eiwitten, ze hebben dus
geen code voor de aanmaak van eiwitten. Na deling van de chromosomen verkorten de telomeren
een klein stukje. Als na een bepaald aantal delingen zijn er geen telomeren meer en kan de cel niet
meer delen en gaat de cel dood.
Functie telomeren:
- Onderscheid natuurlijk uiteinde van de chromosoom van chromosoombreuk
- Wijst het begin aan van de chromosoom voor de DNA polymerase (-> enzym dat DNA
kopieert)
Bij een kankercel blijven de telomeren na deling even lang en hierdoor kunnen kankercellen blijven
delen. Het aanvullen van de telomeren gebeurd door middel van telomerase.
Exogene veroudering
DNA schade kan optreden door:
- Chemische stoffen
- Straling
- Virussen
- Of het kan spontaan optreden bij de celdeling
De reparatie van DNA gaat via verschillende mechanismen. De efficiëntie waarmee DNA gerepareerd
kan worden vermindert met de leeftijd.
Indirecte DNA schade >> De cel is voor energievoorziening afhankelijk van O2, blootstelling aan O2
kan ook schadelijk zijn, namelijk door het ontstaan van vrije radicalen of oxidantia. Dit is de indirecte
route van DNA-beschadiging. Hierbij maakt zuurstof radicalen aan die ons lichaam direct aantasten.
Een zuurstofatoom kan zich d.m.v. straling omzetten in een zuurstofradicaal en deze kan vervolgens
het DNA aanvallen. Het zuurstofmolecuul veranderd omdat hij maar 1 elektron heeft, deze wilt
veranderen en dat heeft een negatieve invloed op het DNA.
Directe DNA schade >> DNA schade door radioactieve straling, UV-straling, chemische stoffen die
rechtstreeks het DNA aanvallen en beschadiging aanbrengen.
Verdediging tegen vrije radicalen
- Natuurlijke verdediging tegen vrije radicalen: anti-oxidatieve enzymsystemen >> Dit gebeurd
vanuit het lichaam (endogeen). Dit zijn enzymen die voor de reparatie van DNA zorgen
Bij het ouder worden verminderen deze verdedigingslinies, maar er zijn ook mensen die
worden geboren zonder deze verdedigingslinies.
- Van buitenaf >> voedingsmiddelen of supplementen gebruiken die anti-oxidatieve
eigenschappen hebben bv vitamine E, b-caroteen, selenium, vitamine C.
1
- Endogeen
- Exogeen
Endogene veroudering
De limiet van Hayflick >> de celdeling stopt op een gegeven moment. Gele puntjes op het uiteinde
van chromosonen zijn telomeren. Deze telomeren zijn niet codeerbaar voor eiwitten, ze hebben dus
geen code voor de aanmaak van eiwitten. Na deling van de chromosomen verkorten de telomeren
een klein stukje. Als na een bepaald aantal delingen zijn er geen telomeren meer en kan de cel niet
meer delen en gaat de cel dood.
Functie telomeren:
- Onderscheid natuurlijk uiteinde van de chromosoom van chromosoombreuk
- Wijst het begin aan van de chromosoom voor de DNA polymerase (-> enzym dat DNA
kopieert)
Bij een kankercel blijven de telomeren na deling even lang en hierdoor kunnen kankercellen blijven
delen. Het aanvullen van de telomeren gebeurd door middel van telomerase.
Exogene veroudering
DNA schade kan optreden door:
- Chemische stoffen
- Straling
- Virussen
- Of het kan spontaan optreden bij de celdeling
De reparatie van DNA gaat via verschillende mechanismen. De efficiëntie waarmee DNA gerepareerd
kan worden vermindert met de leeftijd.
Indirecte DNA schade >> De cel is voor energievoorziening afhankelijk van O2, blootstelling aan O2
kan ook schadelijk zijn, namelijk door het ontstaan van vrije radicalen of oxidantia. Dit is de indirecte
route van DNA-beschadiging. Hierbij maakt zuurstof radicalen aan die ons lichaam direct aantasten.
Een zuurstofatoom kan zich d.m.v. straling omzetten in een zuurstofradicaal en deze kan vervolgens
het DNA aanvallen. Het zuurstofmolecuul veranderd omdat hij maar 1 elektron heeft, deze wilt
veranderen en dat heeft een negatieve invloed op het DNA.
Directe DNA schade >> DNA schade door radioactieve straling, UV-straling, chemische stoffen die
rechtstreeks het DNA aanvallen en beschadiging aanbrengen.
Verdediging tegen vrije radicalen
- Natuurlijke verdediging tegen vrije radicalen: anti-oxidatieve enzymsystemen >> Dit gebeurd
vanuit het lichaam (endogeen). Dit zijn enzymen die voor de reparatie van DNA zorgen
Bij het ouder worden verminderen deze verdedigingslinies, maar er zijn ook mensen die
worden geboren zonder deze verdedigingslinies.
- Van buitenaf >> voedingsmiddelen of supplementen gebruiken die anti-oxidatieve
eigenschappen hebben bv vitamine E, b-caroteen, selenium, vitamine C.
1
