Portaal
Portaal Hoofdstuk 8, jeugdliteratuur.
Tot 1700: je zou kunnen zeggen dat er vóór de achttiende eeuw geen kinderen bestonden.
Kinderboeken zoals wij die nu hebben, bestonden niet. Om het alfabet te leren was er hooguit de
abecedaria.
Achttiende eeuw: langzamerhand moet het uitgesproken rationalisme ruimte maken voor
opvattingen die voortkomen uit de romantiek, waarin veel meer plaats is voor gevoel en natuur. Er
ontstond de benaming binsonades, een boek waarin de hoofdpersoon 'alleen op de wereld is' en op
enige manier letterlijk of figuurlijk moet zien te overleven.
Negentiende eeuw: er vinden meer ontwikkelingen plaats in het kinderboek.
Onder een kinderboek verstaan we een boek dat in eerste instantie bedoeld is voor lezers tot en met
de basisschoolleeftijd. Maar van een kinderboek naar een boek voor volwassenen is nog wel een heel
grote stap, en daarom worden vaak ook nog een of twee 'tussencategorieën' onderscheiden.
Jeugdboeken, bedoeld voor kinderen die van de basisschool af zijn. Jongeren in het
voortgezet onderwijs lezen eerst jeugdboeken, waarna zij naad- en pijnloos behoren over te
gaan tot de boeken voor volwassenen.
Adolescentenromans (of adolescentenliteratuur), voor jongeren tussen ongeveer vijftien en
vijfentwintig jaar. Voorheen werden deze boeken ook cross overs genoemd; tegenwoordig
hanteren we de term Young Adult-literatuur.
Woordkeus
Kinderen leren eerst woorden (lezen). Het begint heel simpel met eenlettergrepige woordjes met
een concrete betekenis. Daarna wordt het steeds moeilijker: langere woorden, niet-klankzuivere
woorden, abstractere woorden, van oorsprong buitenlandse woorden en woorden die typisch
behoren tot een bepaald vak of beroepscategorie.
In boeken voor volwassenen staan veel woorden die voor kinderen moeilijk zijn, die ze nog niet
kennen of nog die niet tot hun leefwereld behoren. Om boeken te kunnen lezen, moet je dus
woorden kennen, maar daarvoor moet je ook weer boeken lezen, want alleen al door de context leer
je langzamerhand de betekenis(aspecten) van steeds meer woorden.
Zinsbouw
Er zijn inhoudswoorden (waarvan de betekenis in het woordenboek staat) en functiewoorden (die
alleen grammaticale functie hebben).
In boeken voor volwassenen staan vaak lange, en soms moeilijke zinnen. Hoe jonger de lezen hoe
eenvoudiger de zinnen.
Vertelperspectief
De figuur die het verhaal vertelt, vanuit wiens gezichtspunt ons het verhaal wordt verteld, noemen
we de vertelinstantie of het vertelperspectief. Het is het standpunt van waaruit de lezer naar de
verhaalfiguren en gebeurtenissen kijkt.
Er zijn verschillende vertelinstanties mogelijk. De meest voorkomende zijn de ik-verteller en de hij-
verteller (ook wel derde-persoonverteller of personale vertelsituatie genoemd).
De vertellende instantie in een boek is nooit identiek met de schrijver, behalve bij een autobiografie.
In kinderboeken kom je relatief vaak (vaker dan in boeken voor volwassenen) het zogenoemde
auctoriale of auctoriële perspectief tegen. Er is dan sprake van wat we noemen een alwetende
verteller, die als het waren de lezer aan zijn hand de verhaalwereld invoert.
Portaal Hoofdstuk 8, jeugdliteratuur.
Tot 1700: je zou kunnen zeggen dat er vóór de achttiende eeuw geen kinderen bestonden.
Kinderboeken zoals wij die nu hebben, bestonden niet. Om het alfabet te leren was er hooguit de
abecedaria.
Achttiende eeuw: langzamerhand moet het uitgesproken rationalisme ruimte maken voor
opvattingen die voortkomen uit de romantiek, waarin veel meer plaats is voor gevoel en natuur. Er
ontstond de benaming binsonades, een boek waarin de hoofdpersoon 'alleen op de wereld is' en op
enige manier letterlijk of figuurlijk moet zien te overleven.
Negentiende eeuw: er vinden meer ontwikkelingen plaats in het kinderboek.
Onder een kinderboek verstaan we een boek dat in eerste instantie bedoeld is voor lezers tot en met
de basisschoolleeftijd. Maar van een kinderboek naar een boek voor volwassenen is nog wel een heel
grote stap, en daarom worden vaak ook nog een of twee 'tussencategorieën' onderscheiden.
Jeugdboeken, bedoeld voor kinderen die van de basisschool af zijn. Jongeren in het
voortgezet onderwijs lezen eerst jeugdboeken, waarna zij naad- en pijnloos behoren over te
gaan tot de boeken voor volwassenen.
Adolescentenromans (of adolescentenliteratuur), voor jongeren tussen ongeveer vijftien en
vijfentwintig jaar. Voorheen werden deze boeken ook cross overs genoemd; tegenwoordig
hanteren we de term Young Adult-literatuur.
Woordkeus
Kinderen leren eerst woorden (lezen). Het begint heel simpel met eenlettergrepige woordjes met
een concrete betekenis. Daarna wordt het steeds moeilijker: langere woorden, niet-klankzuivere
woorden, abstractere woorden, van oorsprong buitenlandse woorden en woorden die typisch
behoren tot een bepaald vak of beroepscategorie.
In boeken voor volwassenen staan veel woorden die voor kinderen moeilijk zijn, die ze nog niet
kennen of nog die niet tot hun leefwereld behoren. Om boeken te kunnen lezen, moet je dus
woorden kennen, maar daarvoor moet je ook weer boeken lezen, want alleen al door de context leer
je langzamerhand de betekenis(aspecten) van steeds meer woorden.
Zinsbouw
Er zijn inhoudswoorden (waarvan de betekenis in het woordenboek staat) en functiewoorden (die
alleen grammaticale functie hebben).
In boeken voor volwassenen staan vaak lange, en soms moeilijke zinnen. Hoe jonger de lezen hoe
eenvoudiger de zinnen.
Vertelperspectief
De figuur die het verhaal vertelt, vanuit wiens gezichtspunt ons het verhaal wordt verteld, noemen
we de vertelinstantie of het vertelperspectief. Het is het standpunt van waaruit de lezer naar de
verhaalfiguren en gebeurtenissen kijkt.
Er zijn verschillende vertelinstanties mogelijk. De meest voorkomende zijn de ik-verteller en de hij-
verteller (ook wel derde-persoonverteller of personale vertelsituatie genoemd).
De vertellende instantie in een boek is nooit identiek met de schrijver, behalve bij een autobiografie.
In kinderboeken kom je relatief vaak (vaker dan in boeken voor volwassenen) het zogenoemde
auctoriale of auctoriële perspectief tegen. Er is dan sprake van wat we noemen een alwetende
verteller, die als het waren de lezer aan zijn hand de verhaalwereld invoert.
