Sociale psychologie
2021-2022
Alain VH
, HOOFDSTUK 1: Inleiding
1. De mens is een sociaal dier
We zijn verzot op nadenken over onszelf en anderen en over hoe we het best reageren in sociale
situaties. We gaan anderen observeren, hun gedrag analyseren, voorspellen… : het is een fulltime
activiteit.
- Sociale context oefent een sterke invloed uit op het gedrag.
- Zie eveneens de belangstelling voor sociaalpsychologische thema’s in de media.
Iedereen is een beetje amateurpsycholoog en vaak bezig met sociaalpsychologische vraagstukken.
2. Sociale psychologie: definities en verwante disciplines
Sociale psychologie hanteert de methode van de psychologie
- Binnen de psychologie onderscheidt sociale psychologie zich van de andere domeinen
door de gerichtheid op het individu in de context van sociale relaties en situaties.
- 2 nauwe verwante domeinen: sociologie en persoonlijkheidspsychologie.
2.1 Definitie van sociale psychologie
DEF sociale psychologie: “Sociale psychologie is de wetenschappelijke studie naar de wijze
waarop gedachten, gevoelens, motivaties en gedragingen van mensen beïnvloed worden door
de aanwezigheid van anderen en hoe wij zelf een invloed uitoefenen op hoe andere personen
denken, voelen en zich gedragen (Allport, 1985).”
→ De definitie van sociale psychologie heeft drie basiscomponenten.
- Wetenschappelijke studie: sociaalpsychologen hanteren vaak experimenten en
gevalideerde vragenlijsten als basis van wetenschappelijke kennis
o Experiment = Een vorm van onderzoek waarbij de onderzoeker controle heeft
over de gebeurtenissen en deelnemers volkomen toevallig aan condities worden
toegewezen.
o Ze toetsen hun theorieën a.d.h.v. systematische observatie, beschrijving en
meting of persoonlijke ervaringen (boek lezen, film zien, nieuwsbericht..)
• Sociale psychologie is eerder wetenschappelijk dan anekdotisch en
eerder systematisch dan toevallig: dus onmogelijk om louter intuïtief of
door ervaring kennis te verwerven.
- Gedachten, gevoelens, …: sociale psychologie richt zich op de manier waarop het individu
de sociale wereld waarneemt, begrijpt en interpreteert. (subjectieve interpretatie)
o Sociale psychologen niet enkel oog voor het cognitieve aspect (denkprocessen)
maar ook voor het affectieve (emoties) en motivatiecomponenten (drijfveren).
o Gericht op algemene principes en theorieën, dus er wordt een ruime visie op
gedrag gehanteerd
• Diverse vormen van gedrag worden bestudeerd in versch situaties
waarvan w verondersteld dat ze door dezelfde gedachten, gevoelens en
motivaties w aangestuurd.
PAGINA 1
, - De aanwezigheid van anderen: benadrukt de sociale aard van het individu
o Het feit ‘andere’ onderscheidt de sociale psychologie van de psychologie,
klinische psychologie… .
Een goed voorbeeld van sociale psychologie is het onderzoek naar vooroordelen1
- Vooroordelen zijn negatieve gevoelens tegenover andere personen gebaseerd op hun
lidmaatschap van bepaalde sociale groepen
2.2 De kracht van de situatie: een voorbeeld van een sociaalpsychologische studie
We laten ons op continue wijze beïnvloeden door onze sociale omgeving.
Reagan – Mondale debat 1984:
- Discussie tussen twee kandidaten waarbij er een oneliner is. Het al
dan niet lachen van het publiek maakt een verschil tussen de
stemmen op Reagan.
o Dus wij reageren volgens Reagan conform met hoe het
publiek gereageerd heeft.
o De reactie van het publiek in de studio bepalen hoe wij
reageren wat in essentie dezelfde stimulus is.
- 3 condities:
o 1ste conditie: met oneliner en geluid publiek
o 2e conditie: zonder oneliner maar wel geluid publiek
o 3e conditie: oneliner maar geen geluid publiek
o => ligt het nu aan de oneliner of aan het gelach/geroep van het publiek uit de
zaal?
• Neen het ligt niet aan de oneliner want anders zou het bij conditie 2
moeten zakken
➢ => Hoogte eerste en tweede balk verschilt heel weinig
• Het ligt aan de publiekreacties want dat daalt bij de derde conditie.
• Succes van Reagan is niet zozeer de puntigheid op zich, maar het feit dat
het publiek meegaat in die puntigheid: sociale situatie is heel belangrijk.
≈Obama VS Romney 22 oktober 2012
- “Horses and Bayonets”
Standord Prison Experiment:
- Uitgevoerd door een team onderzoekers o.l.v. Philip Zimbardo
- Ze wilden aantonen dat een slechte omgeving mensen aanzet tot het stellen van slecht
gedrag, dit geldt ook voor mensen die onder normale omstandigheden het goede zouden
doen
- Via een advertentie in de krant rekruteren voor mannelijke vrijwilligers. Ze kregen 15
dollar per dag
- Een team van onderzoekers van de Stanford University construeerde daarom een
namaakgevangenis (pseudo) in de kelder van de faculteit psychologie.
o Er was een cel voor eenzame opsluiting en een recreatieruimte voor de bewakers.
PAGINA 2
, o Er verbleven 21 deelnemers die op toevallige basis werden ingedeeld in rol van
bewaker of gevangene.
o Niemand werd precies verteld hoe ze de toegewezen rol moesten invullen. De
bewakers kregen enkel de instructie om voor de goede orde te zorgen zonder
hierbij geweld te gebruiken, verder werden de deelnemers aan hun lot
overgelaten.
- GEVOLG = de bewakers gedroegen zich steeds wreder en na 36 uur moest een eerste
gevangene vrijgelaten worden omdat hij symptomen vertoonde van depressie. In de
daaropvolgende dagen werden nog gevangenen vrijgelaten waarvan één met
psychosomatische huiduitslag. Na 6 dagen werd het onderzoek stopgezet.
o Eindresultaat: in een slechte situatie doen mensen vaak het slechte.
- Men heeft dit ooit gerepliceerd in een BBC serie waar niet de verschrikkelijke taferelen zich
afspeelden.
2.3 Sociale psychologie en verwante disciplines
❖ Sociologie
- Gericht op studie van groepsvariabelen (bv., SES, nationaliteit, etnische achtergrond,
geslacht…)
- Gericht op individuele niveau
- Multilevel designs:
o = analyse die effecten bepaalt van de verschillende hiërarchische niveaus op een
uitkomstvariabele, waarbij het individuele niveau het ondergeschikte niveau
vormt en de groep, organisatie of maatschappij het bovengeschikte niveau
uitmaakt.
• er wordt nagegaan of de verbanden tussen variabelen op het individuele
niveau mee bepaald worden door variabelen gemeten op het collectieve
niveau
❖ Persoonlijkheidspsychologie
- Gericht op studie van structuur en de effecten van stabiele en cross-situationele
stabiliteit/consistentie (eigenschappen) van individuen
o Cross-situationele stabiliteit = het gaat over een individu die consistent of op
dezelfde manier zich gedraagt in bepaalde situaties
- Interactionisme:
o = legt nadruk op het feit dat er een dynamische wisselwerking is tussen dispositie
en situatie, waarbij uitingen van (individuele verschillen) disposities afhankelijk
zijn van de situatie. Er wordt hierbij onderscheid gemaakt tussen zwakke en
sterke situaties.
❖ Andere psychologische disciplines:
- Deze disciplines zijn gericht op andere inhoudsdomeinen binnen de psychologie, maar ze
bestuderen allemaal het individu.
PAGINA 3
2021-2022
Alain VH
, HOOFDSTUK 1: Inleiding
1. De mens is een sociaal dier
We zijn verzot op nadenken over onszelf en anderen en over hoe we het best reageren in sociale
situaties. We gaan anderen observeren, hun gedrag analyseren, voorspellen… : het is een fulltime
activiteit.
- Sociale context oefent een sterke invloed uit op het gedrag.
- Zie eveneens de belangstelling voor sociaalpsychologische thema’s in de media.
Iedereen is een beetje amateurpsycholoog en vaak bezig met sociaalpsychologische vraagstukken.
2. Sociale psychologie: definities en verwante disciplines
Sociale psychologie hanteert de methode van de psychologie
- Binnen de psychologie onderscheidt sociale psychologie zich van de andere domeinen
door de gerichtheid op het individu in de context van sociale relaties en situaties.
- 2 nauwe verwante domeinen: sociologie en persoonlijkheidspsychologie.
2.1 Definitie van sociale psychologie
DEF sociale psychologie: “Sociale psychologie is de wetenschappelijke studie naar de wijze
waarop gedachten, gevoelens, motivaties en gedragingen van mensen beïnvloed worden door
de aanwezigheid van anderen en hoe wij zelf een invloed uitoefenen op hoe andere personen
denken, voelen en zich gedragen (Allport, 1985).”
→ De definitie van sociale psychologie heeft drie basiscomponenten.
- Wetenschappelijke studie: sociaalpsychologen hanteren vaak experimenten en
gevalideerde vragenlijsten als basis van wetenschappelijke kennis
o Experiment = Een vorm van onderzoek waarbij de onderzoeker controle heeft
over de gebeurtenissen en deelnemers volkomen toevallig aan condities worden
toegewezen.
o Ze toetsen hun theorieën a.d.h.v. systematische observatie, beschrijving en
meting of persoonlijke ervaringen (boek lezen, film zien, nieuwsbericht..)
• Sociale psychologie is eerder wetenschappelijk dan anekdotisch en
eerder systematisch dan toevallig: dus onmogelijk om louter intuïtief of
door ervaring kennis te verwerven.
- Gedachten, gevoelens, …: sociale psychologie richt zich op de manier waarop het individu
de sociale wereld waarneemt, begrijpt en interpreteert. (subjectieve interpretatie)
o Sociale psychologen niet enkel oog voor het cognitieve aspect (denkprocessen)
maar ook voor het affectieve (emoties) en motivatiecomponenten (drijfveren).
o Gericht op algemene principes en theorieën, dus er wordt een ruime visie op
gedrag gehanteerd
• Diverse vormen van gedrag worden bestudeerd in versch situaties
waarvan w verondersteld dat ze door dezelfde gedachten, gevoelens en
motivaties w aangestuurd.
PAGINA 1
, - De aanwezigheid van anderen: benadrukt de sociale aard van het individu
o Het feit ‘andere’ onderscheidt de sociale psychologie van de psychologie,
klinische psychologie… .
Een goed voorbeeld van sociale psychologie is het onderzoek naar vooroordelen1
- Vooroordelen zijn negatieve gevoelens tegenover andere personen gebaseerd op hun
lidmaatschap van bepaalde sociale groepen
2.2 De kracht van de situatie: een voorbeeld van een sociaalpsychologische studie
We laten ons op continue wijze beïnvloeden door onze sociale omgeving.
Reagan – Mondale debat 1984:
- Discussie tussen twee kandidaten waarbij er een oneliner is. Het al
dan niet lachen van het publiek maakt een verschil tussen de
stemmen op Reagan.
o Dus wij reageren volgens Reagan conform met hoe het
publiek gereageerd heeft.
o De reactie van het publiek in de studio bepalen hoe wij
reageren wat in essentie dezelfde stimulus is.
- 3 condities:
o 1ste conditie: met oneliner en geluid publiek
o 2e conditie: zonder oneliner maar wel geluid publiek
o 3e conditie: oneliner maar geen geluid publiek
o => ligt het nu aan de oneliner of aan het gelach/geroep van het publiek uit de
zaal?
• Neen het ligt niet aan de oneliner want anders zou het bij conditie 2
moeten zakken
➢ => Hoogte eerste en tweede balk verschilt heel weinig
• Het ligt aan de publiekreacties want dat daalt bij de derde conditie.
• Succes van Reagan is niet zozeer de puntigheid op zich, maar het feit dat
het publiek meegaat in die puntigheid: sociale situatie is heel belangrijk.
≈Obama VS Romney 22 oktober 2012
- “Horses and Bayonets”
Standord Prison Experiment:
- Uitgevoerd door een team onderzoekers o.l.v. Philip Zimbardo
- Ze wilden aantonen dat een slechte omgeving mensen aanzet tot het stellen van slecht
gedrag, dit geldt ook voor mensen die onder normale omstandigheden het goede zouden
doen
- Via een advertentie in de krant rekruteren voor mannelijke vrijwilligers. Ze kregen 15
dollar per dag
- Een team van onderzoekers van de Stanford University construeerde daarom een
namaakgevangenis (pseudo) in de kelder van de faculteit psychologie.
o Er was een cel voor eenzame opsluiting en een recreatieruimte voor de bewakers.
PAGINA 2
, o Er verbleven 21 deelnemers die op toevallige basis werden ingedeeld in rol van
bewaker of gevangene.
o Niemand werd precies verteld hoe ze de toegewezen rol moesten invullen. De
bewakers kregen enkel de instructie om voor de goede orde te zorgen zonder
hierbij geweld te gebruiken, verder werden de deelnemers aan hun lot
overgelaten.
- GEVOLG = de bewakers gedroegen zich steeds wreder en na 36 uur moest een eerste
gevangene vrijgelaten worden omdat hij symptomen vertoonde van depressie. In de
daaropvolgende dagen werden nog gevangenen vrijgelaten waarvan één met
psychosomatische huiduitslag. Na 6 dagen werd het onderzoek stopgezet.
o Eindresultaat: in een slechte situatie doen mensen vaak het slechte.
- Men heeft dit ooit gerepliceerd in een BBC serie waar niet de verschrikkelijke taferelen zich
afspeelden.
2.3 Sociale psychologie en verwante disciplines
❖ Sociologie
- Gericht op studie van groepsvariabelen (bv., SES, nationaliteit, etnische achtergrond,
geslacht…)
- Gericht op individuele niveau
- Multilevel designs:
o = analyse die effecten bepaalt van de verschillende hiërarchische niveaus op een
uitkomstvariabele, waarbij het individuele niveau het ondergeschikte niveau
vormt en de groep, organisatie of maatschappij het bovengeschikte niveau
uitmaakt.
• er wordt nagegaan of de verbanden tussen variabelen op het individuele
niveau mee bepaald worden door variabelen gemeten op het collectieve
niveau
❖ Persoonlijkheidspsychologie
- Gericht op studie van structuur en de effecten van stabiele en cross-situationele
stabiliteit/consistentie (eigenschappen) van individuen
o Cross-situationele stabiliteit = het gaat over een individu die consistent of op
dezelfde manier zich gedraagt in bepaalde situaties
- Interactionisme:
o = legt nadruk op het feit dat er een dynamische wisselwerking is tussen dispositie
en situatie, waarbij uitingen van (individuele verschillen) disposities afhankelijk
zijn van de situatie. Er wordt hierbij onderscheid gemaakt tussen zwakke en
sterke situaties.
❖ Andere psychologische disciplines:
- Deze disciplines zijn gericht op andere inhoudsdomeinen binnen de psychologie, maar ze
bestuderen allemaal het individu.
PAGINA 3
