Samenvatting Hoorcolleges PSBK

PSBK Hoorcollege III.

Zwangerschap & geboorte

 Misselijkheid moeder  proces van het lichaam om de foetus te beschermen tegen toxische
stoffen/↳ bacteriën (vooral vlees)  door het braken worden de foetus niet blootgesteld aan
deze stoffen

 Zwangerschap duurt ongeveer 40 weken


 Een baby is vroeg geboren wanneer de baby voor de 37 weken wordt geboren  prematuur
geboren kind


 Een baby is levensvatbaar vanaf 25 weken en zal dan ook pas ondersteuning krijgen van artsen
(=neonatoloog)

↳ grijpen artsen al wel eerder in (wanneer een kind bijvoorbeeld te vroeg geboren wordt voor die 25
weken)  grote kans:
- Dat het kind zwaar gehandicapt geboren wordt
- Op hersenschade en longproblemen

↳ dit kan bijv. veroorzaakt worden door een zuurstof te kort bij geboorte OF een zuurstofoverschot in
de couveuse (baby krijgt niet zoveel zuurstof toegediend in de baarmoeder)

 Prematuur geboren kind tussen de 32 en 36 weken  verhoogde kans op aandacht-, geheugen-
en leerproblemen

Hormonale veranderingen

Tijdens de zwangerschap (tot vlak voor de geboorte)  enorme toename oestrogeen, progesteron en
prolactine (stimuleert melkproductie)

Na de geboorte:
 Enorme daling productie oestrogeen en progesteron

 Productie prolactine blijft hoog wegens de melkproductie voor de borstvoeding (lactatie)
↳ tijdens het geven zelf wordt er geen prolactine aangemaakt 
gebeurt tussen het geven van borstvoeding door

 Productie oxytocine wordt gestimuleerd tijdens de bevalling en tijdens het geven van
borstvoeding  zuigen aan de borst stimuleert de productie oxytocine
↳ buiten het geven van borstvoeding om wordt er geen oxytocine aangemaakt
Oxytocine bevordert de toevoer van melk, de emotionele binding en het zorggedrag

Er is dus een cyclisch proces tussen de productie prolactine (tussen de voedingsmomenten in) en
oxytocine (tijdens de voedingsmomenten)

Biologische processen bij de ouders
1

,Oxytocine & vasopressine (neurohormonen):

 De ontwikkeling van een sociale/emotionele band tussen ouders (dus ook de vader maakt deze
stoffen aan) en het kind
↳ oxytocine wordt niet alleen maar gestimuleerd tijdens de borstvoeding  wordt al
gestimuleerd bij het aankijken van je kind

 Herkenning van de ouder en kind (kind herkent de ouder en andersom)

 Stimuleert het dopaminerge-systeem (gevoel van geluk en beloning) en het opioïde systeem
(aanmaak endorfine= gelukshormoon)  tijd met het kind wordt ervaren als een
geluksmoment/beloning
↳ dopamine zorgt er ook voor dat dit wordt opgeslagen in de
hersenen  tijd met het kind wordt ervaren als geluksmoment

↳ draagt bij aan de ontwikkeling van de band tussen ouder en kind

Echter kan iedere volwassen zo’n band ontwikkelen met een kind en dus niet alleen de ouder van het
kind  iedereen beschikt over de hersengebieden en hormoonsystemen die deze band ontwikkelen

Artikel “the parental brain”  verwijst naar hersengebieden (in het ouderbrein) die betrokken zijn bij
het zorggedrag (caregiving behaviour) betreffende het kind.
↳ Er zijn 2 soorten “reacties”:

 Snelle, reflexieve reacties op cues/signalen van het kind (geautomatiseerd reactie) :
- Huilen  beantwoording door bijv. troosten of voeding geven
- Gezichtsexpressies  lach van een kind werkt aanstekelijk
- Uiterlijk en gedrag van het kind  lokt zorggedrag uit  schept
een band

 Tragere/onnatuurlijkere reacties op cues/signalen van het kind op basis van ervaringen. Kan
oorzaken hebben zoals:
-Er is geen band met het kind
-De persoon is niet gewend aan kinderen
Etc.

↳ cues/signalen van het kind moeten nog geïnterpreteerd en gedefinieerd worden (leerproces)

↳ Zo bestaan er heel veel huiltypes  de moeder van het kind kan bijv. aan het gehuil van het kind
direct horen wat het kind wilt (een vrouw die net moeder is geworden kan hier in het begin bijv. nog
moeite mee hebben)

↳ echter zijn er ook bijv. vrouwen die net moeder/mannen die net vader zijn geworden die direct de
signalen van de baby kunnen interpreteren en definiëren

Kenmerken van de baby


2

,Gedrag en uiterlijk van het kind lokken zorggedrag uit en bevorderen het proces van bonding (=
hechtingsproces tussen ouder en kind)

 Cuteness  aantrekkelijkheid van het uiterlijk en de geur van het kind
↳ werkt ook zo bij dieren

 Vocalisatie  brabbelen, babbelen etc.  ouders reageren hier ook op (interactie met het kind)

 Huilen  ouders kunnen het gehuil van hun eigen kind identificeren en interpreteren (weten
precies wat het kind bedoelt)


 Gezichtsexpressies  een baby heeft hier in de eerste weken nog niet zoveel controle over 
gezichtsexpressies zijn lastig te interpreteren  gezichtsspieren zijn nog niet goed ontwikkeld
 vooral frons/grimassen
↳ later ontwikkeld dit zich verder  baby kan vanaf ongeveer 6
Weken glimlachen

Huilen bij baby’s

Na de geboorte: een baby huilt gemiddeld 2/3 uur per dag
↳ een baby huilt vooral veel door “koliek/colic” (baby huilt zeer intens)

Soorten “huil types”:

 Colic= de baby huilt dan zeer intens (oorzaak is onbekend)  men vermoed door
buikpijn/krampjes

 Crying= het “normale” huilen wanneer een kind bijvoorbeeld honger heeft
 Fussing (jengelen)= wanneer een baby moeilijk in slaap komt bijvoorbeeld

↳ fysiek contact en ritmisch bewegen (bijv. wiegen) werkt als beste remedie tegen het huilen (bij
bijvoorbeeld koliek)

Na 8/9 weken  het huilen neemt vrij sterk af & koliek komt nauwelijks nog voor

Ontroostbare huilbaby’s  lopen een verhoogd risico op mishandeling
↳ niks lijkt te helpen  kind huilt uren  ouders worden wanhopig  zien geweld als enige oplossing
(geen oplossing uiteraard)

↳ oplossingen:
- Ouders wisselen elkaar regelmatig af
- De troost dat deze periode voorbij zal gaan  het huilen wordt steeds minder

Neonatale imitatie

Meltzoff & Moore (1977)  pasgeboren kunnen imiteren (tong uitsteken, lipsmakken, mond openen
etc.)  neonatale imitatie


3

,↳ kinderen worden kennelijk geboren met het vermogen om te kijken naar het gezicht en deze
gezichtsbewegingen na te doen  kan alleen met de mond (mondmotoriek) deze is kennelijk al
ontwikkeld bij pasgeboren baby’s  kind moet namelijk kunnen zuigen (aan de borst/fles)

Meltzoff kwam met een theorie  Active Intermodal matching (AIM) Mechanism
↳ pasgeborenen proberen de eigen lichaamsbewegingen te matchen met de lichaamsbewegingen die zij
zien

↳ ook getest bij pasgeboren resusapen  deden hetzelfde  lijkt wel een evolutionair proces waar
pasgeborenen over beschikken

Kritiek neonatale imitatie

Rond 1977 was er al kritiek op de theorie van Meltzoff  hij zou bijvoorbeeld zijn tong uitsteken zodra
een baby ook maar een beetje zijn tong uitstak  dus het ging andersom: hij volgde de baby

 Oostenbroek & andere onderzoekers (2016)  vonden bij onderzoek geen bewijs voor
neonatale imitatie

 Meltzoff & onderzoekers (2018)  gingen de gevonden data van Oostenbroek her-analyseren 
foutieve analysering Oostenbroek  pasgeborenen kunnen wel imiteren
 Redshaw & onderzoekers (2019)  er zou geen bewijs zijn voor imitatie door pasgeboren
resusapen


 Heimann & Tjus (2019)  pasgeborenen kunnen wel imiteren


Conclusie: er is geen duidelijkheid over deze theorie

Hebben baby’s emoties?

Paul Ekman  grondlegger basisemotietheorie (BET)
↳ ieder mens heeft de beschikking tot de 6 basisemoties:
- Boosheid
- Blijheid
- Walging
- Somberheid
- Angst
- Interesse/Verrast
↳ makkelijk te onderscheiden van elkaar  discrete emoties

↳ Caroll Izard  ontdekte dat baby’s ook beschikken over deze basisemoties  nog voordat ze
beschikken over taal

Basismotietheorie

Ekman  basisemotietheorie (BET)
↳ basisemoties zijn goed te onderscheiden en te herkennen aan de hand van gezichtsexpressies ( en
gezichtsspieren)
4

, ↳ basisemoties zijn universeel  ieder mens beschikt over de basis emoties  biologisch proces
(aangeboren) dat evolutionair bepaald is (natural kinds)

Darwin zei dit voorheen ook al, net zoals Izard & Panksepp

Constructivistische Emotie Theorie (CET)

Lisa Barrett  grondlegger CET
↳ basisemoties zijn niet aangeboren en ook niet evolutionair bepaald (natural kinds)

 Emoties zijn niet af te lezen aan de hand van gezichtsexpressies  zonder context weet je niet
hoe iemand zich voelt

 Het zijn de emotiewoorden zoals “boos” die ons helpen bepaalde gezichtsuitdrukking te
koppelen aan contexten en eerdere ervaringen waardoor we emoties denken te kunnen lezen 
gezichtsuitdrukkingen zeggen niet altijd alles


 Een baby wordt niet geboren met emoties  maar beschikt al wel over gezichtsexpressies (is
dus nog nietszeggend)

↳ men denkt wel vaak dat baby’s vooral verdrietig zijn (emotie) doordat ze veel huilen  maar
het huilen is voor baby’s een reflexmatige reactie op een interne prikkel zoals honger  werkt
als signaalfunctie voor de sociale omgeving

Een baby koppelt huilen nog niet aan emoties  daar zijn cognitieve capaciteiten voor nodig
zoals je verdrietig of eenzaam voelen (wanneer de moeder het kind bijv. tijdelijk verlaat) 
pasgeboren baby’s zijn zich hier nog niet bewust van

↳ pasgeboren baby’s huilen dus puur en alleen om een signaal af te geven aan de sociale
omgeving

Theorieën over emotionele ontwikkeling

Ontwikkelingspsychologen zijn het erover eens dat:

 Baby’s worden geboren met de beschikking over emotionele gezichtsexpressie  worden steeds
duidelijker en beter te interpreteren wanneer een baby controle krijgt over de gezichtsspieren

 Emotionele ontwikkeling en gezichtsexpressies  geheel afhankelijk van de cognitieve
ontwikkeling (= het leren begrijpen) en de sociale omgeving waarin een baby opgroeit
↳ emoties zijn niet aangeboren  ontwikkelen zich door sociale
Interacties met bijv. de ouders

 Emotionele ontwikkeling kan alleen plaats vinden als er sprake is van cognitieve ontwikkeling

Emotionele ontwikkeling


5