OMGAAN MET ROUW EN VERLIES (D E
M ARÈS )
1. INLEIDING
We voelen ons aangetrokken tot mensen die ons gevoel van eigenwaarde bevestigen en
ons een gevoel van verbondenheid geven bij het creëren van ons levensverhaal
o Deze gehechtheid maakt ons vatbaarder voor verdriet en verlies van deze persoon
o Rouwen brengt een reconstructie met zich mee van een leven dat door verlies op de
proef is gesteld
Niet iedereen realiseert zich dat er een verlies geleden is
o Klachten van depressie of burn-out ontstaan
De persoonlijke ontwikkeling kan stagneren wanneer …
o Het niet lukt om een passend antwoord te geven op verlies
2. SOORTEN VERLIEZEN
a. Primaire verliezen
De verliezen die de directe aanleiding (kunnen) vormen voor de rouw
Ze zijn het eerst merkbaar, ze staan op de voorgrond
b. Secundaire verliezen
De verliezen die ‘op de achtergrond’ blijken te staan
Een rechtstreeks gevolg v.h. primaire verlies (maar is niet meteen duidelijk
Werken verzwarend voor de rouw
c. Diffuse verliezen
Het tijdstip/ de periode ≠ goed vast te stellen
Gaat om minder tastbare zaken (onvervulde kinderwens, een slechte relatie met
ouders, ziekte, …)
d. Lokaliseerbare verliezen
Duidelijk te herkennen en aan een moment te koppelen (= lokaliseren)
Gebeurtenissen zoals overlijden, echtscheiding, verhuizing, …
Primair verlies Secundair verlies
Lokaliseerbaar Echtscheiding v.d. ouders Verlies v.h. gevoel van veilig- en
verlies geborgenheid, verlies van familie en
vrienden, …
Diffuus verlies Echtelijke ontrouw van een Verlies van vertrouwen, gezelligheid en
ouder waardoor er een sfeer in huis door de periode van ruzie
scheiding volgt voorafgaand aan de scheiding
2.1 HET VERSCHIL TUSSEN VERLIES EN ROUW
Verlies: het permanent missen van, het afscheid nemen van, het verbreken v.d.
verbinding met…, de hechting aan iemand met wie/waarmee een betekenisvolle relatie
onderhouden wordt
Rouw: het omgaan met een totaal van gevoelens, gedachten, lichamelijke
gewaarwordingen en gedrag dat kan ontstaan na een belangrijk verlies.
o Een autonoom proces: kan zich ongevraagd en ongewenst aandienen en opdringen
Wat is de functie van rouw?
Terug vol in het leven kunnen staan, zich opnieuw kunnen verbinden waarbij de impact
v.h. verlies niet meer storend doorwerkt op het dagelijks leven.
o De effecten v.h. verlies kunnen nog wel merkbaar zijn (rouw kent geen ‘eindstation)
1
,2
, 2.2 GOED ROUWEN?
Het probleem kan niet zomaar opgelost worden, de pijn v.h. verlies kan niet opeens
overgaan
o Door het verlies is er een scheiding ontstaat tussen de situatie voor- en na het verlies.
De patiënt moet manieren zoeken om hiermee om te gaan en zich te hervinden i.d.
huidige situatie
Belangrijk om te werken rondom verlies!
o Het kunnen verdragen v.d. duur en intensiteit v.d. rouw
o Het kunnen aanvaarden dat het rouwproces een eigen tempo en dynamiek heeft
De patiënt bepaalt de intensiteit v.h. proces
o De confrontatie met verlies en de impact van een onherroepelijk afscheid leveren vaak
een grote hoeveelheid intense, emotionele reacties op. (Dit is ook confronterend voor
de hulpverlener en jouw eigen manier van omgaan met rouw)
2.3 ROUWMODELLEN
DE ROUWFASEN VAN ELISABETH KÜBLER ROSS
Ze onderscheidt 5 fasen ondanks ze vindt dat rouwen ≠ lineair, het rouwproces is uniek
o Sommigen slaan fasen over, anderen blijven hangen in een fase of hernemen een
eerdere fase
Verlieservaringen uit het verleden bepalen mee hoe iemand omgaat met rouw
De rouwfasen van Elisabeth K. Ross
1. Ontkenning 4. Depressie
2. Woede 5. Uiteindelijke
aanvaarding
3. Het gevecht aangaan/
onderhandelen
DE VERLIESCIRKEL VAN RIET FIDDELAERS -JASPER
Contact
maken/
Welkom
Betekenis Hechten/
geven Intimiteit
Afscheid
Voelen/
nemen/
Rouwen
Loslaten
DUAL PROCESS MODEL VAN PROF. DR. MARGARET STROEBE EN DR. HENK SCHUT
Deden veel onderzoek naar rouwprocessen en vonden enkele overeenkomsten, adhv de
overeenkomsten ontwikkelden ze het duaal procesmodel
Het model vertaalt het proces van aanpassing aan een verlies als een constant heen en
weer bewegen tussen herstelgerichtheid en verliesgerichtheid
3
M ARÈS )
1. INLEIDING
We voelen ons aangetrokken tot mensen die ons gevoel van eigenwaarde bevestigen en
ons een gevoel van verbondenheid geven bij het creëren van ons levensverhaal
o Deze gehechtheid maakt ons vatbaarder voor verdriet en verlies van deze persoon
o Rouwen brengt een reconstructie met zich mee van een leven dat door verlies op de
proef is gesteld
Niet iedereen realiseert zich dat er een verlies geleden is
o Klachten van depressie of burn-out ontstaan
De persoonlijke ontwikkeling kan stagneren wanneer …
o Het niet lukt om een passend antwoord te geven op verlies
2. SOORTEN VERLIEZEN
a. Primaire verliezen
De verliezen die de directe aanleiding (kunnen) vormen voor de rouw
Ze zijn het eerst merkbaar, ze staan op de voorgrond
b. Secundaire verliezen
De verliezen die ‘op de achtergrond’ blijken te staan
Een rechtstreeks gevolg v.h. primaire verlies (maar is niet meteen duidelijk
Werken verzwarend voor de rouw
c. Diffuse verliezen
Het tijdstip/ de periode ≠ goed vast te stellen
Gaat om minder tastbare zaken (onvervulde kinderwens, een slechte relatie met
ouders, ziekte, …)
d. Lokaliseerbare verliezen
Duidelijk te herkennen en aan een moment te koppelen (= lokaliseren)
Gebeurtenissen zoals overlijden, echtscheiding, verhuizing, …
Primair verlies Secundair verlies
Lokaliseerbaar Echtscheiding v.d. ouders Verlies v.h. gevoel van veilig- en
verlies geborgenheid, verlies van familie en
vrienden, …
Diffuus verlies Echtelijke ontrouw van een Verlies van vertrouwen, gezelligheid en
ouder waardoor er een sfeer in huis door de periode van ruzie
scheiding volgt voorafgaand aan de scheiding
2.1 HET VERSCHIL TUSSEN VERLIES EN ROUW
Verlies: het permanent missen van, het afscheid nemen van, het verbreken v.d.
verbinding met…, de hechting aan iemand met wie/waarmee een betekenisvolle relatie
onderhouden wordt
Rouw: het omgaan met een totaal van gevoelens, gedachten, lichamelijke
gewaarwordingen en gedrag dat kan ontstaan na een belangrijk verlies.
o Een autonoom proces: kan zich ongevraagd en ongewenst aandienen en opdringen
Wat is de functie van rouw?
Terug vol in het leven kunnen staan, zich opnieuw kunnen verbinden waarbij de impact
v.h. verlies niet meer storend doorwerkt op het dagelijks leven.
o De effecten v.h. verlies kunnen nog wel merkbaar zijn (rouw kent geen ‘eindstation)
1
,2
, 2.2 GOED ROUWEN?
Het probleem kan niet zomaar opgelost worden, de pijn v.h. verlies kan niet opeens
overgaan
o Door het verlies is er een scheiding ontstaat tussen de situatie voor- en na het verlies.
De patiënt moet manieren zoeken om hiermee om te gaan en zich te hervinden i.d.
huidige situatie
Belangrijk om te werken rondom verlies!
o Het kunnen verdragen v.d. duur en intensiteit v.d. rouw
o Het kunnen aanvaarden dat het rouwproces een eigen tempo en dynamiek heeft
De patiënt bepaalt de intensiteit v.h. proces
o De confrontatie met verlies en de impact van een onherroepelijk afscheid leveren vaak
een grote hoeveelheid intense, emotionele reacties op. (Dit is ook confronterend voor
de hulpverlener en jouw eigen manier van omgaan met rouw)
2.3 ROUWMODELLEN
DE ROUWFASEN VAN ELISABETH KÜBLER ROSS
Ze onderscheidt 5 fasen ondanks ze vindt dat rouwen ≠ lineair, het rouwproces is uniek
o Sommigen slaan fasen over, anderen blijven hangen in een fase of hernemen een
eerdere fase
Verlieservaringen uit het verleden bepalen mee hoe iemand omgaat met rouw
De rouwfasen van Elisabeth K. Ross
1. Ontkenning 4. Depressie
2. Woede 5. Uiteindelijke
aanvaarding
3. Het gevecht aangaan/
onderhandelen
DE VERLIESCIRKEL VAN RIET FIDDELAERS -JASPER
Contact
maken/
Welkom
Betekenis Hechten/
geven Intimiteit
Afscheid
Voelen/
nemen/
Rouwen
Loslaten
DUAL PROCESS MODEL VAN PROF. DR. MARGARET STROEBE EN DR. HENK SCHUT
Deden veel onderzoek naar rouwprocessen en vonden enkele overeenkomsten, adhv de
overeenkomsten ontwikkelden ze het duaal procesmodel
Het model vertaalt het proces van aanpassing aan een verlies als een constant heen en
weer bewegen tussen herstelgerichtheid en verliesgerichtheid
3
