Samenvatting & huiswerkopdrachten
Hoofdstuk 2: Verzamelen
- Historische bronnen zijn onmisbaar voor de geschiedschrijving. Historici gebruiken ze om
gegevens te verzamelen en feiten over het verleden vast te stellen.
2.1 Bronnenonderzoek
Historische bronnen zijn nodig om iets te weten te komen over het verleden (de ontwikkeling
van de menselijke cultuur).
Ze zijn pas een bron van informatie als we er bewijzen aan ontlenen ter ondersteuning
van de beelden die we ons van het verleden vormen. We kunnen dus beter spreken over
bewijsmateriaal.
Het belangen van bronnen
In de 17e eeuw was geschiedenis geen wetenschap in de moderne zin van het woord. Het
ging schrijvers in deze tijd vaak om de stichtende betekenis van geschiedenis: de daden van
het voorgeslacht dienden als moreel kompas voor het eigen handelen. Het verleden werd
gezien als verlengstuk van het heden.
Tegenwoordig wordt geschiedenis ook regelmatig gebruikt als ‘kompas voor het heden’.
Bijv. in Frankrijk leggen ze rond de verkiezingstijd een krans bij het standbeeld van Jeanne
d’Arc, om aan te geven dat zij net als haar voor de belangen van Frankrijk staan.
In de 19e eeuw is de moderne, wetenschappelijke wijze van geschiedschrijving ontstaan.
Historici gingen het verleden met meer distantie bestuderen. Zo onderkenden het probleem
van anachronismen in relatie tot de eigenaardigheid van historische perioden en proberen ze
door inleving het verleden beter te begrijpen. Kregen belangstelling voor geschriften en
oude objecten bronnenonderzoek & bronnenkritiek. Bronnen vertegenwoordigen de
historische werkelijkheid op de meest zuivere en objectieve manier.
Brongericht en probleemgericht
- Brongerichte benadering: afhankelijk van een bron, door daar informatie uit te halen
begin jij een onderzoek. In dit geval is de bron het uitgangspunt van jouw onderzoek.
- Probleemgerichte benadering: je hebt een hypothese en aan de hand daarvan zoek jij
bronmateriaal. In dit geval is de bron een hulpmiddel voor jouw onderzoek.
Thema’s en vraagstellingen
Overblijfselen van het verleden worden pas een bron van informatie als er vragen aan
gesteld worden.
Hoe komen historici op ideeën voor een onderzoek?
- Fascinatie voor historische personen of gebeurtenissen.
- Door theoretische modellen en theorieën.
- Door de actualiteit.
De vragen die aan het verleden worden gesteld zeggen vaak ook iets over eigentijdse
vraagstukken.
Vraagstellingen geven richting aan historische onderzoeken. Een goed geformuleerde
historische vraag bevat een component in ruimte (plaats) en tijd.
Een hoofdvraag wordt onderverdeeld in deelvragen, met de volgende categorieën: politiek,
sociaal, economie en cultuur.
,Vragen die beginnen met ‘wie’, ‘wat’, ‘waar’, ‘wanneer’ of ‘welke’ zijn beschrijvende vragen.
Verklarende vragen beginnen vaak met ‘waarom’ en ‘waardoor’.
Waarderende vragen met ‘in hoeverre’ en ‘in welke mate’. Bij waarderende vragen gaat het
om het trekken van conclusies en het geven van betekenis aan datgene wat onderzocht is.
Studievragen:
1) Leg aan de hand van een voorbeeld uit wat bedoeld wordt met ‘historische bron’.
Een bron waar historici informatie uithalen om feiten over het verleden vast te stellen.
2) Door welke ontwikkelingen kwam in de 19e eeuw de nadruk te liggen op
bronnenonderzoek?
Het moet een zo objectief mogelijk beeld van het verleden gecreëerd worden.
4) Waarom is de scheiding tussen de brongerichte en probleemgerichte aanpak niet zo
scherp als het lijkt?
Omdat het ooit noodzakelijk is om vragen aan te passen als het bronnenmateriaal daartoe
aanleiding geeft. Daarom kan een historicus die brongericht te werk gaat niet helemaal
zonder vraagstellingen, anders duurt het veel te lang.
2.2 Soorten bronnen
Alles wat mensen in de loop der tijd hebben nagelaten kan immers als bron dienen:
gebouwen, huisraad, oorkonden, literatuur, schilderijen, allerlei rituelen en gebruiken.
- Primaire bronnen: bronnen die bestudeerd worden dat stamt uit de tijd die bestudeerd
wordt.
- Secundaire bronnen: materiaal dat die tijd naderhand reconstrueert en interpreteert wordt.
Dit onderscheid is met name van belang als we willen weten hoe betrouwbaar de gegevens
zijn die we aan bronnen ontlenen.
- Geschreven bronnen: staat een schrift op.
- Ongeschreven bronnen: hier komt geen schrift aan te pas.
Waarom gebruiken ze meer geschreven dan ongeschreven bronnen?
- De expertise die nodig is om kunstobjecten en archeologische vondsten te interpreteren is
een belangrijke reden waarom historici meer geschreven dan ongeschreven bronnen
gebruiken.
Vanaf het jaar 1000 is in Europa nu eenmaal meer geschreven dan ongeschreven
materiaal geleverd.
Geschreven bronnen (zijn beter vast te stellen door wie, waar & wanneer ze geschreven
zijn) hebben een duidelijke meerwaarde boven ongeschreven bronnen. Ze geven inzicht in
gedachten, gevoelens en overwegingen.
Het is wel belangrijk om nog naar ongeschreven bronnen te kijken: het biedt de mogelijkheid
zaken vanuit een andere optiek te bekijken.
, Geschreven bronnen: gepubliceerd en ongepubliceerd
Gepubliceerd = zijn voor de openbaarheid bestemd. Hebben meestal tot doel een breed
publiek te informeren.
Ongepubliceerd = Materiaal dat die tijd naderhand reconstrueert en interpreteert. De maker
is er niet bij geweest.
Gepubliceerde bronnen kunnen onderverdeeld worden in bronnen bedoeld voor het
nageslacht en voor tijdgenoten.
Bronnen bedoeld voor het nageslacht zijn bewuste bronnen Bijv. memoires,
autobiografieën. De schrijvers van deze genres houden er rekening mee dat hun werk door
latere generaties als geschiedverhaal geraadpleegd zal worden.
Bronnen bedoeld voor tijdgenoten zijn onbewuste bronnen ze zijn bedoeld om
tijdsgenoten te informeren, te vermaken of te beïnvloeden. Schrijvers uit die tijd hebben niet
stilgestaan dat men de geschriften later zouden gebruiken om er geschiedenis mee te
schrijven.
Er zijn twee categorieën ongepubliceerde bronnen: archieven van personen (brieven,
dagboeken) en archieven van instanties.
Ongeschreven bronnen: de afbeelding en de mondelinge bron
Realistische bron = ‘hoe het werkelijk was’. Onderscheid niet altijd waterdicht, omdat je
bijv. bij een foto een moment opname ziet.
Symbolische bron = boodschap van de maker wordt in de afbeelding verwerkt. Spotprent.
Mondelinge traditie = een overlevering van generatie op generatie mondeling wordt
doorgegeven.
Mondelinge geschiedenis = informatie die wordt verkregen door (oudere) mensen te
interviewen die een bepaalde periode zelf hebben meegemaakt. Historici houden zich hier
meer mee bezig.
Studievragen:
1) Noem drie redenen waarom historici meer gebruik maken van geschreven dan van
ongeschreven bronnen.
- Expertise die nodig is om ongeschreven bronnen te lezen.
- Er zijn meer geschreven dan ongeschreven bronnen.
- Geschreven bronnen hebben een duidelijke meerwaarde boven ongeschreven bronnen.
2) Maak een schema van de soorten geschreven bronnen. Geef van elke soort een
voorbeeld.
Teksten Code van Hammurabi
4) Gepubliceerde bronnen voor het nageslacht kunnen voor bepaalde vragen heel bruikbaar
zijn. Bedenk een vraag waar de memoires van George Bush antwoord op geven.
Heeft George Bush fouten gemaakt in het verleden?
Hoofdstuk 2: Verzamelen
- Historische bronnen zijn onmisbaar voor de geschiedschrijving. Historici gebruiken ze om
gegevens te verzamelen en feiten over het verleden vast te stellen.
2.1 Bronnenonderzoek
Historische bronnen zijn nodig om iets te weten te komen over het verleden (de ontwikkeling
van de menselijke cultuur).
Ze zijn pas een bron van informatie als we er bewijzen aan ontlenen ter ondersteuning
van de beelden die we ons van het verleden vormen. We kunnen dus beter spreken over
bewijsmateriaal.
Het belangen van bronnen
In de 17e eeuw was geschiedenis geen wetenschap in de moderne zin van het woord. Het
ging schrijvers in deze tijd vaak om de stichtende betekenis van geschiedenis: de daden van
het voorgeslacht dienden als moreel kompas voor het eigen handelen. Het verleden werd
gezien als verlengstuk van het heden.
Tegenwoordig wordt geschiedenis ook regelmatig gebruikt als ‘kompas voor het heden’.
Bijv. in Frankrijk leggen ze rond de verkiezingstijd een krans bij het standbeeld van Jeanne
d’Arc, om aan te geven dat zij net als haar voor de belangen van Frankrijk staan.
In de 19e eeuw is de moderne, wetenschappelijke wijze van geschiedschrijving ontstaan.
Historici gingen het verleden met meer distantie bestuderen. Zo onderkenden het probleem
van anachronismen in relatie tot de eigenaardigheid van historische perioden en proberen ze
door inleving het verleden beter te begrijpen. Kregen belangstelling voor geschriften en
oude objecten bronnenonderzoek & bronnenkritiek. Bronnen vertegenwoordigen de
historische werkelijkheid op de meest zuivere en objectieve manier.
Brongericht en probleemgericht
- Brongerichte benadering: afhankelijk van een bron, door daar informatie uit te halen
begin jij een onderzoek. In dit geval is de bron het uitgangspunt van jouw onderzoek.
- Probleemgerichte benadering: je hebt een hypothese en aan de hand daarvan zoek jij
bronmateriaal. In dit geval is de bron een hulpmiddel voor jouw onderzoek.
Thema’s en vraagstellingen
Overblijfselen van het verleden worden pas een bron van informatie als er vragen aan
gesteld worden.
Hoe komen historici op ideeën voor een onderzoek?
- Fascinatie voor historische personen of gebeurtenissen.
- Door theoretische modellen en theorieën.
- Door de actualiteit.
De vragen die aan het verleden worden gesteld zeggen vaak ook iets over eigentijdse
vraagstukken.
Vraagstellingen geven richting aan historische onderzoeken. Een goed geformuleerde
historische vraag bevat een component in ruimte (plaats) en tijd.
Een hoofdvraag wordt onderverdeeld in deelvragen, met de volgende categorieën: politiek,
sociaal, economie en cultuur.
,Vragen die beginnen met ‘wie’, ‘wat’, ‘waar’, ‘wanneer’ of ‘welke’ zijn beschrijvende vragen.
Verklarende vragen beginnen vaak met ‘waarom’ en ‘waardoor’.
Waarderende vragen met ‘in hoeverre’ en ‘in welke mate’. Bij waarderende vragen gaat het
om het trekken van conclusies en het geven van betekenis aan datgene wat onderzocht is.
Studievragen:
1) Leg aan de hand van een voorbeeld uit wat bedoeld wordt met ‘historische bron’.
Een bron waar historici informatie uithalen om feiten over het verleden vast te stellen.
2) Door welke ontwikkelingen kwam in de 19e eeuw de nadruk te liggen op
bronnenonderzoek?
Het moet een zo objectief mogelijk beeld van het verleden gecreëerd worden.
4) Waarom is de scheiding tussen de brongerichte en probleemgerichte aanpak niet zo
scherp als het lijkt?
Omdat het ooit noodzakelijk is om vragen aan te passen als het bronnenmateriaal daartoe
aanleiding geeft. Daarom kan een historicus die brongericht te werk gaat niet helemaal
zonder vraagstellingen, anders duurt het veel te lang.
2.2 Soorten bronnen
Alles wat mensen in de loop der tijd hebben nagelaten kan immers als bron dienen:
gebouwen, huisraad, oorkonden, literatuur, schilderijen, allerlei rituelen en gebruiken.
- Primaire bronnen: bronnen die bestudeerd worden dat stamt uit de tijd die bestudeerd
wordt.
- Secundaire bronnen: materiaal dat die tijd naderhand reconstrueert en interpreteert wordt.
Dit onderscheid is met name van belang als we willen weten hoe betrouwbaar de gegevens
zijn die we aan bronnen ontlenen.
- Geschreven bronnen: staat een schrift op.
- Ongeschreven bronnen: hier komt geen schrift aan te pas.
Waarom gebruiken ze meer geschreven dan ongeschreven bronnen?
- De expertise die nodig is om kunstobjecten en archeologische vondsten te interpreteren is
een belangrijke reden waarom historici meer geschreven dan ongeschreven bronnen
gebruiken.
Vanaf het jaar 1000 is in Europa nu eenmaal meer geschreven dan ongeschreven
materiaal geleverd.
Geschreven bronnen (zijn beter vast te stellen door wie, waar & wanneer ze geschreven
zijn) hebben een duidelijke meerwaarde boven ongeschreven bronnen. Ze geven inzicht in
gedachten, gevoelens en overwegingen.
Het is wel belangrijk om nog naar ongeschreven bronnen te kijken: het biedt de mogelijkheid
zaken vanuit een andere optiek te bekijken.
, Geschreven bronnen: gepubliceerd en ongepubliceerd
Gepubliceerd = zijn voor de openbaarheid bestemd. Hebben meestal tot doel een breed
publiek te informeren.
Ongepubliceerd = Materiaal dat die tijd naderhand reconstrueert en interpreteert. De maker
is er niet bij geweest.
Gepubliceerde bronnen kunnen onderverdeeld worden in bronnen bedoeld voor het
nageslacht en voor tijdgenoten.
Bronnen bedoeld voor het nageslacht zijn bewuste bronnen Bijv. memoires,
autobiografieën. De schrijvers van deze genres houden er rekening mee dat hun werk door
latere generaties als geschiedverhaal geraadpleegd zal worden.
Bronnen bedoeld voor tijdgenoten zijn onbewuste bronnen ze zijn bedoeld om
tijdsgenoten te informeren, te vermaken of te beïnvloeden. Schrijvers uit die tijd hebben niet
stilgestaan dat men de geschriften later zouden gebruiken om er geschiedenis mee te
schrijven.
Er zijn twee categorieën ongepubliceerde bronnen: archieven van personen (brieven,
dagboeken) en archieven van instanties.
Ongeschreven bronnen: de afbeelding en de mondelinge bron
Realistische bron = ‘hoe het werkelijk was’. Onderscheid niet altijd waterdicht, omdat je
bijv. bij een foto een moment opname ziet.
Symbolische bron = boodschap van de maker wordt in de afbeelding verwerkt. Spotprent.
Mondelinge traditie = een overlevering van generatie op generatie mondeling wordt
doorgegeven.
Mondelinge geschiedenis = informatie die wordt verkregen door (oudere) mensen te
interviewen die een bepaalde periode zelf hebben meegemaakt. Historici houden zich hier
meer mee bezig.
Studievragen:
1) Noem drie redenen waarom historici meer gebruik maken van geschreven dan van
ongeschreven bronnen.
- Expertise die nodig is om ongeschreven bronnen te lezen.
- Er zijn meer geschreven dan ongeschreven bronnen.
- Geschreven bronnen hebben een duidelijke meerwaarde boven ongeschreven bronnen.
2) Maak een schema van de soorten geschreven bronnen. Geef van elke soort een
voorbeeld.
Teksten Code van Hammurabi
4) Gepubliceerde bronnen voor het nageslacht kunnen voor bepaalde vragen heel bruikbaar
zijn. Bedenk een vraag waar de memoires van George Bush antwoord op geven.
Heeft George Bush fouten gemaakt in het verleden?
