Leerdoelen ethiek
College 1: Inleiding ethiek
1. De rol van de ethiek in verhouding tot het ondernemingsrecht illustreren
Bedrijven kunnen in potentie een belangrijke bijdragen leveren aan onze samenleving.
Wanpraktijken van bedrijven kunnen enorme schade toebrengen aan individuen, de
gemeenschap of het milieu. De eisen die aan bedrijven worden gesteld om ethisch te zijn
door de verschillende belanghebbenden worden complexer en uitdagender.
Wat is de samenhang tussen ondernemingsrecht en bedrijfsethiek? Beide bieden een kader
voor de normatieve beoordeling van zakelijk gedrag. Beide zijn machtige sociale instituties
die morel onder- en bovengrenzen voor het ondernemingshandelen definiëren: wat wel en
niet mag, hoort en moet – Jansen en Jeurissen.
Verstekend – ethiek als motivator voor naleving van het recht
Complementair – ethische normen geven inhoud aan de wet, de wet maakt dit
afdwingbaar
Tegengesteld – ethiek en recht kunnen het bereiken van elkaars doelen frustreren
2. Verschillende ethische theorieën, zoals het consequentialisme, de deontologie en de
deugdethiek uitleggen en toepassen op een concrete casus
Consequentialisme bestaat uit het utilisme en het egoïsme. Het egoïsme is een theorie dat
suggereert dat een actie moreel juist is als in een gelijke situatie alle mensen die een besluit
moeten maken, vrij kunnen kiezen welke korte termijn doel of lange termijn doel hebben
(kritiek: te theoretisch). Het utilisme (nutsethiek) ziet op het gevolg algemeen nut:
afweging van de concrete gevolgen van een handeling om moraliteit te bepalen.
Uitgangspunten: handeling moreel verantwoord als totale nut > totale nut (welvaartsbegrip)
andere handeling, maar voorzienbaarheid gevolgen en kwantificeren alternatieven.
Rechtenethiek = mensenrechten.
Deontologie = Immanuel Kant, ziet op de handeling. Deze handeling mag de ander niet als
hulpmiddel worden gebruikt en moet overeenkomen met de algemene regels.
Deugdethiek = deugden – matigheid, wijsheid, moed en rechtvaardigheid: ziet op het
individu. Niet omdat het moet, maar omdat het goed is.
Rechtvaardigheidsdenken = John Rawls, ziet op het algemeen welzijn.
1) Voldaan aan basisvrijheden
2) Ongelijkheid is onvermijdbaar, maar a) minst bedeelden moeten nog steeds beter
af zijn dan zonder de handeling en b) iedereen moet een kans hebben om op te
kunnen klimmen
(Kritiek: te theoretisch, niet praktisch, leggen slechts de focus op een aspect, te
onpersoonlijk, westers perspectief)
3. Uitleggen wat de verschillende stadia zijn in ethische besluitvorming en welke
facoteren deze besluitvorming kunnen beïnvloeden
College 2: introductie Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen
1. Shareholder- en stakeholdertheory toelichten
Shareholdertheory – Friedman: ziet op de financiële prestaties (geen algemeen belang),
echter geen fraude plegen.
Agent-principaal: management is de agent van de aandeelhouders (principaal)
, Stakeholdertheory – Freemand: ziet op de financiële en niet-financiële prestaties. De
belanghebbenden willen ook rekening houden met de 3 P’s.
2. Het begrip maatschappelijk verantwoord ondernemen uitleggen evenals het belang
hiervan
Maatschappelijk verantwoord ondernemen is het verantwoordelijk handelen van aan de ene
kant financieel en aan de andere kant niet-financieel handelen gericht op economische
prestaties met respect voor de sociale kant en binnen de ecologische randvoorwaarden.
Hierbinnen zijn de 3 P’s van belang: People, Planet, Profit. Met verplichtingen om
mensenrechten te respecteren, herstellen en beschermen.
3 P’s – ondernemingen hebben niet slechts de verantwoordelijkheid om winst te maken
(profit), maar ook om dat te doen op een duurzame manier waarbij op evenweichtige wijze
de belangen van de maatschappij (people) en het milieu tot hun recht komen (planet).
Model van Carroll (CSR: Corporate Social Responsibility)
1) Economische verantwoordelijkheid winst maken
2) Juridische verantwoordelijkheid de onderneming is een rechtspersoonlijkheid
met eigen rechten en plichten;
3) Ethische verantwoordelijkheid rechtvaardig, moedig, matig en wijs handelen
4) Filantropische verantwoordelijkheid geef levensmiddelen aan de samenleving
Kritiek op dit model economische verantwoordelijkheid op 3 en de ethische
verantwoordelijkheid op 1
3. Verschillende internationale richtlijnen en gedragscodes die gericht zijn op
maatschappelijk verantwoord ondernemen, waaronder de United Nations Guiding
Principles on Business and Human Rights en de OECD Guidelines for Multinational
Enterprises, uitleggen
Er bestaan verschillende internationale richtlijnen en gedragscodes die zijn gericht op MVO.
MVO houdt in dat met allerlei verschillende actoren rekening wordt gehouden. Zoals
bijvoorbeeld het houden aan mensenrechten, zoals het verbod op slavernij (United Nations
Guiding Principles on Business and Human Rights). Verder zijn er ook richtlijnen opgesteld
voor multinationals waar zij zich als grote, beïnvloedende onderneming aan moeten houden.
Denk hierbij aan Shell die zich aan bepaalde regels omtrent milieu moet houden (OECD
Guidelines for Multinational Enterprises).
College 3: Nederlandse ondernemingsrecht en MVO
1. Uitleggen wat de Nederlandse Corporate Governance Code is
De NCGC zijn een aantal Principles die bestaan uit best practice-bepalingen die de
verhouding tussen de algemene vergadering, RvC en het bestuur neerleggen. De regels
gelden voor iedere BV en NV met een statutaire zetel in Nederland, beleggingsinstellingen
en voor de vennootschappen met een statutaire zetel in Nederland met een balanswaarden
boven de €500 miljoen. De NCGC is niet juridisch afdwingbaar, maar de
verantwoordelijkheid voor zelfregulering ligt bij het bestuur en de aandeelhouders om het als
een effectief alternatief voor de wet te laten fungeren.
- Pas toe of leg uit beginsel – een onderneming moet de regels uit de NCGC
toepassen, of anders uitleggen waarom deze dat nog niet doet.
College 1: Inleiding ethiek
1. De rol van de ethiek in verhouding tot het ondernemingsrecht illustreren
Bedrijven kunnen in potentie een belangrijke bijdragen leveren aan onze samenleving.
Wanpraktijken van bedrijven kunnen enorme schade toebrengen aan individuen, de
gemeenschap of het milieu. De eisen die aan bedrijven worden gesteld om ethisch te zijn
door de verschillende belanghebbenden worden complexer en uitdagender.
Wat is de samenhang tussen ondernemingsrecht en bedrijfsethiek? Beide bieden een kader
voor de normatieve beoordeling van zakelijk gedrag. Beide zijn machtige sociale instituties
die morel onder- en bovengrenzen voor het ondernemingshandelen definiëren: wat wel en
niet mag, hoort en moet – Jansen en Jeurissen.
Verstekend – ethiek als motivator voor naleving van het recht
Complementair – ethische normen geven inhoud aan de wet, de wet maakt dit
afdwingbaar
Tegengesteld – ethiek en recht kunnen het bereiken van elkaars doelen frustreren
2. Verschillende ethische theorieën, zoals het consequentialisme, de deontologie en de
deugdethiek uitleggen en toepassen op een concrete casus
Consequentialisme bestaat uit het utilisme en het egoïsme. Het egoïsme is een theorie dat
suggereert dat een actie moreel juist is als in een gelijke situatie alle mensen die een besluit
moeten maken, vrij kunnen kiezen welke korte termijn doel of lange termijn doel hebben
(kritiek: te theoretisch). Het utilisme (nutsethiek) ziet op het gevolg algemeen nut:
afweging van de concrete gevolgen van een handeling om moraliteit te bepalen.
Uitgangspunten: handeling moreel verantwoord als totale nut > totale nut (welvaartsbegrip)
andere handeling, maar voorzienbaarheid gevolgen en kwantificeren alternatieven.
Rechtenethiek = mensenrechten.
Deontologie = Immanuel Kant, ziet op de handeling. Deze handeling mag de ander niet als
hulpmiddel worden gebruikt en moet overeenkomen met de algemene regels.
Deugdethiek = deugden – matigheid, wijsheid, moed en rechtvaardigheid: ziet op het
individu. Niet omdat het moet, maar omdat het goed is.
Rechtvaardigheidsdenken = John Rawls, ziet op het algemeen welzijn.
1) Voldaan aan basisvrijheden
2) Ongelijkheid is onvermijdbaar, maar a) minst bedeelden moeten nog steeds beter
af zijn dan zonder de handeling en b) iedereen moet een kans hebben om op te
kunnen klimmen
(Kritiek: te theoretisch, niet praktisch, leggen slechts de focus op een aspect, te
onpersoonlijk, westers perspectief)
3. Uitleggen wat de verschillende stadia zijn in ethische besluitvorming en welke
facoteren deze besluitvorming kunnen beïnvloeden
College 2: introductie Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen
1. Shareholder- en stakeholdertheory toelichten
Shareholdertheory – Friedman: ziet op de financiële prestaties (geen algemeen belang),
echter geen fraude plegen.
Agent-principaal: management is de agent van de aandeelhouders (principaal)
, Stakeholdertheory – Freemand: ziet op de financiële en niet-financiële prestaties. De
belanghebbenden willen ook rekening houden met de 3 P’s.
2. Het begrip maatschappelijk verantwoord ondernemen uitleggen evenals het belang
hiervan
Maatschappelijk verantwoord ondernemen is het verantwoordelijk handelen van aan de ene
kant financieel en aan de andere kant niet-financieel handelen gericht op economische
prestaties met respect voor de sociale kant en binnen de ecologische randvoorwaarden.
Hierbinnen zijn de 3 P’s van belang: People, Planet, Profit. Met verplichtingen om
mensenrechten te respecteren, herstellen en beschermen.
3 P’s – ondernemingen hebben niet slechts de verantwoordelijkheid om winst te maken
(profit), maar ook om dat te doen op een duurzame manier waarbij op evenweichtige wijze
de belangen van de maatschappij (people) en het milieu tot hun recht komen (planet).
Model van Carroll (CSR: Corporate Social Responsibility)
1) Economische verantwoordelijkheid winst maken
2) Juridische verantwoordelijkheid de onderneming is een rechtspersoonlijkheid
met eigen rechten en plichten;
3) Ethische verantwoordelijkheid rechtvaardig, moedig, matig en wijs handelen
4) Filantropische verantwoordelijkheid geef levensmiddelen aan de samenleving
Kritiek op dit model economische verantwoordelijkheid op 3 en de ethische
verantwoordelijkheid op 1
3. Verschillende internationale richtlijnen en gedragscodes die gericht zijn op
maatschappelijk verantwoord ondernemen, waaronder de United Nations Guiding
Principles on Business and Human Rights en de OECD Guidelines for Multinational
Enterprises, uitleggen
Er bestaan verschillende internationale richtlijnen en gedragscodes die zijn gericht op MVO.
MVO houdt in dat met allerlei verschillende actoren rekening wordt gehouden. Zoals
bijvoorbeeld het houden aan mensenrechten, zoals het verbod op slavernij (United Nations
Guiding Principles on Business and Human Rights). Verder zijn er ook richtlijnen opgesteld
voor multinationals waar zij zich als grote, beïnvloedende onderneming aan moeten houden.
Denk hierbij aan Shell die zich aan bepaalde regels omtrent milieu moet houden (OECD
Guidelines for Multinational Enterprises).
College 3: Nederlandse ondernemingsrecht en MVO
1. Uitleggen wat de Nederlandse Corporate Governance Code is
De NCGC zijn een aantal Principles die bestaan uit best practice-bepalingen die de
verhouding tussen de algemene vergadering, RvC en het bestuur neerleggen. De regels
gelden voor iedere BV en NV met een statutaire zetel in Nederland, beleggingsinstellingen
en voor de vennootschappen met een statutaire zetel in Nederland met een balanswaarden
boven de €500 miljoen. De NCGC is niet juridisch afdwingbaar, maar de
verantwoordelijkheid voor zelfregulering ligt bij het bestuur en de aandeelhouders om het als
een effectief alternatief voor de wet te laten fungeren.
- Pas toe of leg uit beginsel – een onderneming moet de regels uit de NCGC
toepassen, of anders uitleggen waarom deze dat nog niet doet.
