Vraag 1
In zijn artikel ‘Statutory Lawlessness and Supra-Statutory Law’ bespreekt Radbruch de volgende casus:
een Duitse soldaat die opdracht had gekregen om krijgsgevangenen aan het Oostfront te bewaken, was
in 1943 gedeserteerd, omdat hij de onmenselijke manier waarop de krijgsgevangenen werden
behandeld verafschuwde. Terug in Duitsland ging hij langs het appartement van zijn vrouw, waar hij
door een sergeant werd ontdekt en vastgezet. Hij slaagde erin om ongezien zijn dienstpistool te pakken
en de sergeant dood te schieten. Na de oorlog werd de gedeserteerde soldaat alsnog aangehouden op
verdenking van moord op de sergeant. De hoofdaanklager besloot de zaak echter te seponeren en
gelastte zijn vrijlating.
Verdedig of verwerp de beslissing van de hoofdaanklager aan de hand van Radbruchs theorie.
(15 punten)
(max. 400 woorden)
Weergave theorie Radbruch:
Radbruch heeft een formule opgesteld om conflicten tussen wet en rechtvaardigheid te beoordelen. In principe is een wet
geldig, ook als deze onrechtvaardig is (2 pt). Hierop dienen twee uitzonderingen te worden gemaakt:
(1) wanneer sprake is van een onverdraaglijk conflict tussen wet en rechtvaardigheid, dan is de wet ‘mislukt recht’ en dient
deze buiten toepassing te blijven (2 pt).
(2) wanneer de wet bewust gelijkheid als kern van rechtvaardigheid verloochent, dan is deze niet slechts mislukt recht, maar
helemaal geen recht: in dat geval is de wet nooit geldend recht geweest (2 pt).
Toepassing theorie op casus:
De beslissing van de hoofdaanklager om de gedeserteerde soldaat niet te vervolgen, heeft betrekking op het wettelijke verbod
op moord. Het verbod op moord is niet gericht tegen gelijkheid en in beginsel dus gewoon geldend recht (2 pt).
De casus valt onder de eerste uitzondering van Radbruchs formule: er is sprake van een onverdraaglijk conflict tussen wet en
rechtvaardigheid. Daarom dient het verbod op moord in dit specifieke geval buiten toepassing te worden gelaten. De beslissing
van de hoofdaanklager om de soldaat niet te vervolgen is dan ook verdedigbaar (4 pt).
Toelichting: De soldaat was gedeserteerd, omdat hij de onmenselijke behandeling van de krijgsgevangenen verafschuwde.
Veroordeling van de gedeserteerde soldaat wegens moord zou een onverdraaglijk conflict met rechtvaardigheid opleveren: Als
de soldaat zich niet had verzet tegen de sergeant, dan zou hij zelf waarschijnlijk zelf de doodstraf hebben gekregen wegens
desertie, of was hij teruggestuurd naar het front en gedwongen mee te werken aan de onmenselijke behandeling van
krijgsgevangen. Vandaar dat het verbod op moord in dit geval buiten toepassing dient te blijven en de beslissing van de
hoofdaanklager verdedigbaar is. Alternatieve toelichting: De beslissing van de hoofdaanklager heeft betrekking op het nazirecht
en meer specifiek op het verbod op desertie. Het verbod op desertie was bewust gericht tegen gelijkheid vanwege de
disproportionaliteit van de straf (wie deserteerde werd doodgeschoten) en omdat het de onmenselijke behandeling van
krijgsgevangenen mogelijk maakte. Daarom was de aanhouding van de gedeserteerde soldaat door de sergeant onrechtmatig
en mocht de soldaat zichzelf daartegen verdedigen. Ook op deze grond is de beslissing van de hoofdaanklager om de soldaat
niet te vervolgen dus verdedigbaar (3 pt.).
, Vraag 2
Rawls bespreekt in A Theory of Justice de ‘sluier van onwetendheid’. Singer bespreekt in One Atmosphere het ‘broeikasbudget’.
Rawls geeft aan dat personen achter de sluier van onwetendheid geen specifieke informatie hebben over zichzelf. Stel dat zij
ook niet weten:
- tot welke generatie zij behoren (of ze oud of jong zijn of zelfs nog geboren moeten worden).
- in welk land zij zijn geboren.
Beargumenteer tot welke verdeling van het broeikasbudget personen volgens Rawls vanachter de sluier van onwetendheid
zouden concluderen.
(15 punten)
(max. 400 woorden)
De sluier zorgt ervoor dat je niet weet of je boven of onderaan de ladder staat wat betreft natuurlijke en sociale
omstandigheden, waaronder in deze opdracht begrepen generatie en geboorteland. 2 punten
Rawls zou zeggen dat het dan rationeel is om een verdeling te kiezen volgens welke de minstbedeelden het beste af zijn,
vergeleken met alternatieve verdelingen. Hij gaat ervan uit dat de personen achter de sluier risicomijdend in deze zin zijn. (“The
maximin rule tells us to rank alternatives by their worst outcomes: we are to adopt the alternative the worst outcome of which
is superior to the worst outcome of the others.”) 2 punten
(4 punten)
Dat je tot een jongere of ongeboren generatie kan behoren maakt dat het rationeel is om te pleiten voor het beperken van
klimaatopwarming. Je wil immers niet de kans lopen te leven op een grotendeels onleefbare planeet. 1 punt
Dat strookt met het door Singer besproken broeikasbudget: om de opwarming in de toekomst niet boven een rampzalige 2
graden te laten komen, kan er nog maar een eindige hoeveelheid broeikasgassen worden uitgestoten. 2 punten
(3 punten)
Dat je geboorteland een land kan zijn dat weinig heeft uitgestoten en daardoor relatief weinig welvaart kent, maakt dat je een
verdeling van het broeikasbudget zal wensen die voor mensen in zulke landen gunstiger is dan alternatieve verdelingen.
(3 punten)
Uitstoot correspondeert grofweg met welvaartsgroei en een hogere levensstandaard. Indien de armere landen per hoofd van
de bevolking een groter dan evenredig deel van het broeikasbudget krijgen, zullen ze weliswaar nog steeds de armere landen
zijn, maar zullen ze een grotere welvaart bereiken dan ze zouden bereiken bij een evenredige verdeling. Vanachter de sluier is
het dus volgens Rawls rationeel om voor het eerste te kiezen.
(3 punten)
Hoeveel groter dan evenredig? Vanachter de sluier is het rationeel om te betogen dat de rijke landen per hoofd van de
bevolking zeer weinig broeikasbudget krijgen en de arme landen zeer veel. De globale verschillen in welvaart en technologische
geavanceerdheid zijn groot. De rijke landen hoeven alleen maar genoeg broeikasbudget te krijgen om zonder een
onaanvaardbare daling in levensstandaard de transitie naar klimaatneutrale energievoorziening te kunnen maken.
(2 punten)
NB: Het is onjuist en onvolledig om alleen te zeggen dat personen vanachter de sluier volgens Rawls een optie zouden kiezen uit
het drietal ‘historical principles’, ‘time-slice principles’ en ‘aiding the worst off’. Singer stelt terecht nadrukkelijk: ‘aiding the
worst off’ is de Rawlsiaanse benadering. De vraag is tot welke verdeling van het broeikasbudget toepassing van dit maximin-
principe leidt. Dat moest worden uitgewerkt.
In zijn artikel ‘Statutory Lawlessness and Supra-Statutory Law’ bespreekt Radbruch de volgende casus:
een Duitse soldaat die opdracht had gekregen om krijgsgevangenen aan het Oostfront te bewaken, was
in 1943 gedeserteerd, omdat hij de onmenselijke manier waarop de krijgsgevangenen werden
behandeld verafschuwde. Terug in Duitsland ging hij langs het appartement van zijn vrouw, waar hij
door een sergeant werd ontdekt en vastgezet. Hij slaagde erin om ongezien zijn dienstpistool te pakken
en de sergeant dood te schieten. Na de oorlog werd de gedeserteerde soldaat alsnog aangehouden op
verdenking van moord op de sergeant. De hoofdaanklager besloot de zaak echter te seponeren en
gelastte zijn vrijlating.
Verdedig of verwerp de beslissing van de hoofdaanklager aan de hand van Radbruchs theorie.
(15 punten)
(max. 400 woorden)
Weergave theorie Radbruch:
Radbruch heeft een formule opgesteld om conflicten tussen wet en rechtvaardigheid te beoordelen. In principe is een wet
geldig, ook als deze onrechtvaardig is (2 pt). Hierop dienen twee uitzonderingen te worden gemaakt:
(1) wanneer sprake is van een onverdraaglijk conflict tussen wet en rechtvaardigheid, dan is de wet ‘mislukt recht’ en dient
deze buiten toepassing te blijven (2 pt).
(2) wanneer de wet bewust gelijkheid als kern van rechtvaardigheid verloochent, dan is deze niet slechts mislukt recht, maar
helemaal geen recht: in dat geval is de wet nooit geldend recht geweest (2 pt).
Toepassing theorie op casus:
De beslissing van de hoofdaanklager om de gedeserteerde soldaat niet te vervolgen, heeft betrekking op het wettelijke verbod
op moord. Het verbod op moord is niet gericht tegen gelijkheid en in beginsel dus gewoon geldend recht (2 pt).
De casus valt onder de eerste uitzondering van Radbruchs formule: er is sprake van een onverdraaglijk conflict tussen wet en
rechtvaardigheid. Daarom dient het verbod op moord in dit specifieke geval buiten toepassing te worden gelaten. De beslissing
van de hoofdaanklager om de soldaat niet te vervolgen is dan ook verdedigbaar (4 pt).
Toelichting: De soldaat was gedeserteerd, omdat hij de onmenselijke behandeling van de krijgsgevangenen verafschuwde.
Veroordeling van de gedeserteerde soldaat wegens moord zou een onverdraaglijk conflict met rechtvaardigheid opleveren: Als
de soldaat zich niet had verzet tegen de sergeant, dan zou hij zelf waarschijnlijk zelf de doodstraf hebben gekregen wegens
desertie, of was hij teruggestuurd naar het front en gedwongen mee te werken aan de onmenselijke behandeling van
krijgsgevangen. Vandaar dat het verbod op moord in dit geval buiten toepassing dient te blijven en de beslissing van de
hoofdaanklager verdedigbaar is. Alternatieve toelichting: De beslissing van de hoofdaanklager heeft betrekking op het nazirecht
en meer specifiek op het verbod op desertie. Het verbod op desertie was bewust gericht tegen gelijkheid vanwege de
disproportionaliteit van de straf (wie deserteerde werd doodgeschoten) en omdat het de onmenselijke behandeling van
krijgsgevangenen mogelijk maakte. Daarom was de aanhouding van de gedeserteerde soldaat door de sergeant onrechtmatig
en mocht de soldaat zichzelf daartegen verdedigen. Ook op deze grond is de beslissing van de hoofdaanklager om de soldaat
niet te vervolgen dus verdedigbaar (3 pt.).
, Vraag 2
Rawls bespreekt in A Theory of Justice de ‘sluier van onwetendheid’. Singer bespreekt in One Atmosphere het ‘broeikasbudget’.
Rawls geeft aan dat personen achter de sluier van onwetendheid geen specifieke informatie hebben over zichzelf. Stel dat zij
ook niet weten:
- tot welke generatie zij behoren (of ze oud of jong zijn of zelfs nog geboren moeten worden).
- in welk land zij zijn geboren.
Beargumenteer tot welke verdeling van het broeikasbudget personen volgens Rawls vanachter de sluier van onwetendheid
zouden concluderen.
(15 punten)
(max. 400 woorden)
De sluier zorgt ervoor dat je niet weet of je boven of onderaan de ladder staat wat betreft natuurlijke en sociale
omstandigheden, waaronder in deze opdracht begrepen generatie en geboorteland. 2 punten
Rawls zou zeggen dat het dan rationeel is om een verdeling te kiezen volgens welke de minstbedeelden het beste af zijn,
vergeleken met alternatieve verdelingen. Hij gaat ervan uit dat de personen achter de sluier risicomijdend in deze zin zijn. (“The
maximin rule tells us to rank alternatives by their worst outcomes: we are to adopt the alternative the worst outcome of which
is superior to the worst outcome of the others.”) 2 punten
(4 punten)
Dat je tot een jongere of ongeboren generatie kan behoren maakt dat het rationeel is om te pleiten voor het beperken van
klimaatopwarming. Je wil immers niet de kans lopen te leven op een grotendeels onleefbare planeet. 1 punt
Dat strookt met het door Singer besproken broeikasbudget: om de opwarming in de toekomst niet boven een rampzalige 2
graden te laten komen, kan er nog maar een eindige hoeveelheid broeikasgassen worden uitgestoten. 2 punten
(3 punten)
Dat je geboorteland een land kan zijn dat weinig heeft uitgestoten en daardoor relatief weinig welvaart kent, maakt dat je een
verdeling van het broeikasbudget zal wensen die voor mensen in zulke landen gunstiger is dan alternatieve verdelingen.
(3 punten)
Uitstoot correspondeert grofweg met welvaartsgroei en een hogere levensstandaard. Indien de armere landen per hoofd van
de bevolking een groter dan evenredig deel van het broeikasbudget krijgen, zullen ze weliswaar nog steeds de armere landen
zijn, maar zullen ze een grotere welvaart bereiken dan ze zouden bereiken bij een evenredige verdeling. Vanachter de sluier is
het dus volgens Rawls rationeel om voor het eerste te kiezen.
(3 punten)
Hoeveel groter dan evenredig? Vanachter de sluier is het rationeel om te betogen dat de rijke landen per hoofd van de
bevolking zeer weinig broeikasbudget krijgen en de arme landen zeer veel. De globale verschillen in welvaart en technologische
geavanceerdheid zijn groot. De rijke landen hoeven alleen maar genoeg broeikasbudget te krijgen om zonder een
onaanvaardbare daling in levensstandaard de transitie naar klimaatneutrale energievoorziening te kunnen maken.
(2 punten)
NB: Het is onjuist en onvolledig om alleen te zeggen dat personen vanachter de sluier volgens Rawls een optie zouden kiezen uit
het drietal ‘historical principles’, ‘time-slice principles’ en ‘aiding the worst off’. Singer stelt terecht nadrukkelijk: ‘aiding the
worst off’ is de Rawlsiaanse benadering. De vraag is tot welke verdeling van het broeikasbudget toepassing van dit maximin-
principe leidt. Dat moest worden uitgewerkt.
