Arbeids – en organisatiepsychologie
Informatie
Professor: J. Hofmans ()
HOC: 150 uur
Examen: Multiple Choice met giscorrectie (-0,25) (45 vragen)
Cursus: Arbeids- en organisatiepsychologie, Een verkennende inleiding, Hofmans, VUB,
2220170001890, 2015
Namen en jaartallen worden niet bevraagd!
Hoofdstuk 1: inleiding en situering
Afbakening
Bij dit vak legt men sterk de focus op het individu (hier: werknemer). Men gaat kijken hoe
een aantal gedragingen, emoties, gedachten een impact hebben op de werkomgeving en
hoe zaken in de organisatie impact hebben op de werknemer. Men kijkt naar het
samenspel van de werknemer en de organisatie.
Situering van de A&O-psychologie
Ergonomie: het individu is het gegeven –
men gaat de arbeidsomgeving aanpassen
aan het individu
VB: beeldschermwerk, meer belichting,
toestellen om rugklachten te verminderen
Arbeidspsychologie: de job (de functie) is
het gegeven – men gaat het individu
‘aanpassen’
VB: opleiding, werving/selectie
Organisatiepsychologie: bestuderen van het individu in de werkomgeving
,Historische en maatschappelijke evoluties
De basis werd gelegd in de filosofie (zoals die van vele menswetenschappen)
Plato: ideale staat
a) Politici (elite – zij die het voor het zeggen hebben)
b) Wachters (zij die de orde bewaken)
c) Voetvolk (zij die werken)
De ideale staat wordt beschreven als een plaats waar individuen die taken toegewezen
krijgen waarvoor ze best geschikt zijn.
Bijvoorbeeld: Hij probeerde te identificeren wie er het best geschikt was om een wachter
te zijn. Hij voerde daarmee militaire geschiktheidstests in, om op die manier soldaten te
kunnen selecteren.
Dit proces loopt parallel met werving en selectie (= zoeken iemand met een bepaald
profiel)
Juan de Dios Huarte y Navarro: grote verschillen tussen individuen, individuen hebben
diverse vaardigheden
Volgens hem vereisen verschillende jobs andere vaardigheden. Hij stelde dat er een rol is
weggelegd voor de staat om mensen te identificeren met bepaalde vaardigheden en hen
dan te verplichten om een bepaald beroep uit te oefenen waarvoor men het meest
geschikt was.
Bijvoorbeeld: sterk in wiskunde - verplicht om burgerlijk ingenieur te studeren
Voordeel van de staat: beste mensen op de juiste plaats
Voordeel van het individu: geen tijd verspillen
Dit wordt vandaag de dag geuit in een minder dwingende, zwakkere vorm:
onderwijskiezer, CLB-tests
Wat heeft nog bijgedragen aan het feit dat A&O een echte wetenschap is geworden?
Gebruik van natuurwetenschappelijke methoden: = we observeren, we halen
daaruit een hypothese en gaan deze systematisch toetsen en uiteindelijk verwerpen of
aanvaarden
Milgram experiment: Waarom zijn gewone mensen bereid om gruwelijke daden te doen?
Hypothese: Mensen zijn niet intrinsiek slecht. Mensen zijn in bepaalde situatie volgzaam,
indien er grote autoriteit aanwezig is.
Resultaten: 65% van de proefpersonen ging door tot 450 V (dodelijk) -> zelfs bij duidelijk
weten van pijn
,Maatschappelijke ontwikkeling en sociale invloeden:
Door evoluties zoals industrialisering, thuiswerken, verdwijnen van beroepen door
technologisering
Aantal zaken die de psychologie specifiek op de kaart hebben gezet
Het eerste wetenschappelijke labo in de psychologie (zeer elementaire
experimenten)
1876 in Leipzig: W. Wundt
- Ecperimentele methode
- Introspectie
De experimenten gingen vaak over reactietijd (hoe snel
reageren mensen op bepaalde stimuli). In deze labo pasten ze
de natuurwetenschappelijke methoden toe op menselijk gedrag.
Maar men ging ook polsen naar de ervaringen van de
proefpersonen (introspectie)
Wie heeft de A&O op de
kaart gezet?
1901: Water Dill Scott
- Toespraak over
psychologie en
reclame (hoe mensen overtuigen om
te kopen?)
- Commerciële activiteit + psychologische inzichten
Hij linkte voor het eerst een economishce activiteit aan psychologische inzichten.
1912: Hugo Münsterberg (DE stichter van A&O)
Hij paste de natuurwetenschappelijke methoden toe op selectie.
Voorbeeld: selectie van trambestuurders
1: nauwkeurige circulaire bewegingen
2: snelle reactietijd
, Methodologische invloeden
Er is ook een enorme impact geweest op de differentiële psychologie (= over individuele
verschillen).
Galton (= neef van Darwin), Pearson: individuele verschillen en wie het best aangepast is
om te overleven
- Ontwikkelen van statistische technieken -> liet hen toe om groepen en individuele
verschillen te gaan beschrijven
McKeen Cattell, Binet & Simon, Terman en Yerkes: werkten over intelligentie
- Individuele verschillen in cognitieve vaardigheden
Een van de beste predictoren van taakprestatie is cognitieve vaardigheden.
Guilford, Cattell
- Individuele verschillen in persoonlijkheid
Evolutie van maatschappelijk beeld over de mens in een arbeidssituatie
Hoe is het beeld op de werkende mens de laatste jaren geëvolueerd?
1. < 20ste eeuw
Beeld: de werkende mens heeft geen eigen mening en volgt slaafs instructies op (=
worden gezien als slaven) (zie bv. Daens)
Dit beeld zien we vandaag de dag nog steeds opduiken: Foxconn, Zalando, Antwerpse
haven, …
2. De rationeel-economische mens
Beeld: individu met rationeel economische motieven (onder impuls van Taylor)
Taylor (ingenieur): opdracht om productie te verhogen en de werknemer beter te maken
Wetenschappelijke studie van werk (hoe effectiever uitvoeren) – observeren en waar
kunnen we proces verbeteren?
Visie van Taylor => mensen zijn intrinsiek lui/ ze willen niet werken/ mensen worden
enkel gemotiveerd door economische voordelen (geld)
Hij ging de taak van de proefpersoon in kleine taken opsplitsen en deze optimaliseren
(zoals bv. het correct vasthouden van een schep, de afstand lopen met een kar, …) ->
zeer elementair
Dat laat ons toe om mensen te selecteren voor die kleine taken (= best geschikt) of
trainen.
Taylorisme = Fordisme (massaproductie auto -> lopende band invoeren) (Daarvoor: elke
auto was maatwerk –> taken opsplitsen = efficiënter)
Informatie
Professor: J. Hofmans ()
HOC: 150 uur
Examen: Multiple Choice met giscorrectie (-0,25) (45 vragen)
Cursus: Arbeids- en organisatiepsychologie, Een verkennende inleiding, Hofmans, VUB,
2220170001890, 2015
Namen en jaartallen worden niet bevraagd!
Hoofdstuk 1: inleiding en situering
Afbakening
Bij dit vak legt men sterk de focus op het individu (hier: werknemer). Men gaat kijken hoe
een aantal gedragingen, emoties, gedachten een impact hebben op de werkomgeving en
hoe zaken in de organisatie impact hebben op de werknemer. Men kijkt naar het
samenspel van de werknemer en de organisatie.
Situering van de A&O-psychologie
Ergonomie: het individu is het gegeven –
men gaat de arbeidsomgeving aanpassen
aan het individu
VB: beeldschermwerk, meer belichting,
toestellen om rugklachten te verminderen
Arbeidspsychologie: de job (de functie) is
het gegeven – men gaat het individu
‘aanpassen’
VB: opleiding, werving/selectie
Organisatiepsychologie: bestuderen van het individu in de werkomgeving
,Historische en maatschappelijke evoluties
De basis werd gelegd in de filosofie (zoals die van vele menswetenschappen)
Plato: ideale staat
a) Politici (elite – zij die het voor het zeggen hebben)
b) Wachters (zij die de orde bewaken)
c) Voetvolk (zij die werken)
De ideale staat wordt beschreven als een plaats waar individuen die taken toegewezen
krijgen waarvoor ze best geschikt zijn.
Bijvoorbeeld: Hij probeerde te identificeren wie er het best geschikt was om een wachter
te zijn. Hij voerde daarmee militaire geschiktheidstests in, om op die manier soldaten te
kunnen selecteren.
Dit proces loopt parallel met werving en selectie (= zoeken iemand met een bepaald
profiel)
Juan de Dios Huarte y Navarro: grote verschillen tussen individuen, individuen hebben
diverse vaardigheden
Volgens hem vereisen verschillende jobs andere vaardigheden. Hij stelde dat er een rol is
weggelegd voor de staat om mensen te identificeren met bepaalde vaardigheden en hen
dan te verplichten om een bepaald beroep uit te oefenen waarvoor men het meest
geschikt was.
Bijvoorbeeld: sterk in wiskunde - verplicht om burgerlijk ingenieur te studeren
Voordeel van de staat: beste mensen op de juiste plaats
Voordeel van het individu: geen tijd verspillen
Dit wordt vandaag de dag geuit in een minder dwingende, zwakkere vorm:
onderwijskiezer, CLB-tests
Wat heeft nog bijgedragen aan het feit dat A&O een echte wetenschap is geworden?
Gebruik van natuurwetenschappelijke methoden: = we observeren, we halen
daaruit een hypothese en gaan deze systematisch toetsen en uiteindelijk verwerpen of
aanvaarden
Milgram experiment: Waarom zijn gewone mensen bereid om gruwelijke daden te doen?
Hypothese: Mensen zijn niet intrinsiek slecht. Mensen zijn in bepaalde situatie volgzaam,
indien er grote autoriteit aanwezig is.
Resultaten: 65% van de proefpersonen ging door tot 450 V (dodelijk) -> zelfs bij duidelijk
weten van pijn
,Maatschappelijke ontwikkeling en sociale invloeden:
Door evoluties zoals industrialisering, thuiswerken, verdwijnen van beroepen door
technologisering
Aantal zaken die de psychologie specifiek op de kaart hebben gezet
Het eerste wetenschappelijke labo in de psychologie (zeer elementaire
experimenten)
1876 in Leipzig: W. Wundt
- Ecperimentele methode
- Introspectie
De experimenten gingen vaak over reactietijd (hoe snel
reageren mensen op bepaalde stimuli). In deze labo pasten ze
de natuurwetenschappelijke methoden toe op menselijk gedrag.
Maar men ging ook polsen naar de ervaringen van de
proefpersonen (introspectie)
Wie heeft de A&O op de
kaart gezet?
1901: Water Dill Scott
- Toespraak over
psychologie en
reclame (hoe mensen overtuigen om
te kopen?)
- Commerciële activiteit + psychologische inzichten
Hij linkte voor het eerst een economishce activiteit aan psychologische inzichten.
1912: Hugo Münsterberg (DE stichter van A&O)
Hij paste de natuurwetenschappelijke methoden toe op selectie.
Voorbeeld: selectie van trambestuurders
1: nauwkeurige circulaire bewegingen
2: snelle reactietijd
, Methodologische invloeden
Er is ook een enorme impact geweest op de differentiële psychologie (= over individuele
verschillen).
Galton (= neef van Darwin), Pearson: individuele verschillen en wie het best aangepast is
om te overleven
- Ontwikkelen van statistische technieken -> liet hen toe om groepen en individuele
verschillen te gaan beschrijven
McKeen Cattell, Binet & Simon, Terman en Yerkes: werkten over intelligentie
- Individuele verschillen in cognitieve vaardigheden
Een van de beste predictoren van taakprestatie is cognitieve vaardigheden.
Guilford, Cattell
- Individuele verschillen in persoonlijkheid
Evolutie van maatschappelijk beeld over de mens in een arbeidssituatie
Hoe is het beeld op de werkende mens de laatste jaren geëvolueerd?
1. < 20ste eeuw
Beeld: de werkende mens heeft geen eigen mening en volgt slaafs instructies op (=
worden gezien als slaven) (zie bv. Daens)
Dit beeld zien we vandaag de dag nog steeds opduiken: Foxconn, Zalando, Antwerpse
haven, …
2. De rationeel-economische mens
Beeld: individu met rationeel economische motieven (onder impuls van Taylor)
Taylor (ingenieur): opdracht om productie te verhogen en de werknemer beter te maken
Wetenschappelijke studie van werk (hoe effectiever uitvoeren) – observeren en waar
kunnen we proces verbeteren?
Visie van Taylor => mensen zijn intrinsiek lui/ ze willen niet werken/ mensen worden
enkel gemotiveerd door economische voordelen (geld)
Hij ging de taak van de proefpersoon in kleine taken opsplitsen en deze optimaliseren
(zoals bv. het correct vasthouden van een schep, de afstand lopen met een kar, …) ->
zeer elementair
Dat laat ons toe om mensen te selecteren voor die kleine taken (= best geschikt) of
trainen.
Taylorisme = Fordisme (massaproductie auto -> lopende band invoeren) (Daarvoor: elke
auto was maatwerk –> taken opsplitsen = efficiënter)
