1
,Verklarende woordenlijst
Attitude
Binnen de context van het onderzoek; de professionele houding die verwacht wordt van een
zorgprofessional (Van den Berg, 2016).
BOZ
Branche Organisatie Zorg (BOZ, z.d.)
OGGZ
Openbare Geestelijke Gezondheidszorg is het hulp bieden aan kwetsbare mensen, die
ondanks soms zware problemen niet zelfstandig of vrijwillig hulp zoeken. Het gaat om
mensen die niet eenvoudig zelf de weg naar hulp weten te vinden, of de zorg juist mijden
(GGD, z.d.).
WMO
Wet Maatschappelijke Ondersteuning (Rijksoverheid, z.d.)
IFZO
Informatiesysteem Forensische Zorg. Het gehele traject van forensische zorg (SWP, 2013)
DBC
Registratiesysteem van zorginstellingen (NZA, z.d.)
Zorgwekkende zorgmijder
Wanneer een individu er moeite mee heeft noodzakelijke zorg te ontvangen (BKZ, 2021)
ZVH
Zorg- en Veiligheidshuis (ZVH, z.d.)
2
,Inhoud
Hoofdstuk 1 – Inleiding...........................................................................................................................5
1.1 Organisatieomschrijving...............................................................................................................5
1.1.1 Macro: ‘X ’..............................................................................................................................5
1.1.2 Meso: Zorg en Veilgheidshuis ‘De X ’.....................................................................................5
1.1.3 Micro: OGGZ Bergen op Zoom...............................................................................................5
1.2 Doelgroep OGGZ...........................................................................................................................6
1.3 Samenwerkende partners............................................................................................................6
1.4 Aanleiding.....................................................................................................................................8
Hoofdstuk 2 - Onderzoeksdoel.............................................................................................................11
Hoofdstuk 3 – Centrale vraag...............................................................................................................11
3.1 Onderzoeksvraag........................................................................................................................11
3.2 Deelvragen..................................................................................................................................11
Hoofdstuk 4 – Verkennende literatuurstudie.......................................................................................13
4.1 Zorgmijding.................................................................................................................................13
4.2 Bemoeizorg en outreachend werken..........................................................................................13
4.3 Verdieping: outreachend werken...............................................................................................14
4.4 Presentie.....................................................................................................................................15
Hoofdstuk 5 – Onderzoeksmethode per deelvraag..............................................................................16
5.1 Betrouwbaarheid........................................................................................................................19
Literatuurlijst........................................................................................................................................22
3
,Voorwoord
In aanloop naar het eind van mijn studie moest ik denken aan een wijze waarop ik mijn werk
visueel in kaart kan brengen. Hoe kan ik aan de leek mijn werk uitleggen zodat deze begrijpt
wat ik doe?
Het kunstwerk op het voorblad leek mij treffend; een houtsnijkunstwerk van de Britse
kunstenaar Martin Tomsky. De titel zegt wat mij betreft veel: ‘Life In Layers’ dus dat wordt
‘Leven In Lagen’.
Dat is de doelgroep waar ik mij als procesregisseur van het OGGZ mee bezig houdt; mensen
helpen met ‘meerdere lagen’. In de zorg wordt vaak gesproken van ‘multi-problematiek’.
Hierbij moet gedacht worden aan individuen met verslavingsproblematiek in combinatie met
een onveilige woonsituatie, een berg schulden en schimmige sociale contacten. Het lijkt of
het een zichzelf in standhoudend ‘systeem van ellende’ is. Deze titel vind ik echter te zwaar,
want er zijn ook veel mooie kanten aan mijn werk.
Hoewel veel cliënten wegens hun problematiek vaak op hun tandvlees lopen, is het ook een
interessante doelgroep om mee te werken. Je leert het leven kennen met de mooie en
minder mooie kanten. Cliënten die dán eens poeslief zijn en je een moment later een
tropische ziekte toewensen.
Ik ben werkzaam bij X en gedetacheerd in het OGGZ team Bergen op Zoom. Vanuit
verschillende kanten van de samenleving kan een melding komen van een cliënt met ‘multi-
problematiek’ . Vanwege de werkinhoud willen de meesten geen hulp, waarover later meer.
In het werkveld worden dit ‘zorgwekkende zorgmijders’ genoemd.
Vanuit de GGD, politie, het meldpunt Bezorgde Burgers, Ambulante Begeleiding en andere
ketenpartners wordt een zorgmelding gemaakt. Dit is overigens enkel het geval als
‘reguliere’ zorgverlening ontoereikend is.
Dat is niet onlogisch, omdat de meeste partijen ‘slechts’ één of twee specialismen hebben.
En dat is juist niet wat mijn werk inhoud. Ik neem holistisch perspectief in en inventariseer de
situatie zoals in het werk van Tomsky. Laag voor laag moet ik er achter zien te komen wat de
eerste, tweede en dertiende prioriteit heeft.
Een wankel evenwicht is vaak waar ik als eerste naar op zoek ben. Multi problematiek
betekend dat een klein leger aan zorgprofessionals voor langere tijd aan zet zijn. Iedere laag,
ieder aspect moet met microscopische precisie onder het vergrootglas worden gelegd, want
het 1 kan direct verband houden met het ander.
Dan moet de cliënt wel mee willen werken, en daar wringt hem de schoen. Veel cliënten bij X
weigeren hulp, hoe schrijnend de situatie ook is. Het is daarom mijn taak om mij te richten op
optimale hulpverlening en binding aan de cliënt.
Daar waar ‘hij’ geschreven is, kan ook ‘zij’ gelezen worden.
4
, Hoofdstuk 1 – Inleiding
De organisatieomschrijving vindt plaats van macro- naar micro niveau. Eerst overkoepelende
organisatie ‘X ’, waarna ‘De X ’ en het OGGZ volgen.
1.1 Organisatieomschrijving
1.1.1 Macro: ‘X ’
X is een overkoepelende zorgorganisatie gericht op de behandeling van mensen met
psychiatrische- en verslavingsstoornissen. Vaak gaat dit gepaard met multi problematiek
op sociaal- wonen-, werk-, dagbestedings-, financieel- en justitieel gebied. X is een
overkoepelende zorgverlener die hulp samenbrengt op integraal niveau. Zij is de ‘spin in het
web’ bij het organiseren van zorg. Een veelvoorkomend praktijkvoorbeeld is het
samenbrengen van ambulante psychiatrische- en sociaal-maatschappelijke hulpverlening.
1.1.2 Meso: Zorg en Veilgheidshuis ‘De X ’
Een onderdeel van X ’s overkoepelende netwerk is Zorg- en Veiligheidshuis ‘De X . De X is
een gespecialiseerd zorgnetwerk binnen 8 gemeenten in West-Brabant. De functie van ‘De X
’ is het voorkomen en terugdringen van probleemgedrag voor risicogroepen en maakt
onderdeel uit van het netwerk van X . De belangrijkste partners van De Markiezaten zijn het
OM, politie en instellingen op het gebied van zorg, veiligheid, welzijn en justitie.
1.1.3 Micro: OGGZ Bergen op Zoom
Het OGGZ (openbare geestelijke gezondheidszorg) Bergen op Zoom is een afdeling binnen
het netwerk van ‘De X ’. Het is een zorg- en veiligheidshuis dat onderdeel uitmaakt van ‘De
Makizaten’ en centraal staat in dit onderzoek. OGGZ Bergen op Zoom richt zich op cliënten
waarbij sprake is van complexe multi problematiek. Haar doel is het bieden van zorg bij
ernstige psychosociale- en sociaaleconomische problematiek.
In de praktijk bestaan haar werkzaamheden uit praktische hulpverlening waarbij
‘richtinggevende zorg’ vooropstaat. Soms wordt dit ook wel met ‘bemoeizorg’ aangeduid. Dit
betekend dat de cliënt de handvaten wordt geboden om zelfredzaam de toekomst tegemoet
te gaan. De OGGZ visie sluit hierbij aan door maatschappelijke uitval te voorkomen en het
vroegtijdig signaleren van risicofactoren. In figuur I de relatie tussen bovenstaande
organisaties.
5
,Verklarende woordenlijst
Attitude
Binnen de context van het onderzoek; de professionele houding die verwacht wordt van een
zorgprofessional (Van den Berg, 2016).
BOZ
Branche Organisatie Zorg (BOZ, z.d.)
OGGZ
Openbare Geestelijke Gezondheidszorg is het hulp bieden aan kwetsbare mensen, die
ondanks soms zware problemen niet zelfstandig of vrijwillig hulp zoeken. Het gaat om
mensen die niet eenvoudig zelf de weg naar hulp weten te vinden, of de zorg juist mijden
(GGD, z.d.).
WMO
Wet Maatschappelijke Ondersteuning (Rijksoverheid, z.d.)
IFZO
Informatiesysteem Forensische Zorg. Het gehele traject van forensische zorg (SWP, 2013)
DBC
Registratiesysteem van zorginstellingen (NZA, z.d.)
Zorgwekkende zorgmijder
Wanneer een individu er moeite mee heeft noodzakelijke zorg te ontvangen (BKZ, 2021)
ZVH
Zorg- en Veiligheidshuis (ZVH, z.d.)
2
,Inhoud
Hoofdstuk 1 – Inleiding...........................................................................................................................5
1.1 Organisatieomschrijving...............................................................................................................5
1.1.1 Macro: ‘X ’..............................................................................................................................5
1.1.2 Meso: Zorg en Veilgheidshuis ‘De X ’.....................................................................................5
1.1.3 Micro: OGGZ Bergen op Zoom...............................................................................................5
1.2 Doelgroep OGGZ...........................................................................................................................6
1.3 Samenwerkende partners............................................................................................................6
1.4 Aanleiding.....................................................................................................................................8
Hoofdstuk 2 - Onderzoeksdoel.............................................................................................................11
Hoofdstuk 3 – Centrale vraag...............................................................................................................11
3.1 Onderzoeksvraag........................................................................................................................11
3.2 Deelvragen..................................................................................................................................11
Hoofdstuk 4 – Verkennende literatuurstudie.......................................................................................13
4.1 Zorgmijding.................................................................................................................................13
4.2 Bemoeizorg en outreachend werken..........................................................................................13
4.3 Verdieping: outreachend werken...............................................................................................14
4.4 Presentie.....................................................................................................................................15
Hoofdstuk 5 – Onderzoeksmethode per deelvraag..............................................................................16
5.1 Betrouwbaarheid........................................................................................................................19
Literatuurlijst........................................................................................................................................22
3
,Voorwoord
In aanloop naar het eind van mijn studie moest ik denken aan een wijze waarop ik mijn werk
visueel in kaart kan brengen. Hoe kan ik aan de leek mijn werk uitleggen zodat deze begrijpt
wat ik doe?
Het kunstwerk op het voorblad leek mij treffend; een houtsnijkunstwerk van de Britse
kunstenaar Martin Tomsky. De titel zegt wat mij betreft veel: ‘Life In Layers’ dus dat wordt
‘Leven In Lagen’.
Dat is de doelgroep waar ik mij als procesregisseur van het OGGZ mee bezig houdt; mensen
helpen met ‘meerdere lagen’. In de zorg wordt vaak gesproken van ‘multi-problematiek’.
Hierbij moet gedacht worden aan individuen met verslavingsproblematiek in combinatie met
een onveilige woonsituatie, een berg schulden en schimmige sociale contacten. Het lijkt of
het een zichzelf in standhoudend ‘systeem van ellende’ is. Deze titel vind ik echter te zwaar,
want er zijn ook veel mooie kanten aan mijn werk.
Hoewel veel cliënten wegens hun problematiek vaak op hun tandvlees lopen, is het ook een
interessante doelgroep om mee te werken. Je leert het leven kennen met de mooie en
minder mooie kanten. Cliënten die dán eens poeslief zijn en je een moment later een
tropische ziekte toewensen.
Ik ben werkzaam bij X en gedetacheerd in het OGGZ team Bergen op Zoom. Vanuit
verschillende kanten van de samenleving kan een melding komen van een cliënt met ‘multi-
problematiek’ . Vanwege de werkinhoud willen de meesten geen hulp, waarover later meer.
In het werkveld worden dit ‘zorgwekkende zorgmijders’ genoemd.
Vanuit de GGD, politie, het meldpunt Bezorgde Burgers, Ambulante Begeleiding en andere
ketenpartners wordt een zorgmelding gemaakt. Dit is overigens enkel het geval als
‘reguliere’ zorgverlening ontoereikend is.
Dat is niet onlogisch, omdat de meeste partijen ‘slechts’ één of twee specialismen hebben.
En dat is juist niet wat mijn werk inhoud. Ik neem holistisch perspectief in en inventariseer de
situatie zoals in het werk van Tomsky. Laag voor laag moet ik er achter zien te komen wat de
eerste, tweede en dertiende prioriteit heeft.
Een wankel evenwicht is vaak waar ik als eerste naar op zoek ben. Multi problematiek
betekend dat een klein leger aan zorgprofessionals voor langere tijd aan zet zijn. Iedere laag,
ieder aspect moet met microscopische precisie onder het vergrootglas worden gelegd, want
het 1 kan direct verband houden met het ander.
Dan moet de cliënt wel mee willen werken, en daar wringt hem de schoen. Veel cliënten bij X
weigeren hulp, hoe schrijnend de situatie ook is. Het is daarom mijn taak om mij te richten op
optimale hulpverlening en binding aan de cliënt.
Daar waar ‘hij’ geschreven is, kan ook ‘zij’ gelezen worden.
4
, Hoofdstuk 1 – Inleiding
De organisatieomschrijving vindt plaats van macro- naar micro niveau. Eerst overkoepelende
organisatie ‘X ’, waarna ‘De X ’ en het OGGZ volgen.
1.1 Organisatieomschrijving
1.1.1 Macro: ‘X ’
X is een overkoepelende zorgorganisatie gericht op de behandeling van mensen met
psychiatrische- en verslavingsstoornissen. Vaak gaat dit gepaard met multi problematiek
op sociaal- wonen-, werk-, dagbestedings-, financieel- en justitieel gebied. X is een
overkoepelende zorgverlener die hulp samenbrengt op integraal niveau. Zij is de ‘spin in het
web’ bij het organiseren van zorg. Een veelvoorkomend praktijkvoorbeeld is het
samenbrengen van ambulante psychiatrische- en sociaal-maatschappelijke hulpverlening.
1.1.2 Meso: Zorg en Veilgheidshuis ‘De X ’
Een onderdeel van X ’s overkoepelende netwerk is Zorg- en Veiligheidshuis ‘De X . De X is
een gespecialiseerd zorgnetwerk binnen 8 gemeenten in West-Brabant. De functie van ‘De X
’ is het voorkomen en terugdringen van probleemgedrag voor risicogroepen en maakt
onderdeel uit van het netwerk van X . De belangrijkste partners van De Markiezaten zijn het
OM, politie en instellingen op het gebied van zorg, veiligheid, welzijn en justitie.
1.1.3 Micro: OGGZ Bergen op Zoom
Het OGGZ (openbare geestelijke gezondheidszorg) Bergen op Zoom is een afdeling binnen
het netwerk van ‘De X ’. Het is een zorg- en veiligheidshuis dat onderdeel uitmaakt van ‘De
Makizaten’ en centraal staat in dit onderzoek. OGGZ Bergen op Zoom richt zich op cliënten
waarbij sprake is van complexe multi problematiek. Haar doel is het bieden van zorg bij
ernstige psychosociale- en sociaaleconomische problematiek.
In de praktijk bestaan haar werkzaamheden uit praktische hulpverlening waarbij
‘richtinggevende zorg’ vooropstaat. Soms wordt dit ook wel met ‘bemoeizorg’ aangeduid. Dit
betekend dat de cliënt de handvaten wordt geboden om zelfredzaam de toekomst tegemoet
te gaan. De OGGZ visie sluit hierbij aan door maatschappelijke uitval te voorkomen en het
vroegtijdig signaleren van risicofactoren. In figuur I de relatie tussen bovenstaande
organisaties.
5
