Samenvatting Cytologie & histologie, ISBN: 9789089319159 Cytologie En Histologie (D001082A)

Cytologie Boek: Cytologie en histologie
INLEIDING
1. Celafmetingen
- Microscopische afmetingen
- Grootte hangt af van 2 factoren:
 Oppervlakte/volume/diffusiemogelijkheid
Straal neemt toe  oppervlaktetoename tot 2e macht, volumetoename tot 3e macht

 Kern als controlecentrum
Cel neemt toe  meer onderdelen verder weg van controlecentrum  juiste coördinatie
moeilijker
Hoe minder actief de cel (= hoe lager het metabolisme), hoe groter de afmetingen
- Hoe lager metabolisme, hoe groter de cel
- Celvolume onafhankelijk van grootte organisme
Bv. levercellen muis even groot als levercellen rund  verschil in orgaangrootte agv aantal cellen, niet
door celvolume

2. Celvorm
 Wisselend  vrije cellen
Bv. witte bloedcellen (= leukocyten) moeten veranderlijke vorm hebben om infectiehaarden te
bereiken (moeten doorheen membranen)

 Constant
Vaste cellen: epitheelcellen1, bindweefselcellen, spiercellen hebben andere vorm, maar wel vast
Bv. huidcel: bestaat uit verschillende huidlagen  onderste laag = basale cellaag (alle cellen zijn
daar met elkaar verbonden)
 enkel vormverandering als je op huid duwt (drukveranderingen)
Bv. zaadcellen (spermatozoa): vaste vorm, maar beweegt door flagel

3. Celbouw
3 grote delen:

- Celmembraan
- Cytoplasma met celorganellen
- Nucleus (celkern)




1
weefsel dat organen en andere weefsels bedekt
1

,HOOFDSTUK 1: CELMEMBRAAN
PPT: 01celmembraan1
1. Structuur
 oplossing van georiënteerde lipiden en globulaire (= bolvormig) eiwitten

1.1 Lipiden (vetten)
- Fosfolipiden (fosfatidylcholine en fosfatidylethanolamine)
- Vormen dubbele laag :
 Polair hydrofiel gedeelte (fosfaatgroep): gericht naar waterig milieu
 Apolair-hydrofoob gedeelte (vetzuurketens): gericht naar midden van membraan




Vetzuurketens




- Ondanks soepele structuur, heeft membraan ook wat stevigheid nodig  door globulaire eiwitten



1.2 Eiwitten
Geen continue laag

Volgens mozaïekpatroon verdeeld

 Integrale eiwitten: overspannen membraan  eiwit zit over het gehele membraan (intra- en extracellulair)
 Perifere eiwitten: extracellulair of intracellulair

Polair en apolair gedeelte


FUNCTIES EIWITTEN
- Structureel: zorgen ervoor dat membraan niet te soepel is
- Transportproteïnen (carriers): transport van specifieke moleculen door celmembraan tegen
elektrochemische gradiënt
- Ionenkanalen: passief transport van ionen door celmembraan
- Pompen: actief transport van ionen door celmembraan
- Receptoren: hiermee verbinden neurotransmitters, hormonen en sommige
geneesmiddelen zich om tot effect op de cel te hebben
- Enzymen: katalyseren omzettingen thv celmembraan




2

,1.3 Glycocalyx (cell coat)
= dunne filamenteuse laag dat het celmembraan bedenkt langs de buitenzijde

- Bestaat uit vertakte filamenten aanwezig op globulaire eiwitten
- Grootste deel bestaat uit glycoproteïnen
- Kleinste deel bestaat uit glycolipiden
- Koolhydraten vormen filamenten  zijn verbonden met lipiden in celmembraan

FUNCTIES GLYCOCALYX
- Bescherming tegen fysische en chemische invloeden
Fysisch: druk uitoefenen op filament van cel  druk wordt verdeeld over groter oppervlak
Chemisch: elementen gaan interageren met glycocalyx  geen beschadiging membraan
- Transmembranair transport (pinocytose en fagocytose)
- Celadhesie = cel bindt zich aan oppervlak of andere cel mbv adhesiemoleculen
= cellen aantrekken
- Contactinhibitie = cellen wegduwen met gevolg dat een cel niet kan binden
- Herkenning  oppervlakte-antigenen erkennen eigen lichaamscellen en lichaamsvrede cellen 
lichaamsvreemde cellen kunnen afgebroken worden

2. Speciale vormen van celmembraan
 intracellulair en extracellulair

2.1 Extracellulair: microvilli en cilia

2.1.1 Microvilli

- vingervormige uitstulpingen aan celoppervlak
- Longitudinale bundels van microfilamenten
- FUNCTIE: bv. aan darmepitheel: voedingsstoffen opnemen  groot
contactoppervlak nodig  microvilli vergroten contactoppervlak
- Zwarte stippen = microtubuli: zitten vast in cytoskelet  ondersteunen
microvilli




3

, 2.1.2 Cilia en flagella

- Gespecialiseerde en complexe structuren met gecoördineerde beweeglijkheid
- FUNCTIE: cellen in de juiste richting laten bewegen
(bv. stofdeeltjes inademen  slijmproductie  cilia duwen slijm naar boven)
- Ingeplant op basaal lichaampje
- Dwarsdoorsnede: 9 groepen van perifere fibrillen en 2 centrale fibrillen (= axonema)

 Perifere fibrillen bestaan uit 2 aaneengeklitte microtubuli (= duplet)
 1 microtubuli heeft 13 eenheden = subfibril A
Bevat zijarmen die reiken tot aan het andere duplet
 bevatten dyneïne = proteïne met ATP 2-ase-activiteit 3
 zorgen voor energie voor trihaarzweepslag (ATP-hydrolyse)

 verteerbaar door trypsine en zorgen voor samenhang van axonema

 1 microtubuli heeft 10 of 11 eenheden en deel van de wand is gemeenschappelijk met subfibril A =
subfibril B


 Centrale microtubuli zijn omgeven door speciaal gestructureerde mantel waaruit spaken vertrekken die gebonden
zijn aan subfibril A

- Cilia zit vast aan kinesotoom (= basaal lichaampje): cilinder met 9 tripletten van microtubuli
Distaal: gesloten
Proximaal: open en wortels



2.2 Intercellulair: celjuncties, junctionele complexen
Junctionele complexen = bindt cellen aan elkaar vast

Epitheelcellen: vertonen de hoogst ontwikkelde junctionele complexen waardoor de cellen in een samenhangend
weefselverband aaneengehecht zijn

4 verschillende celjuncties:

- Zonula occludens
- Zonula adhaerens
- Macula adhaerens
- Nexus




2
enzymen die zich in het membraan van cellen bevinden en die kunnen werken als ionenpomp
3
ionen tegen hun elektrochemische gradiënt in de cel in of uit kunnen transporteren en zo een concentratiegradiënt opbouwen
4