Samenvatting recht

Recht
Deel 1. Enkele basisbeginselen uit het recht p. 2
1) De noodzaak van regels p. 2
2) Het ontstaan en de ontwikkeling van recht p. 2
3) Een definitie van recht p. 3
4) Indeling van het recht p. 5
5) Bronnen van het recht p. 6
Deel 2. Mensenrechten p. 9
1) Inleiding p. 9
2) Mensenrechtenwetgeving p. 11
3) Mensenrechtenmechanismen p. 12
Deel 3. De Belgische staatsstructuur p. 19
1) Kenmerken van onze Belgische staat p. 19
2) Verkiezingen en partijen p. 22
3) Overheden en instellingen p. 25
4) De rechtbanken en hoven p. 41
Deel 4. Het beroepsgeheim p. 52
1) Krachtlijnen van het beroepsgeheim p. 52
2) Integriteits- en veiligheidsuitzonderingen p. 52
3) De noodtoestand p. 55
4) Het gedeeld en gezamenlijk beroepsgeheim p. 55
5) Schuldig hulpverzuim p. 58
6) Discretieplicht p. 58
7) Gevolgen schendig beroepsgeheim p. 59




1

, Deel 1. Enkele basisbeginselen van het recht
1. De noodzaak van regels
 In de samenleving worden permanent regels opgesteld en bijgeschaafd. De
samenleving evolueert => ontstaan nieuwe omgangsvormen en problemen. Er is
voortdurend discussie over de regels



2. Het ontstaan en de ontwikkeling van recht
 Waar mensen samenleven, groeien er sinds eeuwen geschreven en ongeschreven
regels
 3500 v.C.: schrift uitgevonden in het Nabije Oosten => regels werden schriftelijk
vastgelegd => werden vlugger en over een grote afstand bekendgemaakt
 Wetboek van koning Hammoerabi: regels thema’s zoals slavernij, misdaad, huwelijk
en koop-verkoop van bier
- Oog om oog, tand om tand principe
 Recht was van goddelijke oorsprong. Gods wil was wet => werd misbruik van
gemaakt door de heersers die beweerden dat zij hun macht van de goden ontvingen
 De meeste regels zijn ontstaan door traditie. Gewoonterecht wordt van generatie op
generatie overgedragen
 Mensen van elke samenleving gingen opzoek naar een geordende manier van
samenleven. Er werden afspraken gemaakt die voor iedereen binnen dezelfde groep
golden => ontstaan van politieke, administratieve en gerechtelijke instellingen die
de rechtsregels formuleren, toepassen en handhaven
 Na WO2: ontstaan van mensenrechten
 Recht is complex en dynamisch. Het is een weerspiegeling van wat leeft in de
maatschappij
- Door de complexiteit spreken we soms over een juridisering van de samenleving
waarin het belang van recht en regels toeneemt. Ook in de zorg- en
hulpverleningssector is er spraken van juridisering, er bestaat een toenemende
regulering van maatschappelijke verhouden en een toenemend beroep op het
recht en gerechtelijke procedures
 Nadeel: er wordt abstractie gemaakt van concrete omstandigheden
 Voordeel: rechtsbescherming en mogelijkheid tot emancipatie
 Het verschil tussen recht en godsdienst
- Godsdienst:
 Goddelijke oorsprong
 Voorschriften
 Niet-naleving => sanctie
- Niet-geseculariseerde samenlevingen hebben geen strikte scheiding tussen
rechtsregels en godsdienstige regels. Er is geen scheiding van kerk en staat
- België is een geseculariseerde samenleving. Het recht gaat uit van een scheiding
tussen kerk en staat. Deze is niet absoluut, er worden 6 erediensten erkend

2

, (katholieke, protestantse, Israëlitische, anglicaanse, islamitische en orthodoxe en
binnenkort ook boeddhisme)
 Verhouding recht en moraal
- Rechtsnormen
 Gelden algemeen
 Bron = de mens zelf
 Noodzakelijk openbaar
 Sanctie is duidelijk en is omschreven in teksten
 Vaak in overeenstemming met de moraal
 Kan een burger verplichten tot wat hij immoreel vindt (vb. belastingen
betalen)
- Morele normen
 Algemeen of persoonlijk-individueel
 Bron = de overheid en het goddelijk gezag
 Geen sanctie
 Kant: “morele wet is aangeboren”
 Geen eensgezindheid over wat tot de moraal behoort



3. Een definitie van het recht
 Geen universele definitie wel steeds dezelfde elementen

Recht = het geheel van bindende regels, opgesteld door de samenleving, waardoor de
belangen van de enkelingen die in de gemeenschap leven, geordend worden, door middel
van sociale dwang


3.1. Een geheel van bindende regels
 Geschreven en ongeschreven regels, internationale en nationale regels
 Rechtsregels formuleren een verbod, gebod, laten een handeling toe (verlof) of
houden een belofte in
 Rechtsregels kunnen afgedwongen worden door een georganiseerde instantie die
maatregelen en sancties kan opleggen => verschil met religie en morele regels




3.2. Opgelegd door de samenleving


3

,  Systeem van vrije verkiezingen en volksvertegenwoordigers = kiesrecht +
opkomstplicht
- Aanvankelijk alleen aan mannen uit de rijke klassen
- 1893-1921: invoering algemeen stemrecht voor mannen
- 1947: algemeen stemrecht
 De staat is de rechtsgemeenschap bij uitstek:
- Wetgevende macht
- Uitvoerende macht
- Rechterlijke macht
 Lokale besturen
 Democratie: in het parlement zetelen vertegenwoordigers die het wetgevend orgaan
vormen. Zij formuleren rechtsregels en passen ze aan aan de gewijzigde
omstandigheden
- Uitvoerend orgaan voert deze wetten uit
- Afkomstig uit het Grieks. Demos = volk & kratein = heersen



3.3. Het doel van recht is de samenleving ordenen en in stand houden
 Recht komt van het Latijnse directum = leiding. Recht moet het samenleving van de
mens met andere mensen leiden
 Nood aan organisatie in een complexe samenleving. Indien er geen regels zouden zijn
ontstaat er chaos, rebellie, anarchie of eigen willekeur = natuurtoestand
 Nood aan regels die duidelijk zijn en rechtszekerheid bieden. Ze moeten rechtvaardig
en doeltreffend zijn



3.4. Afdwingbaarheid van het recht
 De rechterlijke macht staat in voor de sanctionering
 In het Archaïsch stelsel gebeurde de wraakneming door (de familie van) het
slachtoffer tegen (de familie van) de dader
 Middeleeuwen: feodale oversten kwam tussen als reactie op escalerend geweld ten
aanzien van privéwraaknemingen
 In een geciviliseerde maatschappij worden regels afgedwongen door bestraffende
maatregelen en het oprichten van een rechterlijke macht
- De naleving van regels moet, om effectief te zijn, kunnen afgedwongen worden
=> essentieel element van het recht




4. Indeling van het recht

4